Kanama (Hemoraji) Nedir? Kanama Türleri Nelerdir?

Kanama (hemoraji), damar bütünlüğünün bozulmasıyla kanın damar dışına çıkmasıdır ve iç ya da dış kanama olarak ortaya çıkar. Ciddiyet, zedelenen damar türü (arteriyel, venöz, kapiller) ve kan kaybı hızına bağlıdır; arteriyel kanamalar parlak kırmızı, fışkırır tarzda olup en yüksek risk taşır. İç kanama dıştan görülmeyebileceği için baş dönmesi, tansiyon düşüklüğü, karın ağrısı-şişliği ve bilinç değişikliği gibi bulgular acil uyarı işaretleridir. İlk yardımda temel yaklaşım temiz bezle doğrudan ve sürekli baskı, gerekirse elevasyon ve şok belirtilerinin izlenmesidir. Bez ıslandığında kaldırmadan üzerine yenisini koymak, venöz ve arteriyel kanamalarda etkili bir kanama kontrolü sağlar. Yaşamı tehdit eden durumlarda 112 aranmalı ve turnike uygulaması yalnızca eğitimli kişilerce son çare olarak düşünülmelidir.

Kanama (Hemoraji) Nedir?

Kanama, damar duvarının hasar görmesi sonucu kanın damar dışına çıkmasıdır. Olay iç (gözle görünmeyen) ya da dış (gözle görülebilen) kanama olarak gelişebilir. Ciddiyet, kanamanın hızı, etkilenen bölge ve damar tipine bağlıdır. Zamanında kontrol edilmezse ciddi kan kaybına ve hayati tehlikeye yol açabilir.

Kanamalar travmalar, kesiler, yırtılmalar, pıhtılaşma bozuklukları veya bazı hastalıklar nedeniyle ortaya çıkabilir. Erken tanı ve uygun ilk yardım, tedavi başarısını belirgin biçimde artırır.

Kanama (Hemoraji) Belirtileri Nelerdir?

Kan kaybının miktarı ve süresine göre belirtiler değişiklik gösterir. Aşağıdaki bulgular kanamayı düşündürür:

Ciltte solukluk, soğuk ve nemli deri
Hızlı veya zayıf nabız, düşük tansiyon
Baş dönmesi, sersemlik, halsizlik
Bulanık görme, bayılma veya bilinç değişikliği
Nefes darlığı, çarpıntı, göğüs rahatsızlığı
Mide bulantısı-kusma
Ağız, burun, idrar veya dışkıda kan görülmesi

İç kanamada karın ağrısı ve şişlik, omuzlara vuran ağrı, belirgin halsizlik ve tansiyon düşüklüğü gibi uyarıcı bulgular olabilir; bu durumda acil tıbbi yardım şarttır.

Kanama (Hemoraji) Türleri Nelerdir?

Konumuna göre kanamalar iki ana grupta değerlendirilir: iç kanama ve dış kanama.

İç Kanama Nedir?

İç kanama, organ ve dokular içinde gerçekleşir ve dışarıdan görülmez. Çoğunlukla travmalar, organ yırtılmaları veya bazı hastalıklar sonucu meydana gelir. Baş dönmesi, tansiyon düşüklüğü, karın ağrısı/şişliği ve bilinç değişikliği gibi belirtilerle seyreder ve hızlı tıbbi müdahale gerektirir.

Dış Kanama Nedir?

Dış kanama, ciltteki kesi, sıyrık veya yaralanmalarla kanın vücut dışına akmasıdır. Gözle görülebildiği için genellikle tanınması kolaydır; ancak kontrol edilmezse önemli miktarda kan kaybı gelişebilir. Uygun baskı ve sargı ile çoğu durumda kontrol sağlanabilir.

Damar Kaynağına Göre Kanama Türleri Nelerdir?

Kanamanın görünümü ve akış hızı, zedelenen damar tipine bağlıdır. Temel üç damar kaynaklı kanama türü vardır:

Arteriyel (atardamar) kanama
Venöz (toplardamar) kanama
Kapiller (kılcal damar) kanama

Arteriyel Kanama (Atardamar Kanaması)

Atardamar yaralanmalarında kan, parlak kırmızı renkte ve nabızla uyumlu fışkırır tarzda akar. Hızlı kan kaybı riski yüksektir ve acil tıbbi müdahale gerektirir. İlk yardımda derhal ve kesintisiz doğrudan baskı uygulanır.

Venöz Kanama (Toplardamar Kanaması)

Venöz kanama daha koyu renkte ve sürekli akış şeklindedir. Basınç arteriyel kanamaya göre daha düşük olsa da kayıp ciddi olabilir. Yaraya doğrudan baskı ve uygun sargı ile kontrol sağlanması hedeflenir.

Kapiller Kanama (Kılcal Damar Kanaması)

Kapiller kanama genellikle yüzeysel sıyrık ve küçük kesilerde görülür. Düşük basınçlı, sızıntı tarzında kanar ve çoğu zaman kendiliğinden durur. Enfeksiyon riskini azaltmak için yara temizliği önemlidir.

Kanama (Hemoraji) Türlerine Göre İlk Yardım

Arteriyel Kanamada İlk Yardım

Arteriyel kanamalar acildir ve hızlı, kararlı müdahale gerektirir:

Hemen acil yardım çağırın.
Temiz bir bez veya bandajla yaraya doğrudan ve sürekli baskı uygulayın.
Bez kanla ıslanırsa kaldırmadan üzerine yenisini ekleyin.
Mümkünse kanayan uzvu kalp seviyesinin üzerine kaldırın; kırık şüphesi varsa sabit tutun.
Şok belirtilerini izleyin ve sağlık ekibi gelene kadar baskıyı sürdürün.

Venöz Kanamada İlk Yardım

Toplardamar kanamalarında temel yaklaşım basınç ve stabilizasyondur:

Yaraya temiz bir bezle doğrudan baskı uygulayın.
Kanama azaldığında alanı steril bir bandajla sarın.
Uygun ise etkilenen bölgeyi kalp seviyesinin üzerine kaldırın ve tıbbi değerlendirme için başvurun.

Kapiller Kanamada İlk Yardım

Yüzeysel kanamalarda amaç temizlik ve enfeksiyondan korunmadır:

Kanayan bölgeyi temiz suyla nazikçe yıkayın.
Gerekirse antiseptik uygulayıp küçük bir bandajla kapatın.
Kızarıklık, ısı artışı, akıntı ve artan ağrı gibi enfeksiyon bulgularını izleyin.

Not: Yaşamı tehdit eden kanamalarda profesyonel yardım zorunludur. Turnike uygulaması yalnızca eğitimli kişiler tarafından ve son çare olarak düşünülmelidir.