Kalp Krizi Belirtileri, Kalp Krizi Nedenleri ve Tedavisi

Kalp krizi, çoğunlukla aterosklerotik plak yırtılması ve trombüs oluşumu sonucu koroner arter akımının kesilmesiyle gelişen akut miyokard iskemisidir. Tanıda EKG’deki akut iskemik değişiklikler ve yüksek duyarlılıklı troponin ölçümleri esastır; ekokardiyografi ve koroner anjiyografi tedaviyi yönlendirir. Zaman kritik olduğundan erken reperfüzyon, tercihen primer perkütan koroner girişim, uygun hastalarda trombolitik tedavi ile desteklenebilir. Akut faz sonrası ikili antiplatelet tedavi, beta bloker, ACE inhibitörü/ARB ve yüksek yoğunluklu statin, yeniden olay riskini azaltır. Yaşam tarzı değişiklikleri ve risk faktörlerinin agresif kontrolü (hipertansiyon, diyabet, dislipidemi, sigara) uzun dönem prognozu iyileştirir.

Kalp Krizi Nedir?

Kalp krizi (miyokard enfarktüsü), kalp kasını besleyen koroner arterlerin ani tıkanmasıyla kalp dokusunun oksijensiz kalması sonucu gelişen, acil müdahale gerektiren bir tablodur. En sık neden, damar duvarındaki plakların yırtılması ve bölgede oluşan pıhtının kan akımını kısıtlaması ya da tamamen durdurmasıdır.

Kalp Krizi Nasıl Gelişir?

Koroner arterlerde zamanla biriken yağ ve kolesterol, aterosklerotik plaklar oluşturur. Plak yırtıldığında, pıhtı oluşur ve damar daralır ya da tıkanır. Bu kesinti, kalp kasına oksijen ve besin ulaşmasını engeller; süre uzadıkça doku hasarı artar ve kalıcı hale gelebilir.

Kalp Krizi Belirtileri

Belirtiler aniden başlayabilir ya da sinsi ilerleyebilir. Aşağıdaki uyarı işaretleri görüldüğünde derhal tıbbi yardım istenmelidir:

Göğüs ortasında sıkışma, baskı, yanma veya ağrı
Ağrının sol kola, omuzlara, sırta, boyuna veya çeneye yayılması
Nefes darlığı, soğuk terleme
Bulantı, kusma, baş dönmesi ya da bayılma hissi
Belirgin halsizlik, huzursuzluk veya çarpıntı

Kadınlarda göğüs ağrısı daha az belirgin olabilir; nefes darlığı, sırtta ya da çenede ağrı, olağandışı yorgunluk ve bulantı gibi atipik belirtiler öne çıkabilir.

Göğüs Ağrısı ve Rahatsızlık

Genellikle göğüs ortasında baskı/sıkışma şeklinde tarif edilir ve birkaç dakikadan uzun sürebilir. Ara verip tekrar başlayabilir ve üst vücuda yayılabilir.

Nefes Darlığı

İstirahatte ya da eforla nefes almakta zorlanma sık görülür ve göğüs ağrısına eşlik edebilir veya tek başına ortaya çıkabilir.

Soğuk Terleme ve Bulantı

Ani terleme, bulantı veya hazımsızlık benzeri yakınmalar kalp krizinde görülebilir ve bazen yanlışlıkla mide sorunlarına atfedilebilir.

Baş Dönmesi ve Bayılma

Yetersiz kanlanma baş dönmesi, sersemlik ve geçici bayılma hissine yol açabilir.

Sol Kol veya Her İki Kolda Ağrı ve Uyuşma

Sol kolda başlayan ve artan ağrı/uyuşma kalp kökenli olabilir; tekrarlayan yakınmalarda kardiyolojik değerlendirme gerekir.

Kalp Krizi Neye Yol Açar?

Uzamış oksijen yetersizliği kalp kasında doku ölümü, pompa fonksiyonunda azalma, kalp yetmezliği, ritim bozuklukları ve ani ölüm riskini artırır. Erken tedavi, hasarı ve komplikasyonları belirgin şekilde azaltır.

Kalp Krizi Türleri

ST-elevasyonlu MI (STEMI): Damarın tam tıkanmasıyla seyreder, acil reperfüzyon gerektirir.
ST-elevasyonsuz MI (NSTEMI): Kısmi tıkanma ve enzim yüksekliği ile seyreder; hızlı değerlendirme ve tedavi gerekir.
Koroner spazm (vazospastik): Damarın geçici kasılması ile akım azalır; tekrarlayıcı olabilir.
Sessiz MI: Belirti vermeden geçirilir, genellikle tesadüfen saptanır.

ST-Elevasyonlu Miyokard Enfarktüsü (STEMI)

Tam tıkanma sonucu belirgin göğüs ağrısı, EKG’de ST yükselmesi ve enzim artışı ile izlenir; en hızlı şekilde tıkalı damarın açılması hedeflenir.

Non-ST-Elevasyonlu Miyokard Enfarktüsü (NSTEMI)

Kısmi tıkanma ile gelişir; troponin yüksekliği vardır, EKG’de ST yükselmesi olmayabilir. Erken invaziv strateji çoğu hastada faydalıdır.

Koroner Spazm

Geçici daralma ağrı ve iskemiyi tetikleyebilir; tetikleyicilerin azaltılması ve uygun ilaçlar önemlidir.

Kalp Krizi Nedenleri

En temel neden aterosklerozdur. Ayrıca pıhtılaşma eğilimini artıran durumlar, hipertansiyon, yüksek LDL kolesterol, diyabet, sigara, obezite, sedanter yaşam, sağlıksız beslenme, yoğun stres, aile öyküsü, ileri yaş ve erkek cinsiyet riski artırır.

Kalp Krizi Risk Faktörleri

Hipertansiyon ve dislipidemi
Sigara ve tütün ürünleri
Diyabet ve insülin direnci
Obezite ve fiziksel inaktivite
Sağlıksız beslenme, alkolün aşırı tüketimi
Ailede erken koroner hastalık öyküsü
İleri yaş ve erkek cinsiyet
Kronik stres ve uyku bozuklukları

Kalp Krizi Teşhisi Nasıl Konur?

Hekim, belirti ve muayene bulgularını EKG ve kan testleriyle birlikte değerlendirir. Troponin yüksekliği kalp kası hasarını gösterir. Ekokardiyografi duvar hareket bozukluklarını, koroner anjiyografi ise darlık/tıkanıklığın yerini ve tedavi seçeneğini belirler. Gerektiğinde göğüs görüntülemeleri ve stres testleri uygulanabilir.

Kalp Hastalıklarının Teşhisinde Kullanılan Testler

EKG ve ritim izlemi
Yüksek duyarlılıklı troponin ve diğer kardiyak belirteçler
Ekokardiyografi
Koroner anjiyografi
Seçilmiş olgularda BT/MR görüntüleme ve fonksiyonel testler

Kalp Krizi Tedavisi

Hedef, mümkün olan en kısa sürede damar akımını yeniden sağlamaktır. İlk aşamada antiplatelet ve antitrombotik tedavi, oksijen gereksinimi olanlarda oksijen, ağrı ve anksiyete kontrolü uygulanır.

Erken Müdahale ve Reperfüzyon

Uygun merkezlerde primer perkütan koroner girişim (PKG) birinci tercihtir. Uygun olmayan koşullarda, zaman kazancı beklenen hastalarda trombolitik tedavi değerlendirilebilir.

İlaç Tedavisi

Antiplatelet/antikoagülan ve trombolitikler: Pıhtı oluşumunu engeller veya mevcut pıhtıyı çözer.
Beta blokerler ve ACE inhibitörleri/ARB: Kalp yükünü azaltır, yeniden şekillenmeyi sınırlar.
Statinler: LDL kolesterolü düşürür ve yeni olay riskini azaltır.

Anjiyoplasti ve Stent

Balonla dar bölgenin genişletilmesi ve çoğu durumda stent yerleştirilmesiyle damar açık kalır, tekrar tıkanma riski azalır.

Koroner Arter Bypass Ameliyatı

Çok damarlı hastalık, sol ana koroner darlığı veya kompleks lezyonlarda, damarın tıkanan kısmı vücuttan alınan damarlarla köprülenerek kan akımı yeniden sağlanır.

Yaşamsal ve Uzun Dönem Önlemler

İlaçlara düzenli uyum, sigarayı bırakma, tansiyon/şeker/kolesterol kontrolü, beslenme ve egzersiz programları ile kardiyak rehabilitasyon, tekrar olay riskini azaltır.

Kalp Krizi Sırasında Ne Yapılmalı?

Hemen acil yardım numarasını arayın ve yardım gelene kadar istirahatte kalın.
Ağrı başladıysa araç kullanmayın; mümkünse oturun veya uzanın.
Mevcutsa ve hekim önerdiyse aspirin kullanımı düşünülebilir.
Bilinç kaybı ve nefes yoksa, çevrede eğitimli biri varsa KPR başlatılmalıdır.

Kalp Krizinden Korunma Yöntemleri

Sigarayı bırakma ve pasif dumandan kaçınma
Akdeniz tipi beslenme, tuz ve trans yağ kısıtlaması
Haftalık düzenli aerobik ve kuvvetlendirme egzersizleri
Sağlıklı kilo, bel çevresi kontrolü
Tansiyon, kan şekeri ve kolesterol hedeflerine ulaşma
Yeterli uyku ve stres yönetimi
Düzenli doktor kontrolü ve önerilen taramalar

Sık Sorulan Sorular

Panik atak mı kalp krizi mi?

Her ikisi de göğüs ağrısı ve çarpıntı yapabilir; kalp krizinde ağrı sıklıkla kola/çeneye yayılır ve eforla artar. Ayırt etmek zor olabilir; şüphede acil değerlendirme şarttır.

Gizli kalp krizi nedir?

Belirti vermeden geçirilen ve sonradan EKG ya da görüntüleme ile saptanan kalp krizi türüdür; diyabetlilerde daha sık görülebilir.