Karaciğer Kanseri Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Karaciğer kanseri en sık hepatoselüler karsinom (HCC) olarak ortaya çıkar ve çoğunlukla siroz, kronik hepatit B/C, alkol ve metabolik yağlı karaciğer hastalığı zemininde gelişir. Klinik tablo genellikle geç dönemde belirginleşir; kilo kaybı, iştahsızlık, sağ üst kadran ağrısı ve sarılık öne çıkan belirtilerdir. Tanıda AFP ve karaciğer fonksiyon testleri ile ultrason, BT/MR temel araçlardır; seçilmiş olgularda biyopsi kesindir. Evreleme, rezeksiyon, nakil, lokal ablasyon/embolizasyon yöntemleri ve sistemik tedavilerin seçiminde belirleyicidir. Erken evrede cerrahi ve nakil küratif olabilirken, ileri evrede hedefe yönelik tedavi ve immünoterapi yaşam süresini uzatmayı amaçlar. Korunmada hepatit B aşısı, hepatit C’nin tedavisi, alkolün azaltılması ve yüksek risklilerde düzenli tarama kritik önemdedir.

Karaciğer Kanseri Nedir?

Karaciğer kanseri, karaciğer dokusunda anormal hücrelerin kontrolsüz çoğalmasıyla gelişen bir hastalıktır. En sık görülen tipi, karaciğerin ana hücrelerinden kaynaklanan hepatoselüler karsinomdur (HCC). Hastalık primer olarak karaciğerde başlayabileceği gibi, başka bir organdan karaciğere metastaz yoluyla da ulaşabilir. Görülme riski siroz, kronik viral hepatitler (B/C), alkol kullanımı ve metabolik yağlanma gibi durumlarda artar.

Karaciğer Kanseri Belirtileri

Belirtiler çoğu zaman geç dönemde ortaya çıkar ve başka karaciğer hastalıklarını da taklit edebilir.

İştahsızlık ve istemsiz kilo kaybı
Sağ üst kadranda ağrı veya dolgunluk hissi
Karında şişlik/asit
Sarılık (cilt ve göz aklarında sararma)
Koyu renkli idrar, açık renkli dışkı
Sürekli yorgunluk, halsizlik ve kolay morarma/kanama

Bu yakınmalar varlığında, doğru tanı için sağlık profesyoneline başvurulmalıdır.

Karaciğer Kanseri Nedenleri

Kanserleşme, karaciğer hücrelerinde DNA hasarı ve mutasyonların birikmesiyle ilişkilidir. Aşağıdaki etkenler riski artırır:

Kronik hepatit B ve hepatit C enfeksiyonları
Siroz (çeşitli nedenlerle gelişebilir)
Uzun süreli ve yüksek miktarda alkol kullanımı
Metabolik yağlı karaciğer hastalığı ve obezite
Aflatoksin içeren gıdalara maruziyet
Diyabet, genetik yatkınlık ve uzun süreli anabolik steroid kullanımı

Karaciğer Kanseri Türleri

Karaciğerde hem kötü huylu (malign) hem de iyi huylu (benign) lezyonlar görülebilir. En yaygın primer malign tip HCC’dir; bunun yanında safra kanallarından kaynaklanan kanserler ve damar kökenli nadir tümörler de bulunur. Sık görülen lezyonların kısa özeti aşağıdadır.

Hepatoselüler Karsinom (HCC)

Yetişkinlerde en sık görülen primer karaciğer kanseri olup çoğunlukla siroz zemininde gelişir.

İntrahepatik Kolanjiokarsinom

Karaciğer içindeki safra kanallarından köken alır ve primer karaciğer kanserlerinin önemli bir alt grubunu oluşturur.

Anjiyosarkom ve Hemanjiyosarkom

Nadir damar kökenli malign tümörlerdir; çoğu hızlı seyirlidir.

Hepatoblastom

Çocukluk çağında görülen primer karaciğer kanseridir; erken tedaviyle iyi sonuçlar alınabilir.

Hemanjiom

Karaciğerin en sık iyi huylu damar lezyonudur; çoğu olguda tedavi gerektirmez.

Hepatik Adenom

Daha çok kadınlarda izlenen benign tümördür; nadiren kanserleşebilir, bu nedenle izlem önemlidir.

Fokal Nodüler Hiperplazi (FNH)

Genellikle tesadüfen saptanan iyi huylu bir lezyondur ve çoğu zaman tedavi gerektirmez.

Karaciğer Kanseri Risk Grupları

Kronik hepatit B veya C taşıyıcıları
Sirozu olanlar (nedeni ne olursa olsun)
Uzun süreli, yüksek düzeyde alkol kullananlar
Obezite ve metabolik yağlı karaciğer hastalığı olanlar
Diyabeti olanlar ve ailesinde karaciğer kanseri öyküsü bulunanlar
Aflatoksine veya hepatotoksik kimyasallara maruz kalanlar

Karaciğer Kanseri Evreleri

Evreleme; tümör boyutu/çapı, damar tutulumu, karaciğer fonksiyonları ve uzak yayılıma göre yapılır ve tedavi kararını yönlendirir.

Evre 1

Tümör karaciğerle sınırlıdır, damar tutulumu yoktur; cerrahi ve ablasyon seçenekleri öne çıkar.

Evre 2

Birden fazla küçük odak veya sınırlı damar tutulumu olabilir; cerrahi/lokal tedavi kombinasyonları değerlendirilir.

Evre 3

Karaciğer içi yayılım belirgindir ve/veya majör damar tutulumu vardır; lokal-bölgesel tedaviler ve sistemik seçenekler ön plandadır.

Evre 4

Uzak organlara veya lenf düğümlerine metastaz vardır; hedefe yönelik ilaçlar ve immünoterapi gibi sistemik tedaviler amaçlanır.

Karaciğer Kanseri Tanısı ve Uygulanan Testler

Tanıda öykü, muayene ve risk faktörlerinin değerlendirilmesine ek olarak laboratuvar ve görüntüleme yöntemleri kullanılır; gerektiğinde biyopsi yapılır.

Karaciğer fonksiyon testleri ve tümör belirteçleri (özellikle AFP)
Ultrasonografi (USG)
Bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans görüntüleme (MR)
Gerekli olgularda iğne biyopsisi

Kan Testleri

AFP düzeyi ve karaciğer fonksiyon testleri tanıya ve izleme yardımcıdır; viral hepatit testleri eşlik eden nedenleri aydınlatır.

Görüntüleme Yöntemleri

USG ilk basamaktır; BT/MR ile lezyonun boyutu, yeri ve damar ilişkisi ayrıntılandırılır; evreleme için temel öneme sahiptir.

Endoskopik Yöntemler ve Biyopsi

Görüntüleme tanısal ise biyopsi çoğu kez gerekmeyebilir; belirsizlik durumunda iğne biyopsisi ile histolojik doğrulama yapılır.

Karaciğer Kanseri Tedavi Yöntemleri

Tedavi; evre, karaciğer rezervi, tümörün yayılımı ve hastanın genel durumuna göre bireyselleştirilir. Kür şansı erken evrelerde en yüksektir.

Cerrahi rezeksiyon
Karaciğer nakli
Lokal tedaviler: radyofrekans veya mikrodalga ablasyon, kriyoablasyon, kemoembolizasyon (TACE), stereotaktik radyoterapi
Sistemik tedaviler: hedefe yönelik ilaçlar ve immünoterapi; seçilmiş olgularda kemoterapi

Cerrahi Yöntemler

Rezeksiyon, tümör karaciğerle sınırlı ve karaciğer fonksiyonları yeterli olduğunda tercih edilir; uygun hastada küratif olabilir.

Karaciğere Yönelik Lokal Tedaviler

Ablatif yöntemler (RFA/MWA, kriyo) ve TACE gibi bölgesel tedaviler, cerrahiye uygun olmayan ya da köprüleme/indirgeme amacıyla seçilen olgularda kullanılır.

Karaciğer Nakli

Siroz eşlik eden ve kriterleri karşılayan hastalarda en etkili küratif seçeneklerden biridir; dikkatli hasta seçimi ve yakın izlem gerektirir.

Kemoterapi ve Radyoterapi

HCC kemoterapiye görece dirençli olsa da bazı durumlarda yarar sağlayabilir; modern radyoterapi teknikleri seçilmiş olgularda etkilidir.

İmmünoterapi ve Hedefe Yönelik Tedavi

Hedefe yönelik ajanlar ve bağışıklık kontrol noktası inhibitörleri ileri evre hastalıkta yaşam süresini uzatmayı amaçlar; yan etkiler açısından düzenli takip gerekir.

Karaciğer Kanserinden Korunma Yolları

Korunma, çoğu zaman değiştirilebilir risk faktörlerine odaklanır ve düzenli tarama ile desteklenir.

Beslenme ve Yaşam Tarzı

Dengeli beslenme, sağlıklı kilo, düzenli fiziksel aktivite ve alkolün sınırlandırılması karaciğer sağlığını destekler; sigaradan kaçınmak önerilir.

Sirozdan Korunma

Alkol tüketimini azaltmak, metabolik riskleri yönetmek ve karaciğeri zedeleyebilecek ilaç/kimyasallardan kaçınmak siroz riskini düşürür.

Hepatit Aşıları

Hepatit B aşısı güçlü koruma sağlar; hepatit C için aşı yoktur ancak antiviral tedavi ile kalıcı virolojik yanıt karaciğer kanseri riskini azaltır.

Tarama ve İzlem

Yüksek riskli bireylerde 6 ayda bir ultrason ve gerekirse AFP ölçümü erken tanı şansını artırır; bulgular klinisyen tarafından düzenli izlenmelidir.