İsilik Nedir? İsilik Neden Olur? İsilik Nasıl Geçer? İsilik Tedavisi

İsilik (miliaria), ter kanallarının tıkanması sonucu gelişen ve sıcak-nemli koşullarda artan, çoğunlukla kendi kendini sınırlayan bir döküntüdür. Klinik olarak miliaria crystallina (yüzeyel veziküller), miliaria rubra (eritemli papüller, batma-kaşıntı ve o bölgede anhidroz), miliaria pustulosa (sekonder enfeksiyonla püstül) ve miliaria profunda (derin, sert papül/nodüller) olarak sınıflanır. Risk etmenleri arasında aşırı ısınma, yoğun terleme, sürtünme, kalın/sıkı giysiler, yatak istirahati ve bebeklerde olgunlaşmamış ter kanalları yer alır. Tanı kliniktir; çoğu olgu cildin serinletilmesi ve tetikleyicilerden kaçınma ile düzelir. Ağır veya komplike olgularda topikal tedavi ve enfeksiyon gelişirse antibiyotik değerlendirmesi gerekebilir. Uyarı işaretleri (uzamış süre, ağrı/şişlik/kızarıklık artışı, ateş, irin, lenfadenopati) varlığında tıbbi başvuru önerilir.

İsilik Nedir?

İsilik (miliaria), ter bezlerinden çıkan kanalların tıkanmasıyla ortaya çıkan, sıcak ve nemli havalarda sık görülen geçici bir cilt döküntüsüdür. Bebeklerde daha yaygın olsa da yetişkinleri de etkiler. Çoğu zaman cildi serinletmek ve terlemeyi azaltmak yeterlidir; ağır tiplerde tıbbi bakım gerekebilir.

İsilik Neden Olur?

Vücut ısıyı dengelemek için ter üretir; terin buharlaşmasıyla serinleriz. Aşırı terleme, sürtünme ve uygun olmayan kıyafetler ter kanallarını tıkayabilir. Tıkanma sonucu ter cildin üst tabakalarına sızar ve kızarıklık, kabarıklık ve bazen batma-kaşıntı gibi belirtilere yol açar. Tropik iklim, yaz aylarında sıcak-nemli hava, yoğun egzersiz, uzun süreli yatak istirahati (özellikle ateşle) ve elektrikli battaniye kullanımı riski artırır.

Bebeklerde İsilik Neden Olur?

Yeni doğan ve küçük bebeklerde ter kanalları henüz olgunlaşmadığından kolay tıkanır. Aşırı giydirme, ısı kaynaklarına yakın durma, ateş, sentetik-kaba kumaşlar ve bez bölgesinde ıslaklığın uzun sürmesi isilik gelişimine zemin hazırlar. Ilık suyla nazik banyo ve terli/ıslak giysilerin hızlıca değiştirilmesi yararlıdır.

İsilik Belirtileri ve Tipleri

Yetişkinlerde döküntü çoğunlukla cilt kıvrımlarında ve giysinin sürtündüğü yerlerde görülür; bebeklerde boyun, omuz, yüz ve göğüs önde gelen alanlardır. Koltuk altı, kasık, popo, diz arkası ve dirsek içi de etkilenebilir. Tipler tıkanmanın derinliğine göre ayrılır.

Miliaria crystallina

En sık ve en hafif tiptir; cildin en yüzeyel tabakasını etkiler. Şeffaf içerikli, kolay patlayabilen küçük kabarcıklar görülür; genellikle ağrı veya kaşıntı yoktur. Bebeklerde daha yaygındır.

Miliaria rubra

Sıcak ve nemli koşullarda belirgindir. Daha derin tıkanma nedeniyle batma-yanma hissi, kaşıntı, kırmızı papüller ve lezyon alanında terleyememe görülebilir; iltihap eşlik edebilir. Yetişkinlerde daha yaygındır.

Miliaria pustulosa

Rubra lezyonlarının bakteriyel enfeksiyonla püstüle dönüşmesidir. İrinli görünüm ve hassasiyet oluşur; tıbbi değerlendirme gerektirir.

Miliaria profunda

Nadir görülen, cildin daha derin tabakasını tutan tiptir. Genellikle fiziksel aktivite sonrası yetişkinlerde ortaya çıkar; daha büyük, sert, ten rengi kabarıklıklarla seyreder. Ter atılımı bozulduğunda baş dönmesi ve bulantı eşlik edebilir.

İsilik Nasıl Önlenir?

Aşırı kalın giyinmekten kaçının; yazın gevşek, hafif ve pamuklu kıyafetler tercih edin.
Kışın çocukları bir yetişkinin ihtiyaç duyacağı kalınlıkta giydirin; sıkı ve sert kumaşlardan uzak durun.
Sıcak saatlerde gölgede veya klimalı ortamlarda kalın; uyku alanını serin ve iyi havalandırın.
Cildi ter ve kirden nazikçe arındırın; sürtünmeyi ve gözenek tıkanmasını azaltın.

İsilik Nasıl Teşhis Edilir?

Tanı çoğunlukla kliniktir. Doktor, fizik muayenede döküntünün tipik görünümüyle teşhis koyar; genellikle ek teste gerek yoktur.

İsilik Nasıl Geçer?

Çoğu olgu cildin serinletilmesi ve tetikleyicilerden kaçınılmasıyla birkaç gün içinde düzelir. Nadiren bakteriyel enfeksiyon gelişerek iltihaplı ve kaşıntılı püstüllere dönüşebilir.

İsilik Nasıl Tedavi Edilir?

Hafif vakalarda etkilenen bölgeyi serin, kuru ve temiz tutmak yeterlidir. Daha şiddetli olgularda rahatsızlığı azaltmak ve komplikasyonları önlemek amacıyla hekim önerisiyle topikal tedaviler (merhem/krem) uygulanabilir.

İsilik İçin Yaşam Tarzı ve Evde Bakım

Sıcak havalarda nemi ciltten uzaklaştıran, gevşek ve hafif giysiler giyin.
Klimalı/iyi havalandırılan ortamlarda zaman geçirin.
Cildi kurutmayan ürünlerle ve serin suyla kısa duşlar alın; mümkünse havayla kurutun.
Kaşıntı ve tahrişi azaltmak için serin (soğuk olmayan) kompres uygulayın.
Gözenekleri tıkayabilen petrol veya mineral yağ bazlı ürünlerden kaçının.

Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?

Döküntü birkaç günden uzun sürüyorsa, ağrı/şişlik/kızarıklık artıyorsa, ateş veya titreme eşlik ediyorsa, lezyonlardan irin akıyorsa ya da boyun, koltuk altı veya kasıkta lenf düğümleri şişmişse tıbbi değerlendirme gereklidir.