Kıl Kökü İltihabı

Folikülit, kıl follikülünün bakteriyel (en sık Staphylococcus aureus), fırsatçı (Pseudomonas aeruginosa) veya fungal (Malassezia spp.) etkenler ve/veya mekanik tahriş- oklüzyon ile enflamasyonudur. Klinik, eritemli papül ve püstüller, kaşıntı, hassasiyet ve bazen irinli akıntı ile seyreder; derinleşirse furonkül/karbonkül gelişebilir. Tanı çoğunlukla kliniktir; atipik/dirençli olgularda kültür veya mikolojik inceleme gerekebilir. Tedavi etiyolojiye göre topikal antiseptik/antibiyotikler, oral antibiyotikler, antifungaller ve absede drenajı içerir; psödofolikülitte lazer epilasyon yararlı olabilir. Nüksü azaltmak için tıraş alışkanlıklarının düzenlenmesi, sürtünmenin azaltılması, uygun hijyen ve komedojenik ürünlerden kaçınma önerilir. İmmünsupresyon, diyabet ve obezite daha şiddetli/uzamış seyirle ilişkilidir.

Kıl Kökü İltihabı Nedir?

Kıl kökü iltihabı (folikülit), kılın çıktığı follikülün mikroorganizmalar, mekanik sürtünme-tahriş veya gözenek tıkanması ile iltihaplanmasıdır. Saçlı deri, sakal bölgesi, koltuk altı, göğüs-sırt, kalça ve kasık dahil kıllı tüm alanları etkileyebilir. Çoğu olgu hafif-orta şiddettedir ancak kaşıntı, ağrı ve görünüm nedeniyle yaşam kalitesini etkileyebilir; nadiren derinleşerek çıban (furonkül) ya da karbonkül oluşturabilir.

Kıl Kökü İltihabı Belirtileri

Belirtiler etken ve derinliğe göre değişir; yaygın bulgular şunlardır:

Kızarık, hassas papül ve püstüller (sivilceye benzer şişlikler)
Kaşıntı, batma veya yanma hissi
Duyarlılık/ağrı, özellikle sürtünen bölgelerde artış
Bazen kötü kokulu akıntı veya kabuklanma
Nadir olarak ateş, halsizlik gibi sistemik belirtiler (yaygın/derin enfeksiyonda)

Kıl Kökü İltihabı Neden Olur?

En sık neden Staphylococcus aureus enfeksiyonudur. Hijyeni yetersiz sıcak küvet, jakuzi veya ısıtmalı havuz maruziyeti sonrası Pseudomonas aeruginosa görülebilir. Aşırı terleme ve yağlanma zemininde Malassezia mayaları rol oynar. Sık ve tahriş edici tıraş, kılların içe büyümesi (batık), dar/oklüzyon yapan giysiler, yoğun terleme, cilt yaralanmaları, komedojenik kozmetikler ve bağışıklık sistemi zayıflığı riski artırır.

Kıl Kökü İltihabının Yaygın Nedenleri

Uzun süreli antibiyotik veya kortikosteroid kullanımı
Ağda, cımbız ve sık-tahriş edici tıraş; batık kıllar
Aşırı terleme ve okluzyon (dar, sürtünen veya teri hapseden kıyafetler)
Cilt yaralanmaları, sürtünme, kask/çanta baskısı
Hijyeni yetersiz jakuzi, sıcak küvet veya havuz kullanımı
Diyabet, obezite ve diğer metabolik hastalıklar
Bağışıklık sistemini baskılayan hastalıklar/ilaçlar
Gözenekleri tıkayan yağlı kozmetik ve bakım ürünleri
Uzun süre güneş ve ısıya maruz kalma
Akne, egzama, dermatit, sedef gibi eşlik eden cilt hastalıkları

Kıl Kökü İltihabı Çeşitleri

Staphylococcus aureus foliküliti: Kaşıntılı, irinli küçük kırmızı şişliklerle seyreder; çoğu hafif olgu kısa sürede düzelir.
Sıcak küvet (Pseudomonas) foliküliti: Klor ve pH kontrolü yetersiz jakuzi/kaplıca/ısıtmalı havuz maruziyeti sonrası 1-2 günde gelişebilir; genelde kendiliğinden iyileşir.
Malassezia foliküliti: Üst göğüs ve sırtta sık; sivilce benzeri, kaşıntılı püstüller; terleme ve yağlanma tetikleyebilir.
Pseudofolliculitis barbae (jilet şişlikleri): Kılların içe doğru uzamasıyla oluşur; enfeksiyon değildir, sakal ve kasıkta yaygındır; kıvırcık saçlılarda daha sık.
Sycosis barbae: Tıraşla ilişkili, follikülün derin tutulumuyla daha büyük ve yaygın şişlikler; iz bırakabilir.
Gram-negatif folikülit: Uzun süreli akne antibiyotik tedavisi sonrası dirençli bakterilerin çoğalmasıyla; ağız-burun çevresinde irinli lezyonlar.
Furonkül/karbonkül: Stafilokokal derin enfeksiyon; ağrılı, kızarık şişlikler; kümelenirse karbonkül adını alır ve iz bırakabilir.
Eozinofilik folikülit: Daha çok immünsüprese bireylerde ve bebeklerde; omuz, üst kol, alın ve boyunda kaşıntılı püstüller; nüks edebilir.

Kıl Kökü İltihabı Risk Faktörleri

Sık tıraş/ağda, batık oluşumu
Dar/terleten giysiler ve sürtünme
Obezite, diyabet
Yoğun terleme, sıcak- nemli ortam
Uzun süreli antibiyotik kullanımı veya akne tedavileri
Bağışıklık baskılanması, kemoterapi
Cilt yaralanmaları
Hijyeni yetersiz havuz-jakuzi kullanımı

Kıl Kökü İltihabı Tedavisi

Tedavi, etken ve şiddete göre planlanır. Hafif olgularda antiseptik yıkama ve topikal antibakteriyel ürünler yeterli olabilir. Bakteriyel olgularda antibiyotikli krem/losyon, yaygınlık veya derinleşme varsa doktorun değerlendirmesiyle oral antibiyotik verilebilir. Malassezia kaynaklı ise antifungal şampuan ve topikal/oral antifungaller tercih edilir; antibiyotikler etkisizdir. İrinli, ağrılı absede insizyon-drenaj ve yara bakımı gerekir. Pseudofolliculitis barbae ve tekrarlayan batık şikayetlerinde tıraş alışkanlığının düzenlenmesi ve gerekirse lazer epilasyon etkilidir. Kaşıntı ve irritasyonu azaltmaya yönelik yatıştırıcı/antihistaminik içerikli ürünler semptomları hafifletebilir. Tüm ilaçlar hekim önerisi ve reçetesiyle kullanılmalıdır.

Kıl Kökü İltihabına Ne İyi Gelir?

Kişisel hijyen: Cildi uygun temizleyicilerle düzenli yıkayıp iyi kurulayın; havlu, lif ve jilet gibi ürünleri paylaşmayın.
Çamaşır ve ekipman bakımı: Havlu, spor kıyafetleri ve eldivenleri sık yıkayın; tek kullanımlıkları zamanında değiştirin.
Sürtünmeyi azaltın: Dar, terleten kıyafetlerden kaçının; sırt çantası, kask ve kemer baskısını sınırlayın.
Tıraş teknikleri: Tıraş öncesi cildi yumuşatın, köpük/jel kullanın, kıl çıkış yönüne ve hafif basınçla tıraş edin; temiz/keskin bıçak kullanın; sonrasında nemlendirici losyon uygulayın.
Havuz/jakuzi seçimi: Klor ve pH kontrolü iyi, hijyenik tesisleri tercih edin; şüpheli ortamlardan kaçının.
Komedojenik ürünlerden kaçınma ve terlemeyi azaltma: Gözenek tıkayan ürünleri sınırlayın; egzersiz sonrası duş alın.
Nükslerde ve yanıt alınamadığında dermatolojiye başvurun; uygun tedavi ve gerekirse lazer epilasyon planlanabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Kıl kökü iltihabında doktora ne zaman başvurulmalı?

Lezyonlar hızla yayılıyor, çok ağrılı/sert veya içi irin doluysa; ateş, titreme, halsizlik gibi sistemik belirtiler eşlik ediyorsa; sık tekrar ediyor ya da evde bakıma rağmen düzelmiyorsa dermatoloğa başvurun.

Kıl kökü iltihabı önlenebilir mi?

Çoğu durumda evet. Kişisel hijyen, tıraş alışkanlıklarının düzeltilmesi, sürtünmenin azaltılması, dar/terleten kıyafetlerden kaçınma ve hijyeni iyi tesislerin tercih edilmesiyle risk belirgin azalır.

Kıl kökü iltihabı tekrarlar mı?

Tetikleyiciler sürerse nüks edebilir. Nüksü önlemek için bakım rutinlerini sürdürmek ve altta yatan sorunları (ör. batık, aşırı terleme, komedojenik ürünler) yönetmek önemlidir.

Kıl kökü iltihabı bulaşıcı mıdır?

Birçok tip bulaşıcı değildir; ancak bakteriyel olgular yakın temas, paylaşılan jilet/havlu veya hijyeni yetersiz havuz-jakuzilerle bulaşabilir. Kişisel eşyaları paylaşmamak koruyucudur.

Kıl kökü iltihabı saç döker mi?

Saçlı derideki derin ve tekrarlayan enfeksiyonlar geçici dökülmeye yol açabilir; nadiren follikül hasarı kalıcı iz ve dökülme bırakabilir. Erken tedaviyle risk azalır.