Kalbimiz Nasıl Çalışır?
Kalp, anne karnında erken dönemde çalışmaya başlayan, kanı akciğer ve sistemik dolaşım arasında yöneten kaslı bir pompadır. Dört odacık ve tek yönlü çalışan kapaklar sayesinde kan akışı düzenli bir sırayla ilerler; bu düzenin bozulması yaşamı tehdit edebilir. Dinlenimde dakikada yaklaşık 5–6 litre kan pompalanır ve kalp atım hızı genellikle 60–100/dk aralığındadır. Kalp sesleri, kapakların açılıp kapanmasına bağlı türbülansla oluşur. İstirahatte 60’ın altında veya 100’ün üzerindeki kalp hızı klinik bağlama göre uyarıcı olabilir. Kardiyovasküler hastalıklar küresel ölçekte başlıca ölüm nedenlerindendir; önleme ve erken tanı kritik öneme sahiptir.
Kalbin Temel Rolü
Kalp, anne karnında yaklaşık altıncı haftadan itibaren atmaya başlayan ve yaşamın sürmesi için sürekli çalışan kaslı bir pompadır. Fiziksel efor ya da duygusal uyarılarda daha hızlı ve daha güçlü atar.
Hayatın ve canlılığın kaynağı
Ortalama erişkinde kalp hızı dakikada 60–100 arasındadır; genellikle 70 civarındadır ve gün boyunca yüz binin üzerinde kasılma gerçekleşir. Kalp yaklaşık bir yumruk büyüklüğünde, 280–300 gram ağırlığındadır.
Vücuttaki konumu ve yapısı
Kalp, göğüs kemiğinin hemen arkasında, göğsün orta bölümünde yer alır. Dış yüzünü saran perikard adlı zar ile kalp arasında, sürtünmeyi azaltan az miktarda kayganlaştırıcı sıvı bulunur.
Kalbin Çalışma Sistemi
Odacıklar ve kapaklar
Kalp dört odacıktan oluşur: sağ ve sol kulakçık (atriyum) ile sağ ve sol karıncık (ventrikül). Tek yönlü çalışan kapaklar kanın geriye kaçmasını engeller ve akışı doğru sırada tutar.
Kan akışının adımları
- 1) Oksijeni azalmış kan, üst ve alt ana toplardamarlardan sağ kulakçığa ulaşır; üçlü (triküspit) kapaktan sağ karıncığa geçer.
- 2) Sağ karıncık kasıldığında kan pulmoner kapaktan pulmoner artere ilerler ve akciğerlere gönderilir.
- 3) Akciğerlerde oksijenlenen kan, pulmoner toplardamarlardan sol kulakçığa döner.
- 4) Mitral kapaktan sol karıncığa geçer; güçlü kasılma ile aort kapağından aortaya çıkar.
- 5) Aort ve dalları oksijenli kanı dokulara dağıtır; toplardamarlar oksijeni azalmış kanı tekrar kalbe taşır.
- 6) Dinlenimde kalp dakikada yaklaşık 5–6 litre kan pompalar; eforla bu miktar belirgin artar.
Dolaşımın Önemi ve Ritim
Kalp atımı ve duyulan sesler
Kalp sesleri, kapakların ritmik açılıp kapanmasıyla oluşan akım değişikliklerinden kaynaklanır. Duyulan “lub-dub” sesleri kasılma ve gevşeme döngüsündeki kapak hareketlerine karşılık gelir.
Sağlık açısından uyarılar
İstirahatte dakikada 60’ın altında (bradikardi) veya 100’ün üzerinde (taşikardi) kalp hızı, bağlama göre uyarıcı olabilir ve tıbbi değerlendirme gerektirebilir. Kardiyovasküler hastalıklar dünya genelinde başlıca ölüm nedenlerindendir; risk azaltımı, sağlıklı yaşam ve düzenli kontroller büyük önem taşır.