Kolonoskopi Nedir? Kolonoskopi Nasıl Yapılır ve Ne Zaman Gerekir?

Kolonoskopi, kolon ve rektum mukozasının endoskopik değerlendirilmesini sağlayan ve kolorektal kanser taramasında altın standart kabul edilen bir yöntemdir. İşlem öncesi optimal bağırsak temizliği; düşük lifli diyet, berrak sıvı alımı ve uygun laksatif protokol ile sağlanır ve tanısal başarının ana belirleyicisidir. Genellikle sedasyon altında, 20–40 dakikada tamamlanır; polipektomi ve biyopsi gibi terapötik girişimler eşzamanlı yapılabilir. Ortalama riskli bireylerde tarama 45 yaşından itibaren önerilir; aile öyküsü, polip varlığı veya inflamatuvar bağırsak hastalığı gibi durumlarda tarama aralıkları risk temelli düzenlenir. İşlem sonrası geçici gaz, kramplar görülebilir; ciddi karın ağrısı, ateş veya yoğun kanama uyarıcı bulgulardır. Uygun hasta seçimi ve hazırlık ile komplikasyon oranları düşüktür ve erken tanı sağlayarak mortaliteyi azaltır.

Kolonoskopi Nedir?

Kolonoskopi, kalın bağırsağın (kolon) ve rektumun iç yüzeyini değerlendirmek için kullanılan, ucunda kamera bulunan esnek bir tüple yapılan endoskopik incelemedir. Bu sayede polipler, iltihap, kanser veya kanama kaynakları saptanabilir ve gerekli durumlarda aynı seansta müdahale edilebilir.

Kolonoskopi Neden Yapılır?

Kolonoskopi hem tanısal hem de tedavi edici amaçlarla uygulanır. En sık kullanım alanları aşağıda özetlenmiştir.

Bağırsak Kanseri Taraması

Kolorektal kanserin erken tanısı için en güvenilir tarama yöntemlerinden biridir. Ortalama riskli bireylerde tarama genellikle 45 yaş civarında başlatılır ve bulgulara göre aralıklar planlanır.

Polip Tespiti ve Çıkarılması

Kolonoskopi sırasında saptanan polipler, aynı seansta özel araçlarla çıkarılarak patolojik incelemeye gönderilebilir. Bu yaklaşım kanser gelişme riskini azaltır.

İnflamatuvar Bağırsak Hastalıklarının Değerlendirilmesi

Crohn hastalığı ve ülseratif kolitte yaygınlık ve aktivite düzeyini belirlemek, tedavi yanıtını izlemek ve gerekirse biyopsi almak için kullanılır.

Nedeni Bilinmeyen Belirtilerin Araştırılması

Rektal kanama, dışkıda gizli kan pozitifliği, açıklanamayan karın ağrısı, kronik ishal veya istemsiz kilo kaybı gibi durumlarda altta yatan nedeni aydınlatmak için tercih edilir.

Kolonoskopi Ne Zaman Gerekir?

Ortalama riskli bireylerde 45 yaşından itibaren düzenli tarama.
Ailede kolorektal kanser/polip öyküsü olanlarda daha erken ve sık aralıklarla tarama.
Rektal kanama, demir eksikliği anemisi veya dışkıda gizli kan pozitifliği varlığında.
Bağırsak alışkanlığında kalıcı değişiklik, açıklanamayan karın ağrısı veya kilo kaybında.
Görüntüleme veya laboratuvarda şüpheli bulgu saptandığında.
Crohn hastalığı veya ülseratif kolitte izlem ve tedavi yanıtının değerlendirilmesinde.
Polip çıkarımı sonrası nükslerin önlenmesi ve izlem protokollerinde.

Kolonoskopi Nasıl Yapılır?

İşlem çoğunlukla sedasyon altında gerçekleştirilir. Anüsten ilerletilen esnek kolonoskop ile kolon segmentleri ayrıntılı biçimde incelenir; gerekli görüldüğünde biyopsi alınır veya polipler çıkarılır.

1. Bağırsak temizliği: Düşük lifli diyet, berrak sıvılar ve reçete edilen hazırlık solüsyonları ile kolon içeriğinin boşaltılması sağlanır.
2. Hazırlık ve sedasyon: Damar yolu açılır, hastanın konforu için sedatif/analjezik verilir ve yaşamsal bulgular izlenir.
3. Kolonoskopun ilerletilmesi: Cihaz anüsten rektuma ve kolon boyunca ilerletilir; görüntüler monitörden değerlendirilir.
4. İnceleme ve müdahale: Lezyonlar saptanır, gerekirse biyopsi alınır; polipler araçlarla çıkarılır.
5. Sonlandırma ve izlem: İşlem tamamlanınca kısa bir gözlem süresi sonrası taburculuk planlanır.

Kolonoskopi Ne Kadar Sürer?

Ortalama işlem süresi 20–40 dakikadır. Polipektomi veya çoklu biyopsi gibi ek uygulamalar süreyi uzatabilir. Sedasyon sonrası toparlanma için genellikle 1–2 saat gözlem gerekir.

Kolonoskopi Öncesi Beslenme Nasıl Olmalıdır?

Görüş kalitesini artırmak için işlemden 3–5 gün önce düşük lifli, posasız bir beslenme düzeni tercih edilir. İşlemden bir gün önce yalnızca berrak sıvılar (su, açık çay, berrak meyve suları, yağsız et suyu) önerilir; kırmızı/mor renkli içecekler ve süt ürünleri tüketilmemelidir. Hidrasyon önemlidir ve bağırsak hazırlık ilaçları hekim talimatına göre kullanılmalıdır.

Kolonoskopi Diyeti Nedir?

Kolonoskopi diyeti, bağırsakta kalıntıyı en aza indirip net görüntü alınmasını hedefleyen kısa süreli bir beslenme planıdır.

Kolonoskopi Öncesinde Tüketilmesi Gereken Besinler

Beyaz ekmek, pirinç, makarna gibi rafine tahıllar.
Tavuk, balık, yumurta gibi hafif protein kaynakları.
Az yağlı yoğurt ve peynir (hekiminiz aksini önermedikçe sınırlı miktarda).
Su, açık çay, berrak elma suyu, yağsız et suyu gibi berrak sıvılar.

Kolonoskopi Öncesinde Kaçınılması Gereken Besinler

Tam tahıllar, esmer pirinç, yulaf gibi yüksek lifli ürünler.
Kuruyemişler, baklagiller ve sert kabuklu meyveler.
Çiğ sebzeler ve kabuklu/çekirdekli meyveler.
Koyu renkli veya kırmızı-mor boyalı içecekler, gazlı içecekler.
Özellikle işlem arifesinde süt ve tam yağlı süt ürünleri.

Kolonoskopi Öncesi Sıvı Diyeti

İşlemden bir gün önce yalnızca berrak sıvılar tüketilir, kahve ve çay açık olmalı ve mümkünse şekersiz tercih edilmelidir. Reçete edilen laksatifler ve/veya lavmanlar belirtilen saatlerde uygulanmalıdır.

Kolonoskopi Sonrası Nelere Dikkat Edilmelidir?

Sedatif etkinin geçmesi için gün içinde dinlenin; 24 saat araç kullanmayın.
Beslenmeye hafif ve kolay sindirilen gıdalarla başlayın; toleransa göre kademeli geçiş yapın.
Günde 2–2.5 litre su içerek hidrasyonu koruyun.
Gaz ve şişkinliği azaltmak için kısa yürüyüşler yapın.
Biyopsi veya polipektomi yapıldıysa verilen özel talimatlara uyun.
Şiddetli karın ağrısı, yüksek ateş, yoğun rektal kanama veya baygınlık hissinde acil başvurun.
Planlanan kontrol randevularını aksatmayın.

Kolonoskopi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Kolonoskopi ne amaçla yapılır?

Tarama, poliplerin saptanması/çıkarılması, inflamasyonun ve kanama nedenlerinin araştırılması ve gerektiğinde biyopsi almak için uygulanır.

Kan sulandırıcı ilaçlar kesilmeli mi?

Antikoagülan veya antiagregan kullanan hastalar ilaç düzenlemesini mutlaka hekimleriyle planlamalı; kendi başına kesme/başlama yapılmamalıdır.

Kolonoskopi sırasında ağrı olur mu?

Çoğunlukla sedasyon altında yapıldığı için ağrı beklenmez; sedasyonsuz durumlarda geçici basınç veya gaz hissi olabilir.

Kolonoskopi ne sıklıkla yapılmalıdır?

Ortalama riskte genellikle 45–50 yaşta başlanır ve çoğu kişide 10 yılda bir tekrarlanır; aile öyküsü, polip varlığı veya IBH’de aralıklar sıklaşır.

Kolonoskopi sonrası beslenme nasıl olmalıdır?

İlk saatlerde berrak sıvılar ve hafif gıdalar tercih edilir; gaz yapıcı yiyeceklerden bir süre uzak durulmalıdır.

Kolonoskopi kimlere yapılmaz?

Perforasyon riski yüksek olanlar, ağır kardiyopulmoner hastalığı veya kontrolsüz enfeksiyonu/kanaması olanlarda ertelenebilir veya alternatifler düşünülür.

Hamilelikte kolonoskopi yapılır mı?

Yalnızca tıbben zorunlu hallerde ve tercihen gebeliğin ilk üç ayı dışında, kadın doğum ve gastroenteroloji iş birliğiyle uygulanır.

Kolonoskopi ile polip alınır mı?

Evet. Polipler genellikle aynı seansta güvenle çıkarılabilir ve patolojiye gönderilir.

Kolonoskopi sonucu ne zaman çıkar?

Biyopsi alınmadıysa çoğu zaman aynı gün bilgi verilir; patoloji sonuçları birkaç gün içinde çıkar.