İnme (Felç) Nedir? İnme Neden Olur? İnme Belirtileri ve Tedavisi

İnme, beyin dokusuna giden kan akımının aniden kesilmesi veya azalması sonucu gelişen, hızla kalıcı hasara yol açabilen tıbbi bir acildir. En sık neden iskemik inmedir; pıhtı veya damar darlığı tıkanıklık yaratarak beyin dokusunu iskemik bırakır. Hemorajik inmede ise damar yırtılması ya da sızması beyin içine kanamaya yol açar. Tanıda beyin BT/MRG ve damarsal görüntüleme temel rol oynar. Tedavide iskemik inme için ilk 4,5 saatte tromboliz ve uygun olgularda mekanik trombektomi, hemorajik inmede ise kanamanın kontrolü ve cerrahi seçenekler öne çıkar. Erken müdahale ve kapsamlı rehabilitasyon, sakatlığı ve mortaliteyi azaltır.

İnme (Felç) Nedir?

İnme, beynin bir bölümüne kan ve oksijen akışının ani biçimde kesilmesi veya belirgin şekilde azalmasıyla ortaya çıkan acil bir durumdur. Dakikalar içinde sinir hücreleri zarar görür ve etkilenen beyin bölgesine bağlı olarak geçici ya da kalıcı fonksiyon kayıpları gelişebilir. Erken tanı ve tedavi, kalıcı sakatlık ve ölüm riskini azaltır.

İnme (Felç) Türleri Nelerdir?

İnme iki ana grupta incelenir: damar tıkanıklığına bağlı iskemik inme ve beyin içine kanamaya bağlı hemorajik inme. Ayrıca, belirtilerin kısa süreli olup kalıcı hasar bırakmadığı geçici iskemik atak (TIA) gelecekteki inme için önemli bir uyarı işaretidir.

İskemik İnme Nedir?

En sık görülen inme tipidir. Beyindeki bir atardamarın pıhtı veya aterosklerotik plak nedeniyle daralması ya da tıkanması sonucu o bölgede kan akımı azalır. Kardiyoembolik pıhtılar, büyük damar aterosklerozu ve küçük damar hastalıkları iskemik inmeye yol açabilir.

Hemorajik İnme Nedir?

Hemorajik inme, beyin içindeki bir damarın yırtılması veya sızdırması sonucu kanamanın gelişmesiyle oluşur. En sık nedenler arasında kontrolsüz hipertansiyon, damar duvarı zayıflıkları (anevrizma, AVM), travma ve kan sulandırıcı ilaçların etkileri yer alır.

Geçici İskemik Atak (TIA) Nedir?

TIA, beyne giden kan akımının kısa süreli azalmasına bağlı geçici nörolojik belirtilerle seyreder ve genellikle dakikalar içinde düzelir. Kalıcı doku ölümü olmayabilir; ancak TIA, yakın dönemde inme geçirme riskinin arttığını gösterir ve acil değerlendirme gerektirir.

İnme (Felç) Neden Olur?

İnme; ilerleyen yaş, erkek cinsiyet ve ailede inme öyküsü gibi değiştirilemeyen; hipertansiyon, yüksek kolesterol, diyabet, obezite, sigara, fiziksel hareketsizlik, obstrüktif uyku apnesi, kalp hastalıkları (özellikle atriyal fibrilasyon), bazı hormon tedavileri, alkol veya madde kullanımı gibi değiştirilebilir risk faktörleriyle ilişkilidir. Enfeksiyonlar ve bazı sistemik durumlar da riski artırabilir.

Hipertansiyon, dislipidemi ve diyabet
Sigara, alkol ve madde kullanımı
Fazla kilo/obezite ve fiziksel hareketsizlik
Uyku apnesi ve diğer kardiyovasküler hastalıklar (ör. AF)
Hormon tedavileri/östrojen içeren ilaçlar
Aile öyküsü ve ileri yaş

İnme (Felç) Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler genellikle aniden başlar ve aşağıdakilerden biri ya da birkaçı görülebilir:

Konuşma bozukluğu ve anlama güçlüğü: Kelimeleri bulmada zorlanma, peltek konuşma veya konuşulanı anlayamama.
Yüz, kol veya bacakta güçsüzlük/uyuşma: Özellikle vücudun tek tarafında ani güç kaybı.
Görme sorunları: Bir veya iki gözde bulanık görme, görme kaybı ya da çift görme.
Ani şiddetli baş ağrısı: Özellikle alışılmadık şiddette ve ani başlangıçlı ise dikkat çekicidir.
Denge ve koordinasyon kaybı: Baş dönmesi, sendeleme, yürüme güçlüğü.

Belirtiler başlar başlamaz acil yardım çağırın ve başlangıç saatini not edin.

İnme Nasıl Anlaşılır?

Hızlı bir ön değerlendirme için şu adımları uygulayın (Yüz-Kol-Konuşma-Zaman):

Yüz: Gülümsediğinde yüzünde asimetri ya da sarkma var mı?
Kol: İki kolu kaldırdığında bir kol aşağı düşüyor mu veya güçsüz mü?
Konuşma: Basit bir cümleyi tekrarlarken pelteklik veya anlamsız konuşma var mı?

Bu bulgulardan biri bile varsa, zaman kaybetmeden acil sağlık hizmeti çağırın.

İnme (Felç) Sırasında Ortaya Çıkabilecek Diğer Sağlık Sorunları

İnme; akut dönemin yanı sıra iyileşme sürecinde de çeşitli sorunlara yol açabilir:

Motor kayıp/spastisite: Vücudun bir tarafında güç kaybı, tonus artışı ve hareket kısıtlılığı.
Konuşma ve yutma güçlüğü: Afazi, dizartri ve disfaji beslenme ve iletişimi zorlaştırabilir.
Bilişsel ve davranışsal değişiklikler: Dikkat, bellek ve yürütücü işlev sorunları; kişilik değişiklikleri.
Duygudurum sorunları: Anksiyete, depresyon ve duygulanımda kontrol güçlüğü.
Ağrı ve duyusal yakınmalar: Uyuşma, parestezi veya merkezi ağrı sendromu.

Risk faktörlerinin yönetimi ve düzenli takip, tekrar inme riskini azaltır.

İnmeyi Önlemek İçin Ne Yapılabilir?

Kan basıncını kontrol edin: Hipertansiyonun yönetimi en etkili önlemlerden biridir.
Kolesterol ve doymuş yağı azaltın: Gerekirse hekim önerisiyle ilaç kullanın.
Sigarayı bırakın: Tütün kullanımı inme riskini belirgin artırır.
Diyabeti yönetin: Beslenme, egzersiz ve gerekli durumlarda ilaç tedavisi uygulayın.
Sağlıklı kiloya ulaşın ve koruyun: Obezite pek çok risk faktörünü tetikler.
Meyve-sebze ağırlıklı beslenin ve düzenli egzersiz yapın: Haftalık düzenli aktivite riski düşürür.
Alkolü sınırlayın: Aşırı tüketimden kaçının.
İlaçlar: TIA/iskemik inme sonrası hekim önerisiyle antitrombotik veya antikoagülan tedaviler tekrarı önleyebilir.

İnme (Felç) Tanı Yöntemleri Nelerdir?

Fiziksel Muayene

Genel durum, kan basıncı ve nörolojik muayene ile etkilenen alan ve şiddet değerlendirilir.

Kan Testleri

Pıhtılaşma parametreleri, kan şekeri, enfeksiyon belirteçleri ve diğer biyokimyasal testler yapılabilir.

Bilgisayarlı Tomografi (BT/CT)

Hızlıca kanama varlığını dışlamak ve inmenin tipini ayırt etmek için ilk basamak görüntülemedir.

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR/MRI)

İskemik doku hasarının ve beyin kanamasının ayrıntılı değerlendirilmesini sağlar.

Karotis Ultrasonu

Boyun atardamarlarındaki darlık ve plakları saptamak için kullanılır.

Serebral Anjiyografi

Beyin ve boyun damarlarının ayrıntılı görüntülenmesini sağlar; girişimsel tedavilerde yol göstericidir.

Ekokardiyogram

Kalp kaynaklı pıhtı odağını ve yapısal sorunları değerlendirmek için uygulanır.

İnme (Felç) Tedavi Yöntemleri

İskemik İnme Tedavisi

İntravenöz tromboliz: Uygun hastalarda semptom başlangıcından itibaren ilk 4,5 saat içinde pıhtı çözücü ilaç verilebilir.
Mekanik trombektomi: Büyük damar tıkanıklıklarında seçilmiş olgularda kateterle pıhtı çıkarılabilir.
Karotis girişimleri: Uygun darlıklarda karotis endarterektomi veya stentleme ile tekrar riskleri azaltılabilir.
İkincil korunma: Antiplatelet/antikoagülan tedaviler ve risk faktörü yönetimi esastır.

Hemorajik İnme Tedavisi

Kanamanın kontrolü: Gerekirse pıhtılaşmayı düzenleyici ilaçlar, kan basıncı yönetimi ve yoğun bakım izlemi uygulanır.
Cerrahi/Endovasküler tedavi: Kanamanın boşaltılması, anevrizma için klipleme/koilleme gibi işlemler gündeme gelebilir.

Akut tedaviyi takiben bireye özgü rehabilitasyon programları hareket, iletişim ve günlük yaşam aktivitelerine dönüşü destekler.

İnme (Felç) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

İnme nasıl olur?

Beyin damarının tıkanması (iskemik) veya yırtılması/kanaması (hemorajik) sonucu beyin dokusuna yeterli kan ulaşamaz.

İnme geçer mi?

Belirtiler bazı olgularda zamanla düzelebilir; ancak kalıcı hasar oluşabilir. Rehabilitasyon iyileşmeyi destekler.

İnme öldürür mü?

İnme, dünyada önde gelen ölüm ve sakatlık nedenlerindendir; zamanında ve uygun tedavi hayati önemdedir.

Geçici inme (TIA) nedir?

Kısa süreli belirtilerle seyreden ve kalıcı hasar bırakmayabilen, ancak sonraki inme riskini artıran uyarıcı bir durumdur.

İnme için hangi doktora gidilir?

Akut belirtilerde acil servise başvurulmalı; nöroloji uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.

İnme ve felç arasındaki fark nedir?

İnme olayın kendisini, felç ise inmenin yol açtığı hareket ve fonksiyon kaybını ifade eder.

İnme belirtileri ne kadar sürer?

Belirtiler aniden başlar; TIA’da kısa sürede düzelebilir, ağır olgularda kalıcı olabilir.

İnme tekrarlar mı?

Evet. Risk faktörlerinin kontrolü ve uygun tıbbi tedavi, tekrar inme riskini azaltır.