Kolit ve Ülseratif Kolit Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Kolit, kolon mukozasının iltihabıdır ve enfeksiyöz, iskemik, mikroskobik ve inflamatuvar bağırsak hastalıkları gibi farklı alt tipleri içerir. Ülseratif kolit, yalnızca kolon ve rektum mukozasında yüzeyel inflamasyon ve ülserlerle seyreden kronik bir inflamatuvar bağırsak hastalığıdır; alevlenme ve remisyon dönemleri ile karakterizedir. Semptomlar arasında karın ağrısı, ishal, rektal kanama ve acil dışkılama ihtiyacı yer alır. Tanı, klinik değerlendirme ile birlikte laboratuvar testleri, dışkı incelemeleri ve endoskopik-biyopsi bulgularının bütüncül yorumuna dayanır. Tedavi; 5-ASA, kortikosteroidler, immünmodülatörler, biyolojik ajanlar ve seçilmiş olgularda cerrahiyi kapsar; enfeksiyöz kolitte etyolojiye yönelik tedavi esastır. Beslenme ve yaşam tarzı düzenlemeleri, alevlenmelerin kontrolü ve remisyonun sürdürülmesinde destekleyici rol oynar.

Kolit Nedir?

Kolit, kalın bağırsağın (kolon) iç yüzeyinde gelişen iltihaplanma için kullanılan genel bir terimdir. İltihap; tahriş, şişme ve yüzeyel yaralara yol açarak ishal, karın ağrısı, kramplar, dışkıda kan ve acil tuvalet ihtiyacı gibi yakınmalara neden olabilir. Bazı kişilerde yorgunluk, kilo kaybı ve ateş eşlik edebilir.

Kolitin nedenleri çok çeşitli olabilir: enfeksiyonlar, kan akımında azalma (iskemi), mikroskobik düzeyde inflamasyon ve inflamatuvar bağırsak hastalıkları (İBH) gibi. Ülseratif kolit yalnızca kolon ve rektumun mukozasını tutarken, Crohn hastalığı sindirim kanalının herhangi bir bölümünü etkileyebilir.

Kolit Türleri Nelerdir?

Enfeksiyöz Kolit

Bakteri, virüs veya parazit kaynaklı enfeksiyonlarla ortaya çıkar. Gıda hijyeni sorunları ve kontamine su sık nedenlerdir. Karın ağrısı, ishal, ateş ve bazen kanlı dışkılama görülebilir. Tedavi etken mikroorganizmaya göre antibiyotik, antiviral veya antiparaziter ilaçları ve sıvı-elektrolit desteğini içerebilir.

İskemik Kolit

Kolona giden kan akımının azalması sonucu gelişir. Daha çok ileri yaşta görülür; damar tıkanıklığı, pıhtı veya düşük tansiyon gibi durumlar tetikleyebilir. Ani karın ağrısı, kanlı ishal ve bulantı sık bulgulardır. Tedavi altta yatan nedeni düzeltmeye yöneliktir; ağır olgularda cerrahi gerekebilir.

Mikroskobik Kolit

Endoskopide normal görünebilir; tanı mikroskobik biyopsi ile konur. Kolajenöz ve lenfositik alt tipleri vardır. Özellikle orta-ileri yaş kadınlarda sulu, kronik ishalle seyreder. Antidiarreikler, anti-inflamatuar tedavi ve tetikleyici ilaçların gözden geçirilmesi önerilir.

İltihaplı Bağırsak Hastalıkları (İBH)

Ülseratif kolit ve Crohn hastalığını kapsar. Bağışıklık sisteminin anormal yanıtı sonucu geliştiği düşünülür. Karın ağrısı, kanlı ishal, kilo kaybı ve yorgunluk görülebilir. Tedavi; iltihap baskılayıcı ilaçlar, immünmodülatörler, biyolojik tedaviler ve bazı durumlarda cerrahiyi içerir.

Ülseratif Kolit Nedir?

Ülseratif kolit, kolon ve rektumun iç yüzeyinde kronik inflamasyon ve yüzeyel ülserlerle seyreden bir hastalıktır. Nedeninde genetik yatkınlık, çevresel faktörler ve bağışıklık sisteminin anormal tepkisi rol oynar.

Hastalığın Seyri ve Şiddeti

Hastalık atak (alevlenme) ve remisyon dönemleriyle seyreder. Amaç, atakların sıklık ve şiddetini azaltmak ve remisyonu sürdürmektir.

Hafif Ülseratif Kolit

Genellikle rektum ve kolonun alt kesimi etkilenir. Günde dörtten az dışkılama, hafif ishal ve az miktarda rektal kanama görülebilir. 5-ASA türevleri ve gerekirse lokal (rektal) tedaviler etkilidir.

Orta Şiddetli Ülseratif Kolit

Daha geniş tutulum ve belirgin semptomlar söz konusudur. Kortikosteroidler, immünmodülatörler gibi ek tedavilere ihtiyaç olabilir.

Şiddetli Ülseratif Kolit

Kolonun büyük kısmı etkilenebilir. Sık ve bol kanlı ishal, şiddetli karın ağrısı, ateş, taşikardi ve anemi görülebilir. Hastanede tedavi, intravenöz ilaçlar ve tedaviye dirençte cerrahi seçenekler gündeme gelebilir.

Kolit ve Ülseratif Kolit Arasındaki Farklar

Kolit, kolon iltihabını tanımlayan şemsiye bir terimdir; nedenleri geçici enfeksiyonlardan kronik otoimmün süreçlere kadar uzanır. Ülseratif kolit ise yalnızca kolonu ve rektumu tutan, genellikle yaşam boyu süren kronik bir İBH alt tipidir.

Belirtiler ve Tanı

Kolit: Başlangıç ani veya sinsi olabilir; enfeksiyöz kolitte ateş ve akut ishal ön plandadır, iskemide ani ağrı ve kanlı dışkılama görülebilir. Tanıda dışkı testleri, kan testleri ve kolonoskopi kullanılır.
Ülseratif kolit: Kronik, tekrarlayıcı seyreder; kanlı ishal, karın krampları ve mukusla karakterizedir. Kolonoskopi ve biyopsi tanıda anahtar rol oynar.

Tedavi Yaklaşımları

Kolit: Nedene yönelik yaklaşım esastır (enfeksiyonda antimikrobiyal tedavi, iskemide dolaşımı düzeltme vb.).
Ülseratif kolit: İltihabı kontrol altına almayı ve remisyonu sürdürmeyi hedefleyen 5-ASA, kortikosteroid, immünmodülatör ve biyolojik tedaviler; gerekirse cerrahi.

Kolit Belirtileri Nelerdir?

Yaygın Kolit Belirtileri

Karın ağrısı ve kramplar
İshal
Dışkıda kan veya mukus
Şişkinlik ve gaz
Acil tuvalet ihtiyacı
Yorgunluk

Kolit Atağı ve Şiddetli Belirtiler

Şiddetli karın ağrısı
Sık ve kanlı ishal
Ateş ve titreme
Kilo kaybı
Su ve elektrolit kaybı (dehidrasyon)

Ülseratif Kolit Belirtileri Nelerdir?

Yaygın Belirtiler

Karın ağrısı ve kramplar
İshal
Rektal kanama
Acil dışkılama ihtiyacı
Yorgunluk
Kilo kaybı

Kronik ve Akut Belirtiler

Kronik: Zaman zaman ishal, hafif karın ağrısı, az miktarda kan.
Akut atak: Günde 6–10 veya daha fazla kanlı ishal, ateş, belirgin halsizlik, sıvı-elektrolit dengesinde bozulma ve anemi.

Kolit ve Ülseratif Kolit Nasıl Teşhis Edilir?

Fiziksel Muayene ve Hasta Öyküsü

Dışkılama alışkanlıkları, ağrı özellikleri, kanama, aile öyküsü ve eşlik eden hastalıklar sorgulanır; karın muayenesi yapılır.

Laboratuvar Testleri ve Görüntüleme

Tam kan sayımı (anemi ve enfeksiyon bulguları)
CRP ve ESR (inflamasyon göstergeleri)
Elektrolitler ve beslenme parametreleri
Dışkı testleri (enfeksiyon, kalprotektin vb.)
Kolonoskopi ve biyopsi
Esnek sigmoidoskopi (gerektiğinde hızlı değerlendirme)

Kolit Tedavisi Nasıl Yapılır?

İlaçlar

Anti-inflamatuar ilaçlar (ör. 5-ASA)
Kortikosteroidler (atak kontrolü için kısa süreli)
İmmünmodülatörler
Biyolojik tedaviler
Antibiyotikler (enfeksiyöz kolitte etyolojiye yönelik)
Antidiarreikler ve destek tedaviler (hekim önerisiyle)

Yaşam Tarzı ve Diyet

Yeterli sıvı alımı, alevlenmede tolere edilebilir düşük lifli beslenme, potansiyel tetikleyicilerin (laktoz, çok yağlı ve baharatlı gıdalar) azaltılması ve besin eksikliklerinin giderilmesi önerilir.

Cerrahi

Perforasyon, ciddi kanama, tedaviye direnç veya darlık gibi komplikasyonlarda cerrahi gündeme gelebilir.

Ülseratif Kolit Tedavisi Nasıl Yapılır?

İlaç Yaklaşımları

5-ASA ve rektal preparatlar (hafif-orta hastalık)
Kortikosteroidler (atak kontrolü için)
İmmünmodülatörler (ör. azatioprin)
Biyolojik ajanlar (anti-TNF, anti-integrin, anti-IL-12/23)
Seçilmiş olgularda ileri tedaviler (ör. JAK inhibitörleri)

Cerrahi Seçenekler

İlaçlara direnç, toksik megakolon veya ağır komplikasyonlarda proktokolektomi ve uygun hastalarda ileal poş-anal anastomoz planlanabilir.

İzlem ve Komplikasyonların Önlenmesi

Remisyonun sürdürülmesi, aşılar ve beslenme desteği önemlidir. Uzun süreli yaygın hastalıkta kolorektal kanser taraması için belirlenen aralıklarla kolonoskopi önerilir.

Kolit ve Ülseratif Kolitte Beslenme Önerileri

Alevlenmede tolere edilebilir, düşük lifli ve az yağlı seçeneklere yönelin.
Küçük ve sık öğünleri tercih edin; yeterli sıvı ve elektrolit alın.
Laktoz veya gluten gibi potansiyel tetikleyiciler bireysel toleransa göre kısıtlanabilir.
Gıda günlüğü tutarak kişisel tetikleyicileri belirleyin.
Vitamin-mineral eksikleri için hekim/diyetisyen eşliğinde takviye planlayın.
Probiyotikler bazı hastalarda yararlı olabilir; kişiselleştirilmiş değerlendirme gerekir.

Sıkça Sorulan Sorular

Ülseratif kolit bulaşıcı mıdır?

Hayır. Ülseratif kolit enfeksiyon kaynaklı değildir; bağışıklık yanıtıyla ilişkili kronik bir hastalıktır.

Kolit kanser riskini artırır mı?

Uzun süreli ve yaygın ülseratif kolitte kolorektal kanser riski artabilir. Düzenli endoskopik takip ve uygun tedavi riski azaltmaya yardımcı olur.

Ne zaman acil tıbbi yardım almalıyım?

Şiddetli karın ağrısı, yüksek ateş, bol kanlı ishal, çarpıntı, baş dönmesi veya belirgin su kaybı belirtilerinde acil değerlendirme gerekir.

Gebelikte ülseratif kolit nasıl yönetilir?

Birçok ilaç gebelikte dikkatli izlemle kullanılabilir; alevlenmelerin önlenmesi hem anne hem fetüs için önemlidir. Planlama ve takipte gastroenteroloji ve kadın doğum ekiplerinin birlikte çalışması önerilir.

Bu içerik genel bilgilendirme amaçlıdır; kişisel tanı ve tedavi için hekiminize başvurunuz.