ITP Hastalığı Nedir? İdiyopatik Trombositopenik Purpura Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Seçenekleri

İmmün trombositopenik purpura (ITP), antikor aracılı trombosit yıkımı ve kısmen azalmış trombosit üretimi ile seyreden edinilmiş bir kanama bozukluğudur. Çocuklarda çoğunlukla viral enfeksiyonları takiben akut ve kendini sınırlayıcıdır; erişkinlerde daha sık kronikleşir ve dalgalı bir klinik izler. Tanı, trombositopeninin hemogramla gösterilmesi ve sekonder nedenlerin dışlanmasına dayanır; seçilmiş olgularda kemik iliği değerlendirmesi yapılır. Tedavide ilk basamak kortikosteroidler ve/veya IVIG olup, dirençli hastalarda TPO reseptör agonistleri, rituksimab, immünosüpresif ajanlar ve splenektomi seçenekleri yer alır. Tedavi hedefi kanamayı önleyen güvenli trombosit düzeyini sürdürmektir; her olguda normal trombosit sayısı hedeflenmeyebilir.

İmmün trombositopenik purpura (ITP), bağışıklık sisteminin trombositleri yanlışlıkla hedef alıp parçalamasıyla ortaya çıkan, kanama eğilimini artıran bir tablodur. Erken tanı ve kişiye özel tedavi ile çoğu hastada kanama riski kontrol altına alınabilir.

ITP Hastalığı (İdiyopatik Trombositopenik Purpura) Nedir?

ITP, antikorların trombositlere bağlanıp dalakta ve kanda hızlandırılmış yıkıma yol açtığı, bazen de trombosit üretiminin baskılandığı otoimmün bir durumdur. Sonuçta pıhtılaşma işlevi zayıflar ve kolay morarma ile kanamalar görülebilir.

ITP Hastalığının Türleri Nelerdir?

ITP, klinik gidişine ve altta yatan nedene göre farklı alt tiplere ayrılır:

Akut ITP
Kronik ITP
Sekonder ITP
Gebelikle ilişkili ITP
İlaçlara bağlı ITP

Akut ITP (Kısa Süreli)

Özellikle çocuklarda, sıklıkla bir enfeksiyonun ardından aniden başlar ve çoğu zaman 6 ay içinde kendiliğinden düzelir. Çoğu olguda yakından izlem yeterlidir.

Kronik ITP (Uzun Süreli)

Altı aydan uzun süren trombosit düşüklüğüyle seyreder ve erişkinlerde daha yaygındır. Kanama riski değişken olduğundan düzenli takip ve gerekirse uzun dönem tedavi gerekir.

ITP Hastalığının Nedenleri ve Risk Faktörleri

Nedenler tam aydınlatılmamış olsa da bağışıklık sisteminin hatalı yanıtı belirleyicidir. Bazı tetikleyiciler ve yatkınlıklar riski artırabilir.

Otoimmün Sistem ve İmmün Yanıt

Otoimmünite, bağışıklık sisteminin kendi hücrelerini yabancı gibi görüp hedef almasıdır. ITP’de antitrombosit antikorlar trombosit yıkımını hızlandırır.

Enfeksiyonlar ve Viral Hastalıklar

Çocuklarda üst solunum yolu enfeksiyonları başta olmak üzere viral hastalıklar ITP’yi tetikleyebilir. Bazı kronik enfeksiyonlarda da sekonder ITP gelişebilir.

İlaçlara Bağlı Gelişen ITP

Heparin ve bazı antibiyotikler gibi ilaçlar nadiren immün aracılı trombositopeni yapabilir. Etken ilaç kesildiğinde tablo genellikle düzelir.

Genetik Yatkınlık ve Aile Öyküsü

Ailede otoimmün hastalık öyküsü olanlarda risk artabilir; genetik ve çevresel faktörler birlikte rol oynar.

ITP Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler trombosit düzeyi ve kişisel faktörlere göre değişir; hafif bulgulardan ciddi kanamalara dek geniş bir yelpaze görülebilir.

Kolay morarma, peteşiler
Burun ve diş eti kanamaları
Ağır adet kanaması
İdrar veya dışkıda kan
Halsizlik ve yorgunluk

Deride Kolay Morarma ve Peteşiler

Darbeye gerek kalmaksızın küçük kırmızı-mor noktalar (peteşi) ve yaygın morluklar görülebilir.

Diş Eti ve Burun Kanamaları

Mukozal kanamalar trombosit düşüklüğünde sık olup özellikle fırçalama veya hapşırma sonrası belirginleşebilir.

Ağır Adet Kanamaları

Adet miktar ve süresinde belirgin artış olabilir; demir eksikliği anemisine yol açabilir.

İdrarda ve Dışkıda Kan

Görülmesi durumunda acil değerlendirme gerekir; kanama odağı ayırt edilmelidir.

Yorgunluk ve Halsizlik

Kanamalar ve eşlik eden anemi, enerji düşüklüğü ve performans kaybına yol açabilir.

ITP Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Tanı, klinik değerlendirme ve laboratuvar testlerinin birlikte yorumlanmasıyla konur; öncelik sekonder nedenleri dışlamaktır.

Fizik Muayene ve Öykü Alma

Kanama öyküsü, ilaç-kronik hastalık sorgulaması ve muayene bulguları tanı yaklaşımını yönlendirir.

Kan Testleri ve Trombosit Sayımı

Tam kan sayımı ile trombositopeni doğrulanır; periferik yayma ve ek testlerle diğer nedenler dışlanır.

Kemik İliği İncelemesi ve Diğer Testler

Seçilmiş olgularda kemik iliği değerlendirmesi megakaryositleri ve üretimi gösterir; gerekirse enfeksiyon ve otoimmün taramalar yapılır.

Ayırıcı Tanının Önemi

İlaç ilişkili trombositopeni, TTP, DIC, kemik iliği hastalıkları gibi durumlar dışlanmalıdır.

ITP Hastalığının Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Tedavi, kanama riski ve hastanın özelliklerine göre bireyselleştirilir; hedef güvenli trombosit aralığıdır.

Kortikosteroid tedavisi
İntravenöz immünoglobulin (IVIG)
Trombopoietin reseptör agonistleri
İmmünosüpresif ilaçlar ve rituksimab
Splenektomi
Trombosit transfüzyonu (acil durum desteği)

Kortikosteroid (Steroid) Tedavisi

İlk basamakta bağışıklık yanıtını baskılayarak trombosit yıkımını azaltır.

İmmünoglobulin (IVIG) Tedavisi

Hızlı yanıt gereken durumlarda kısa sürede trombosit artışı sağlayabilir.

Trombosit Transfüzyonu

Ciddi kanamada geçici destek sunar; eşzamanlı immün hedefli tedavilerle birlikte düşünülür.

Dalak Çıkarılması (Splenektomi)

İlaçlara dirençli seçilmiş hastalarda uzun süreli yanıt sağlayabilir; enfeksiyon riski açısından dikkatli planlanmalıdır.

İmmünosüpresif İlaçlar ve Yeni Nesil Tedaviler

Rituksimab ve diğer immün düzenleyiciler, TPO reseptör agonistleri gibi seçenekler dirençli olgularda etkilidir.

ITP Hastalığı Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kontrolsüz trombosit düşüklüğü kanama riskini artırır ve yaşam kalitesini olumsuz etkiler.

Şiddetli Kanama ve Riskleri

Cilt, mukozalar ve nadiren hayati organlarda kanamalar görülebilir; acil müdahale gerektirir.

Organ Hasarları ve Komplikasyonlar

Tekrarlayan kanamalar ve enfeksiyon duyarlılığı artışı komplikasyon riskini yükseltir.

Kronikleşme ve Yaşam Kalitesinin Etkilenmesi

Uzun süreli trombositopeni fiziksel kısıtlılık ve psikolojik yük yaratabilir.

ITP ile Yaşam ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Günlük yaşamda basit önlemlerle kanama riski azaltılabilir ve hastalık daha güvenle yönetilebilir.

Düzenli kontrol ve kan sayımı
Travmalardan kaçınma, koruyucu ekipman kullanma
Kanama riskini artıran ilaçlardan kaçınma
Dengeli beslenme, düzenli uyku ve hafif-orta egzersiz
Stres yönetimi ve psikolojik destek

Düzenli Hematolojik Takip ve Kontroller

Takip, tedavi etkinliğini ve olası yan etkileri izlemek için gereklidir.

Kanama Riskini Azaltıcı Önlemler

Diş hijyeninde yumuşak fırça, tıraşta elektrikli aletler ve temas sporlarından kaçınma yararlıdır.

Sağlıklı Beslenme ve Yaşam Tarzı Önerileri

Demir ve vitamin açısından zengin, dengeli bir beslenme ve yeterli hidrasyon önerilir.

Psikolojik Destek ve Sosyal Adaptasyon

Destek grupları ve danışmanlık, hastalıkla baş etmeyi kolaylaştırabilir.

ITP Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

ITP nedir?

Bağışıklık aracılı trombosit düşüklüğü ile seyreden, kanama riskini artıran bir hastalıktır.

Belirtiler nelerdir?

Morarma, peteşiler, burun/diş eti kanaması, yoğun adet, idrar-dışkıda kan ve halsizlik sayılabilir.

Neden olur?

Kesin nedeni bilinmez; otoimmün eğilim, enfeksiyonlar ve bazı ilaçlar tetikleyebilir.

Nasıl teşhis edilir?

Tam kan sayımı ile trombositopeni doğrulanır, sekonder nedenler dışlanır; gerekirse kemik iliği incelenir.

Kalıtsal mıdır?

Genellikle kalıtsal değildir; ancak genetik yatkınlık rol oynayabilir.

Tamamen iyileşir mi?

Çocuklarda sıklıkla kendini sınırlar; erişkinlerde kronik seyredebilir ve uzun dönem yönetim gerektirebilir.

Trombosit nasıl yükseltilir?

Steroidler, IVIG, TPO reseptör agonistleri ve uygun olgularda diğer immün tedaviler kullanılır.

Bulaşıcı mıdır?

Hayır, ITP bulaşıcı değildir.

Hangi komplikasyonlar görülebilir?

Mukozal ve iç organ kanamaları, anemi ve tedaviye bağlı yan etkiler gelişebilir.

Hastalar nelere dikkat etmeli?

Travmalardan ve kanama riskini artıran ilaçlardan kaçınmak, düzenli kontrole gitmek ve tedavi planına uymak önemlidir.