Kalp Romatizması Nedir? Kalp Romatizması Belirtileri ve Tedavisi

Kalp romatizması, A grubu beta hemolitik streptokok farenjiti sonrası gelişen akut romatizmal ateşe bağlı olarak kalp kapaklarında ortaya çıkan kalıcı inflamatuvar hasarın sonucudur. Patogenezde moleküler taklit ve otoimmün yanıt rol oynar; en sık mitral, ikinci sıklıkla aort kapak etkilenir ve stenoz veya yetmezlik gelişebilir. Tanı Jones kriterleri, streptokokal enfeksiyon göstergeleri ve ekokardiyografi ile desteklenir. Akut tedavide antibiyotik ve nonsteroid antiinflamatuvarlar, ağır karditte kortikosteroidler uygulanabilir. Sekonder korunmada düzenli benzatin penisilin profilaksisi esastır; ileri kapak hastalığında medikal tedaviye ek olarak perkütan balon valvüloplasti veya cerrahi kapak onarımı/değişimi gerekebilir.

Kalp romatizması nedir?

Kalp romatizması, tedavi edilmemiş veya yetersiz tedavi edilmiş A grubu beta hemolitik streptokok boğaz enfeksiyonunu izleyen romatizmal ateş sonrası kalp kapaklarında gelişen kalıcı hasardır. Bağışıklık sistemi bakteriye benzer yapılara sahip kalp, eklem ve sinir dokularını yanlışlıkla hedef alır. En sık mitral, ardından aort kapak etkilenir ve zamanla kapakta darlık (stenoz) veya kaçak (yetmezlik) ortaya çıkabilir. Hastalık, özellikle gelişmekte olan ülkelerde kapak hastalıklarının önde gelen nedenlerindendir.

Nedenleri ve risk grupları

Kalp romatizmasının temel nedeni, streptokok farenjiti sonrası gelişen anormal otoimmün yanıttır. En çok 5-15 yaş arası çocuklar etkilenir; kalabalık yaşam koşulları, yetersiz sağlık hizmetlerine erişim ve tekrarlayan boğaz enfeksiyonları riski artırır.

Otoimmün mekanizma

Moleküler taklit sonucu oluşan antikorlar ve T hücreleri, kalp kapakları başta olmak üzere eklem ve sinir dokularına bağlanarak iltihap ve doku hasarı oluşturur. Kapak iltihabı iyileşse bile kalan skar dokusu yıllar içinde kapak kalınlaşması, kireçlenme ve hareket kısıtlılığına yol açar.

Belirtiler

Belirtiler akut dönem ve kronik kapak hastalığı döneminde farklılık gösterir.

Akut dönem belirtileri

Ateş, boğaz ağrısı
Gezici eklem ağrısı ve şişlik (migratuar artrit)
Nefes darlığı, çarpıntı, göğüs ağrısı (kardit bulguları)
Sydenham koresi (istem dışı hareketler), döküntü (eritema marginatum) ve deri altı nodülleri

Kronik valvüler hastalık belirtileri

Eforla artan nefes darlığı, yorgunluk, baş dönmesi
Bacaklarda ve ayak bileklerinde şişlik, gece artan nefes darlığı, ortopne
Çarpıntı, ritim bozukluğu (özellikle atriyal fibrilasyon)
Nadiren kan tükürme (ileri mitral darlığında)

Tanı

Tanı; öykü, fizik muayene ve görüntüleme-laboratuvar bulgularının birlikte değerlendirilmesiyle konur.

Laboratuvar ve görüntüleme

Streptokok kanıtı: Boğaz kültürü/hızlı antijen testi, ASO veya anti-DNaz B titreleri
Jones kriterleri: Majör ve minör bulguların kombinasyonu ile tanısal değerlendirme
Ekokardiyografi: Kapak kalınlaşması, hareket kısıtlılığı, darlık/yetmezlik derecesi ve kalp fonksiyonlarının gösterilmesi
EKG ve akciğer grafisi: Ritim, kalp büyümesi ve akciğer konjesyonu değerlendirmesi

Tedavi

Tedavi iki düzeyde planlanır: akut romatizmal ateş döneminin yönetimi ve kronik kapak hastalığının uzun dönem takibi.

Akut dönem tedavisi

Antibiyotik: Penisilin ilk tercihtir; alerjide uygun alternatifler kullanılır
İltihap gidericiler: NSAİİ; ağır karditte kortikosteroid düşünülebilir
Dinlenme ve destek: Ateş ve ağrı kontrolü, sıvı-diyet düzenlemesi
Sekonder korunma başlangıcı: Tekrarlayan atakları önlemek için uzun etkili penisilin planlanır

Uzun dönem yönetim ve cerrahi

Sekonder profilaksi: Benzatin penisilin i.m. 3-4 haftada bir, en az 5-10 yıl veya erişkinliğe kadar; kalıcı kapak hastalığında daha uzun
Medikal tedavi: Diüretikler, ACE inhibitörleri/ARB, beta blokerler; atriyal fibrilasyonda hız/ritim kontrolü ve uygun hastalarda antikoagülasyon
Girişimsel/cerrahi: Uygun mitral darlığında perkütan balon valvüloplasti; ileri yetmezlik/darlıkta kapak onarımı veya değişimi

Önleme ve izlem

Boğaz enfeksiyonlarının erken tanınması ve uygun sürede antibiyotik tedavisi
Penisilin profilaksisine düzenli uyum ve düzenli kardiyoloji kontrolleri
Ateş, çarpıntı veya nefes darlığında tedavi planının gözden geçirilmesi

Ne zaman doktora başvurulmalı?

Yüksek ateş ve boğaz ağrısı ile birlikte boyunda şişmiş bezeler
Nefes darlığı, göğüs ağrısı, bayılma veya belirgin çarpıntı
İstem dışı hareketler, gezici eklem ağrısı/şişliği