Kızıl Hastalığı Nedir? Kızıl Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Kızıl hastalığı, A grubu streptokokların ürettiği pirojenik toksinlere bağlı gelişen, damlacık yoluyla bulaşan bir enfeksiyondur. Klinik olarak yüksek ateş, şiddetli farenjit, çilek dili ve zımpara kağıdı hissi veren yaygın eritematoz döküntüler ile seyreder. Tanı, klinik bulguların yanı sıra hızlı antijen testi ve boğaz kültürü ile doğrulanır. Tedavide ilk seçenek 10 günlük penisilin veya amoksisilindir; alerji varlığında uygun alternatif antibiyotikler tercih edilir. Erken ve uygun tedavi bulaştırıcılığı hızla azaltır ve akut romatizmal ateş ile post-streptokoksik glomerülonefrit gibi komplikasyon riskini düşürür.
Kızıl Hastalığı Nedir?
Kızıl hastalığı, A grubu beta-hemolitik streptokokların (Streptococcus pyogenes) ürettiği toksinler nedeniyle ortaya çıkan, çoğunlukla çocuklarda görülen bulaşıcı bir enfeksiyondur. Hastalık ani ateş ve boğaz ağrısıyla başlar; kısa sürede tüm vücuda yayılabilen, dokunulduğunda zımpara kağıdı hissi veren ince, kırmızı döküntüler gelişir. Dilde belirgin kızarıklık ve pütürlenme ile seyreden çilek dili ve ağız çevresinde soluk halka tipiktir. Antibiyotik tedavisiyle hızla kontrol altına alınır ve bulaştırıcılık genellikle tedavinin 24. saatinden sonra azalır.
Kızıl Hastalığı Nasıl Ortaya Çıkar?
Etken bakteri solunum yoluyla üst hava yollarına yerleşir, çoğalır ve eritrojenik toksinler salgılar. Bağışıklık yanıtı ile birlikte bu toksinler döküntü ve sistemik belirtileri tetikler. Kuluçka süresi genellikle 2-5 gündür. Döküntü çoğunlukla göğüs ve karından başlayıp kollara ve bacaklara yayılır; kıvrım bölgelerinde (koltuk altı, kasık, dirsek) çizgisel koyulaşma görülebilir.
Kızıl Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Kızıl hastalığı hızlı başlangıçlıdır ve erken tanı tedaviyi kolaylaştırır. Yaygın yakınmalar aşağıdadır:
- Yüksek ateş, boğaz ağrısı ve yutma güçlüğü
- Ön servikal lenf bezlerinde hassasiyet ve büyüme
- Ağız çevresinde soluk halka, yüzde kızarıklık
- Kırmızı-pütürlü dil görünümü (çilek dili)
- İnce, yaygın, zımpara kağıdı hissi veren döküntüler; kaşıntı eşlik edebilir
- Baş ve karın ağrısı, bulantı, halsizlik
- İyileşme döneminde avuç içi ve ayak tabanlarında belirgin cilt soyulması
Kızıl Hastalığı Neden Olur?
Hastalığın temel nedeni, A grubu streptokokların farenks enfeksiyonu sırasında salgıladığı toksinlerdir. Kalabalık ve kapalı ortamlar, hasta bireyle yakın temas ve yeterli el hijyeninin olmaması bulaşmayı kolaylaştırır. En sık 5-15 yaş aralığında görülse de her yaşta ortaya çıkabilir.
- Streptococcus pyogenes ile enfeksiyon
- Toksin aracılı döküntü ve mukozal bulgular
- Damla yolu ile yayılım ve ortak eşya kullanımı
- Okul, kreş gibi kalabalık ortamlar
Kızıl Hastalığı Nasıl Önlenir?
Spesifik bir aşı bulunmadığından korunmada hijyen ve temas önlemleri öne çıkar. Antibiyotik başlanan hasta bireyler, en az 24 saat tamamlanana ve ateş düzelene kadar okula/işe dönmemelidir.
- Ellerin su ve sabunla düzenli ve doğru yıkanması
- Öksürme ve hapşırmada ağız-burun kapatma, tek kullanımlık mendil kullanma
- Bardak, çatal-kaşık, havlu gibi eşyaları paylaşmama
- Sık dokunulan yüzeylerin ve oyuncakların düzenli temizliği
- Kalabalık kapalı alanların havalandırılması
Kızıl Hastalığı Türleri Nelerdir?
Kızıl hastalığı belirgin alt tiplere ayrılmaktan çok klinik şiddet ve döküntü paternleriyle farklılık gösterebilir. Tipik olguda yüzde ve boyunda başlayıp gövdeye yayılan, basmakla solan ince papüler döküntü vardır; kıvrım yerlerinde koyulaşan çizgiler (Pastia çizgileri) görülebilir. İyileşme fazında gövde, avuç içi ve ayak tabanlarında tabaka tabaka soyulma sık rastlanır.
Kızıl Hastalığı Tanısı ve Uygulanan Testler
Tanı, klinik bulguların değerlendirilmesi ve etkenin gösterilmesine dayanır. Ayırıcı tanıda kızamık, kızamıkçık, ilaç döküntüleri ve Kawasaki hastalığı düşünülmelidir.
- Hızlı antijen testi: Boğazdan alınan sürüntü ile dakikalar içinde sonuç
- Boğaz kültürü: Altın standart; streptokok üremesini gösterir
- Kan testleri (tam kan sayımı, CRP): Enfeksiyon şiddetini destekler
Sıkça Sorulan Sorular
Kızıl Hastalığı Nasıl Bulaşır?
Enfekte kişinin öksürme ve hapşırma sırasında saçtığı damlacıklarla ya da yakın temas ve ortak eşya kullanımıyla bulaşır. Kapalı ve kalabalık ortamlarda yayılım hızı artar.
Kızıl Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Ateş, şiddetli boğaz ağrısı, çilek dili, ağız çevresinde soluk halka ve zımpara kağıdı hissi veren kırmızı döküntüler tipiktir. Baş ve karın ağrısı ile halsizlik eşlik edebilir.
Kızıl Hastalığı Kaç Günde Geçer?
Uygun antibiyotik tedavisiyle belirtiler genellikle 5-10 gün içinde geriler. Döküntüden sonra gelişen cilt soyulması bir-iki hafta daha sürebilir.
Kızıl Hastalığında Hangi Gıdalar Tüketilmemelidir?
Boğazı tahriş edebilecek çok sıcak-soğuk, asitli ve aşırı baharatlı gıdalardan kaçınmak yararlıdır. Ilık, yumuşak ve kolay yutulan gıdalar tercih edilmelidir.
Kızıl Hastalığında Banyo Yapılabilir mi?
Ilık duş rahatlatıcı olabilir; suyun çok sıcak olmamasına dikkat edilmelidir. Hasta kendini yorgun hissediyorsa dinlenmeye öncelik verilmelidir.
Kızıl Hastalığı Bulaşıcı mıdır?
Evet. Ancak antibiyotik başladıktan yaklaşık 24 saat sonra bulaştırıcılık belirgin biçimde azalır.
Kızıl Hastalığının Tedavisi Nasıldır?
İlk seçenek 10 gün süreyle penisilin veya amoksisilindir. Alerjisi olanlarda hekim tarafından uygun alternatif antibiyotikler seçilir; yeterli sıvı alımı ve ateş-agrı kontrolü önerilir.
Kızıl Hastalığı Çocuklarda Daha Sık mı Görülür?
Evet. En sık 5-15 yaş aralığında görülür; okul ve kreş gibi toplu alanlarda temas sıklığının yüksek olması riski artırır.
Kızıl Hastalığının Kuluçka Süresi Ne Kadardır?
Kuluçka süresi genellikle 2-5 gündür. Bu dönemin sonunda ateş, boğaz ağrısı ve ardından tipik döküntüler gelişir.