İnterstisyel Sistit Nedenleri, Tanı ve Tedavi Yöntemleri

İnterstisyel sistit, enfeksiyon kanıtı olmaksızın mesane duvarında inflamasyon/irritasyon ile seyreden, kadınlarda daha sık görülen kronik ağrılı mesane sendromudur. Patogenez çok etmenlidir; epitel bariyer bozukluğu, immün aşırı yanıt, nörojenik mekanizmalar ve genetik yatkınlık öne çıkar. Tanı, benzer semptomlara yol açan durumların dışlanmasına dayanır; öykü, muayene, idrar tetkikleri ve sistoskopi temel araçlardır; gerekirse biyopsi, idrar sitolojisi ve potasyum duyarlılık testi kullanılabilir. Tedavi bireyselleştirilir ve basamaklıdır; pelvik taban fizyoterapisi, analjezikler, antihistaminikler, antidepresanlar, pentosan polisülfat sodyum, nöromodülasyon ve davranışsal-diyet düzenlemeleri ana seçeneklerdir. Cerrahi, refrakter olgularda düşünülür. Amaç semptomları azaltmak ve yaşam kalitesini yükseltmektir; semptomlar tetikleyicilerle alevlenebileceğinden uzun dönem izlem önemlidir.

İnterstisyel Sistit Nedir?

İnterstisyel sistit (ağrılı mesane sendromu), idrar yolu enfeksiyonu olmadan mesane duvarında gelişen inflamasyon ve tahriş ile karakterize, uzun süreli bir durumdur. En sık 30–40’lı yaşlarda başlar ve kadınlarda erkeklere kıyasla daha yaygındır. Temel yakınmalar; mesane ve alt karın bölgesinde ağrı, sıkışma hissi ve sık idrara çıkmadır.

Belirti ve Bulgular

İnterstisyel Sistit Belirtileri

Gündüz ve gece sık, genellikle küçük miktarlarda idrara çıkma
Aniden gelen yoğun idrara çıkma hissi (urgency)
Mesane veya alt karın bölgesinde ağrı/yanma
En az 6 ay süren kronik pelvik ağrı
Perine ve anüs çevresinde ağrı
Cinsel ilişki sırasında ağrı ve cinsel istekte azalma

Semptomlar dönemsel olarak alevlenip yatışabilir; adet dönemi, uzun süre oturma, stres, egzersiz ve cinsel aktivite sık görülen tetikleyicilerdir.

Yaşam Kalitesi ve Olası Sonuçlar

Mesane duvarının sertleşmesine bağlı kapasite azalması
Sık işeme nedeniyle günlük yaşam ve sosyal aktivitelerde kısıtlanma
Uyku bölünmesi, stres ve cinsel yaşamda olumsuz etkilenme
Uzun süreli ağrı ve uyku sorunlarına bağlı depresyon riski

Nedenler ve Risk Faktörleri

Muhtemel Nedenler

Urothelial (epitelyal) bariyerde hasar ve idrardaki irritanların sızıntısı
Bağışıklık sisteminin aşırı tepkisi ve alerjik mekanizmalar
Sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları
İdrarda tahriş edici maddelerin varlığı
Mesaneyi kontrol eden sinirlerde hasar
Kalıtsal/genetik yatkınlık

Risk Faktörleri

Kadın cinsiyet
Semptom başlangıcının sıklıkla 30–40’lı yaşlarda olması, ileri yaşla artış
Eşlik eden kronik ağrı sendromları (ör. fibromiyalji, irritabl bağırsak sendromu)

Tanı Yöntemleri

Ayırıcı Tanı

Benzer şikâyetlere yol açabilen durumlar dışlanmalıdır: böbrek taşı, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, mesane kanseri, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, endometriozis ve prostatit.

Kullanılan Testler

Öykü, fizik muayene ve işeme günlüğü
İdrar tahlili ve gerekirse kültür ile enfeksiyon/hematüri incelemesi
Sistoskopi ile idrar yolu ve mesanenin endoskopik değerlendirmesi

Diğer nedenler dışlandıktan ve en az altı haftadır mesane ağrısı sürdüğünde interstisyel sistit düşünülebilir.

Biyopsi

Şüpheli alanlardan küçük doku örneği alınarak patolojik inceleme yapılabilir.

İdrar Sitolojisi

İdrarda kanser lehine atipik hücre varlığı araştırılır.

Potasyum Duyarlılık Testi

Mesaneye su ve potasyum çözeltileri verilerek ağrı ve sıkışma hissindeki farkın derecelendirilmesi istenir; bazı merkezlerde tanısal süreci desteklemek amacıyla kullanılır.

Tedavi Yöntemleri

Genel İlkeler

Tedavi bireyselleştirilir ve basamaklıdır. Tek bir yöntem ya da kombinasyonlar denenebilir; hedef semptom kontrolü ve yaşam kalitesinin artırılmasıdır.

Fizik Tedavi ve Pelvik Taban

Pelvik tabandaki kas hassasiyeti, tetik nokta ve bağ doku kısıtlılıklarına yönelik fizyoterapi pelvik ağrıyı azaltabilir.

İlaç Tedavileri

Ağrı kesiciler, kas gevşeticiler ve non-steroid antiinflamatuvar ilaçlar
Sıkışma ve sık işemeyi azaltmaya yardımcı antihistaminikler
Nöromodülatör etkiyle ağrı ve sıkışmayı azaltabilen antidepresanlar
Tahriş olmuş mesane astarını desteklemek için pentosan polisülfat sodyum

Elektriksel Sinir Uyarımı

Elektriksel uyarım kan akışını artırıp mesane kontrolünü iyileştirebilir; yüzeyel uygulamalar veya cerrahi olarak implante edilebilen cihazlarla yapılabilir.

Davranışsal ve Yaşam Tarzı

Mesane eğitimi (işemeler arası süreyi kademeli artırma)
Biofeedback ile kas kontrolünün geliştirilmesi
Stres yönetimi ve yeterli uyku
Sigaranın bırakılması
Alkol, narenciye, baharatlı yiyecekler, çikolata, kafein, gazlı içecekler ve yapay tatlandırıcılardan kaçınma

Alternatif Yöntemler

Bazı hastalar akupunkturdan yarar gördüklerini bildirmektedir.

Cerrahi Seçenekler

Diğer tedavilere dirençli olgularda ülserlerin yakılması/çıkarılması veya mesanenin cerrahi olarak büyütülmesi değerlendirilebilir.