Katarakt Nedir? Katarakt Belirtileri ve Nedenleri Nelerdir?
Katarakt, göz merceğinin saydamlığını kaybetmesiyle ortaya çıkan ve en sık yaşla ilişkili görülen bir görme bozukluğudur. Diyabet, uzun süreli steroid kullanımı, UV maruziyeti, sigara ve göz travmaları gibi faktörler riski artırır. Tanı; görme keskinliği ölçümü, dilate yarık lamba muayenesi, fundus değerlendirmesi ve gerektiğinde ultrason ile konur; cerrahi planlama için biometri yapılır. Kesin tedavi cerrahidir: küçük kesiden merceğin çıkarılıp yapay göz içi lensi yerleştirilmesiyle görme genellikle hızla düzelir. Erken evrede gözlük değişimi geçici rahatlama sağlayabilir, ancak hastalığın ilerlemesini durdurmaz. Uygun zamanda yapılan cerrahi, yaşam kalitesini belirgin şekilde artırır.
Katarakt Nedir?
Katarakt, gözün doğal merceğinin zamanla saydamlığını yitirerek opaklaşması sonucu görmenin bulanıklaşmasıyla seyreden bir hastalıktır. En sık yaşlanma ile ortaya çıkar; ancak diyabet, uzun süreli steroid kullanımı, göz travmaları, genetik yatkınlık ve yoğun ultraviyole (UV) ışığa maruz kalma gibi etkenler de riski artırır. İlerledikçe okuma, gece sürüşü ve renk ayırt etme gibi günlük aktiviteleri belirgin biçimde etkileyebilir.
Katarakt Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler genellikle yavaş başlar ve zamanla artar. Aşağıdaki yakınmalar sık görülür:
- Bulanık, sisli ya da dumanlı görme
- Renklerin soluk ve mat algılanması
- Işığa karşı hassasiyet ve kamaşma, ışıklar etrafında haleler
- Gece görüşünde belirgin azalma
- Gözlük numarasının sık değişmesi
- Bazı olgularda çift görme veya yakın görmede geçici iyileşme
Katarakt Dereceleri Nelerdir?
Katarakt, ilerleme durumuna göre üç ana evrede değerlendirilir: başlangıç (immature), ilerlemiş (mature) ve tamamen gelişmiş (hypermature). Başlangıçta şikayetler hafiftir; ilerleyen aşamalarda merceğin saydamlığı daha da azalır ve görme belirgin şekilde bozulur. Tam gelişmiş katarakt ciddi görme kaybına yol açar ve çoğu kez cerrahi tedavi gerektirir.
Katarakt Neden Olur?
En temel neden, yaşla birlikte mercek proteinlerinde meydana gelen değişikliklerdir. Bunun yanında çeşitli risk faktörleri süreci hızlandırabilir:
- Diyabet ve diğer metabolik hastalıklar
- Uzun süreli UV ışınlarına maruz kalma
- Sigara ve aşırı alkol tüketimi
- Kortikosteroid gibi ilaçların uzun süreli kullanımı
- Göz travmaları ve geçirilmiş göz iltihapları (ör. üveit)
- Genetik yatkınlık ve doğumsal (konjenital) katarakt
- Beslenmede antioksidan yetersizliği
- Önceki göz ameliyatları sonrası ikincil katarakt
Katarakt Tanısı ve Uygulanan Testler
Kapsamlı bir göz muayenesi ile tanı konur. Değerlendirmede görme keskinliği, ön segment ve retina muayeneleri ile ek testler kullanılır:
- Görme keskinliği ölçümü (Snellen veya eşdeğer testler)
- Dilatasyon sonrası biyomikroskop (yarık lamba) ile mercek ve ön segment incelemesi
- Fundus muayenesi ile retina ve optik sinir değerlendirmesi
- Tonometri ile göz içi basıncı ölçümü
- İleri katarakt varlığında B-mod ultrason ile arka segment görüntüleme
- Kontrast duyarlılığı ve renk görme testleri
- Cerrahi planlama için göz içi mercek gücü ölçümü (biometri)
Katarakt Tedavisi
Kataraktın kalıcı tedavisi cerrahidir. Çoğunlukla küçük kesiden uygulanan fakoemülsifikasyon veya femtosaniye lazer destekli yöntemlerle bulanık mercek çıkarılır ve yerine yapay göz içi lensi yerleştirilir. Monofokal, multifokal ve torik lens seçenekleri hastanın ihtiyacına göre belirlenir. İşlem genellikle lokal anestezi altında yapılır; iyileşme süreci hızlıdır ve görme kısa sürede netleşir. Erken evrede gözlük güncellenmesi geçici fayda sağlayabilir ancak hastalığın ilerlemesini durdurmaz.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Katarakt Her İki Gözde Aynı Anda Görülür Mü?
Katarakt genellikle iki gözde de gelişir; ancak başlangıç ve ilerleme hızı gözler arasında farklı olabilir.
Katarakt Ameliyatı Sonrası Göz Damlası Kullanımı Ne Kadar Sürer?
Genellikle 3–4 hafta boyunca, hekimin şemasına göre antibiyotik ve steroid damlaları kademeli azaltılarak kullanılır.
Katarakt Ameliyatı Sırasında Göz Kapalı Kalabilir Mi?
Hayır. Göz, spekulum ile açık tutulur ve lokal anestezi sayesinde ağrı hissedilmez.
Katarakt Ameliyatından Sonra Spor Yapabilir Miyim?
Hafif aktiviteler kısa sürede yapılabilir; ağır kaldırma ve yoğun egzersiz birkaç hafta ertelenmelidir.
Katarakt İlerleme Hızını Durdurmak Mümkün Mü?
Tamamen durdurmak mümkün değildir; UV koruması, sigarayı bırakma ve sistemik hastalıkların kontrolü ilerlemeyi yavaşlatabilir.
Katarakt Çocuklarda Görülür Mü?
Evet. Doğuştan veya çocuklukta görülebilir ve görme gelişimi için erken değerlendirme, çoğu kez cerrahi gerektirir.
Katarakt Görüşü Tamamen Yok Edebilir Mi?
İlerlemiş katarakt tedavi edilmezse ciddi görme kaybı yapabilir; uygun cerrahi ile çoğu hastada görme belirgin düzelir.
Katarakt Ameliyatı Sonrası Lens Yerinden Kayabilir Mi?
Nadir olmakla birlikte lens pozisyonunda kayma görülebilir; gerekli olursa ek müdahale ile düzeltilir.
Katarakt Ameliyatı İçin Beklemek Zararlı Mı?
Zamanla mercek sertleşebilir ve cerrahi zorlaşabilir; görmeyi belirgin etkilediğinde zamanında ameliyat önerilir.
Katarakt Ameliyatından Sonra Bilgisayar Kullanabilir Miyim?
Genellikle birkaç gün içinde kontrollü ekran kullanımı mümkündür; sık ara verip göz kuruluğuna karşı önlem alınmalıdır.
Katarakt Ameliyatı İle Renk Algım Değişir Mi?
Bulanık merceğin çıkarılması sonrası renkler çoğu kişide daha parlak ve canlı algılanır.