Karaciğer Yağlanması Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Karaciğer yağlanması, karaciğer hücrelerinde yağ birikimi ile karakterize olup, alkole bağlı (AFLD) ve alkole bağlı olmayan (NAFLD) alt tiplere ayrılır. NAFLD, obezite, insülin direnci, tip 2 diyabet ve dislipidemiyle yakından ilişkilidir ve basit steatozdan steatohepatit (NASH), fibrozis ve siroza kadar ilerleyebilir. Tanıda serum transaminazları, metabolik parametreler, ultrason ve gerektiğinde MR, elastografi ve karaciğer biyopsisi kullanılır. Tedavinin temelini yaşam tarzı değişiklikleri oluşturur; %7-10 ağırlık kaybı, düzenli egzersiz ve alkolün bırakılması klinik ve histolojik iyileşmeyle ilişkilidir. Metabolik risklerin yönetimi, seçilmiş olgularda farmakoterapi ve ileri evrelerde transplantasyon seçenekleri gündeme gelir. Kardiyovasküler hastalık riski artmış olduğundan bütüncül risk azaltma stratejileri önemlidir.

Karaciğer Yağlanması Nedir?

Karaciğer yağlanması, karaciğer hücrelerinde yağın %5’in üzerinde birikmesiyle tanımlanan yaygın bir durumdur. İki ana formu vardır: aşırı alkol tüketimine bağlı gelişen alkolik karaciğer yağlanması (AFLD) ve alkol dışı nedenlerle ortaya çıkan alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı (NAFLD).

Basit yağlanma çoğu kez belirti vermez; ancak bazı kişilerde süreç karaciğer iltihabı (steatohepatit), fibrozis ve ilerleyen aşamada siroza, hatta karaciğer kanserine doğru ilerleyebilir.

Karaciğer Yağlanması Belirtileri

Hastalık sıklıkla tesadüfen saptanır. Zaman içinde şu yakınmalar görülebilir:

Yorgunluk ve halsizlik
Sağ üst karın bölgesinde rahatsızlık veya dolgunluk
İştahsızlık, bulantı ve şişkinlik
Kilo değişiklikleri
Karaciğer enzimlerinde yükseklik
Bazı olgularda sarılık ve ciltte kaşıntı

Karaciğer Yağlanması 1. Evre Belirtileri

Genellikle sessizdir; hafif yakınmalar gözlenebilir:

Aralıklı yorgunluk ve halsizlik
Sağ üst kadranda baskı hissi
Hafif hazımsızlık ve şişkinlik

Karaciğer Yağlanması 2. Evre Belirtileri

Yağlanmaya iltihap eşlik etmeye başlayabilir:

Süregelen yorgunluk ve çabuk yorulma
Gaz, hazımsızlık ve karın rahatsızlığı
Uykuda kalite azalması ve zaman zaman kaşıntı

Karaciğer Yağlanması 3. Evre Belirtileri

İltihap belirginleşir, fibrozis başlangıcı görülebilir:

Belirgin halsizlik ve performans kaybı
Sağ üst karında ağrı
Kilo kaybı, konsantrasyon güçlüğü
Enzim yüksekliği, sarılık ve ciltte kaşıntı/kızarıklık

Karaciğer Yağlanması 4. Evre Belirtileri

Siroz aşamasında sistemik bulgular öne çıkar:

Sarılık ve ciltte örümcek damarlar
Karında sıvı (asit), bacaklarda ödem
Kolay morarma/kanama, bilinç değişikliği
İştah kaybı ve karaciğer boyutlarında küçülme

Karaciğer Yağlanmasının Ciltteki Belirtileri

Karaciğer fonksiyon bozukluğu ciltte yansımalar oluşturabilir. Aşağıdaki bulgular görülebilir:

Cilt ve gözlerde sararma
Kolay morarma
Kaşıntı
Ödem ve şişkinlik
Renk değişiklikleri ve lekelenmeler

Karaciğer Yağlanması Evreleri

Hastalık dört ana evrede incelenir:

Evre 1 – Basit steatoz: Yağ birikimi vardır; belirgin iltihap veya hücre hasarı yoktur. Yaşam tarzı değişikliğiyle gerileyebilir.
Evre 2 – Steatohepatit (NASH/ASH): Yağlanmaya iltihap ve hücresel hasar eşlik eder; ilerleme riski artar.
Evre 3 – Fibrozis: Süregiden iltihaba yanıt olarak bağ dokusu (skar) artışı olur; F1–F3 arasında derecelendirilir.
Evre 4 – Siroz: Geniş skar dokusu normal mimariyi bozar; portal hipertansiyon ve ciddi komplikasyon riski taşır.

Karaciğer Yağlanması Neden Olur?

Karaciğerin yağı üretme/kullanma dengesinin bozulması sonucu yağ hücre içinde birikir. Başlıca etkenler:

Aşırı alkol tüketimi
Obezite veya aşırı kilo, insülin direnci ve tip 2 diyabet
Yüksek kolesterol/trigliserid
Hareketsiz yaşam, yüksek kalorili ve rafine karbonhidrat ağırlıklı beslenme
Hızlı kilo kaybı, sık kilo alıp verme
Bazı ilaçlar ve toksinlere maruz kalma
Kronik hepatit C ve genetik yatkınlık

Karaciğer Yağlanması Neye Yol Açar?

Önlem alınmazsa steatohepatit, fibrozis ve siroza ilerleyebilir. Olası sonuçlar:

Karaciğer yetmezliği ve portal hipertansiyon
Asit, varis kanamaları ve hepatoselüler karsinom riski
Pıhtılaşma bozuklukları ve toksin birikimine bağlı nörolojik etkiler
NAFLD ile ilişkili artmış kardiyovasküler risk

Karaciğer Yağlanması Türleri

Etiyolojiye göre iki ana grup tanımlanır:

AFLD: Aşırı alkol tüketimi ile ilişkilidir.
NAFLD: Metabolik risklerle bağlantılıdır; ileri formu olan NASH iltihap ve fibrozisle seyreder.

Karaciğer Yağlanması Tanısı ve Uygulanan Testler

Değerlendirme tıbbi öykü ve muayene ile başlar; laboratuvar ve görüntüleme testleri destekler:

Karaciğer enzimleri (ALT, AST), lipid profili, açlık glukozu/insülin
Viral hepatit ve gerekirse otoimmün/metabolik taramalar
Ultrason; seçilmiş olgularda BT/MR
Elastografi (FibroScan) ile karaciğer sertliği ve yağ miktarı ölçümü
Kesin evreleme gereğinde karaciğer biyopsisi

Karaciğer Yağlanması Nasıl Geçer?

Tedavinin temeli yaşam tarzı değişiklikleridir; alkolün bırakılması, kilo kaybı ve metabolik risklerin kontrolü esastır. İleri evrelerde komplikasyonlara yönelik tedaviler ve uygun hastalarda transplantasyon gündeme gelebilir.

Dengeli diyet ve porsiyon kontrolü
Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz
Vücut ağırlığının %7–10’unun kaybı
Diyabet, hipertansiyon ve dislipideminin yönetimi
Hekimin uygun gördüğü ilaçlar; potansiyel karaciğer toksinlerinden kaçınma

Karaciğer Yağlanması Diyeti

Uygun beslenme ile yağlanma gerileyebilir ve iltihap azalabilir.

Tüketilmesi Önerilen Besinler

Yeşil yapraklı sebzeler, brokoli, karnabahar
Yulaf, tam tahıllar ve kurubaklagiller
Zeytinyağı ve fındık, ceviz, badem gibi yağlı tohumlar
Somon, sardalya, uskumru gibi omega-3 zengini balıklar
Soğan, sarımsak ve diğer lif/antioksidan içeriği yüksek gıdalar
Yeterli su tüketimi (bireysel ihtiyaca göre)

Kaçınılması Gereken Besinler

Şekerli içecekler, tatlılar ve rafine karbonhidratlar
Trans yağ içeren kızartmalar ve hazır/işlenmiş gıdalar
Yüksek doymuş yağ içeren işlenmiş et ürünleri
Aşırı tuz ve alkol

Karaciğer Yağlanmasına Ne İyi Gelir?

Günlük alışkanlıklardaki küçük ama sürekli değişiklikler klinik olarak anlamlı fayda sağlar. Bitkisel destekler için kanıtlar sınırlı olabilir; kullanmadan önce hekime danışılmalıdır.

Şeker ve beyaz un ürünlerini azaltmak
Tekli doymamış ve omega-3 yağ asitlerini artırmak
Düzenli fiziksel aktivite ve sedanter sürenin kısaltılması
Alkolü tamamen bırakmak
Protein ve liften zengin, dengeli öğün planlamak
Yeterli uyku ve stres yönetimi