Koma Nedir? Koma Neden Olur? Koma Belirtileri ve Tedavisi
Koma; travma, inme, tümör, metabolik bozukluklar, enfeksiyonlar ve toksinler gibi çoklu etkenlere bağlı ortaya çıkan uzun süreli bilinçsizlik durumudur. Klinik olarak amaçlı yanıtın olmaması, zayıflamış beyin sapı refleksleri ve düzensiz solunum ile seyreder. Tanıda öykü, nörolojik muayene, laboratuvar testleri, beyin görüntüleme (BT/MR) ve EEG birlikte kullanılır; Glasgow Koma Skalası bilinç düzeyini nicel olarak değerlendirir. Tedavi önce hava yolu, solunum ve dolaşımın stabilizasyonunu, ardından etiyolojiye yönelik hedefe dönük müdahaleleri içerir. Prognoz; altta yatan neden, beyin hasarının yeri/şiddeti ve komanın süresine bağlıdır; uzamış vejetatif durumda iyileşme olasılığı düşüktür.
Koma Nedir?
Koma, travma, inme, tümör, diyabete bağlı şeker dengesizlikleri, ağır enfeksiyonlar, toksinler ile ilaç veya alkol zehirlenmeleri gibi nedenlerin yol açtığı, uzun süreli bilinçsizlik durumudur. Kişi çevresel uyaranlara amaçlı yanıt veremez, gözler genellikle kapalıdır ve beyin sapı reflekslerinde zayıflama görülebilir. Koma acil bir durumdur; beyin işlevlerini korumak için hızlı değerlendirme ve müdahale gerekir.
Koma çoğu vakada haftalar içinde sonlanır; daha uzun sürdüğünde kalıcı vejetatif duruma ilerleyebilir ve özellikle bir yılı aşan olgularda uyanma olasılığı düşüktür.
Koma Nedenleri Nelerdir?
Travmatik beyin yaralanmaları
Trafik kazaları veya şiddete bağlı kafa travmaları ve beyin içi kanamalar koma nedenleri arasında başta gelir.
İnme (felç)
Beyne giden damarın tıkanması ya da kanaması kan akımını bozarak komaya yol açabilir.
Beyin ve beyin sapı tümörleri
Kitle etkisi veya artmış kafa içi basınç üzerinden bilinç kaybına neden olabilir.
Diyabete bağlı komalar
Aşırı yüksek (hiperglisemi) veya aşırı düşük (hipoglisemi) kan şekeri düzeyleri komaya sebep olabilir.
Oksijen eksikliği (hipoksi)
Boğulma, kardiyak arrest sonrası dolaşımın geç düzelmesi gibi durumlarda beyin oksijensiz kalarak koma gelişebilir.
Enfeksiyonlar (ensefalit, menenjit)
Beyin ve çevre dokuların iltihabı ödem ve hasara yol açarak komaya neden olabilir.
Uzamış nöbetler
Uzun süren veya ardışık nöbetler bilinç düzeyini kalıcı olarak bozabilir.
Toksin maruziyeti
Karbonmonoksit, kurşun ve benzeri toksik maddeler beyin hasarı ve koma oluşturabilir.
Uyuşturucu ve alkol
Yüksek doz alım veya çoklu madde kullanımı solunumu baskılayıp koma ile sonuçlanabilir.
Koma Belirtileri Nelerdir?
Komada tipik olarak gözler kapalıdır; ışığa pupiller yanıt zayıflayabilir veya kaybolabilir. Uyaranlara amaçlı hareket yoktur, ağrıya yanıt azalır ya da alınamaz ve solunum düzensizleşebilir. Bazı refleks hareketler korunmuş olsa da bilinçli davranış görülmez.
Koma Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Hasta hikayesi ve fizik muayene
Yakınlarından olayın zamanı, başlangıç biçimi, öncü belirtiler, hastanın hastalık ve ilaç öyküsü öğrenilir. Muayenede pupiller, motor yanıt, ağrıya tepki, refleksler, solunum paterni ve travma bulguları değerlendirilir.
Laboratuvar testleri
Tam kan sayımı, elektrolitler, glikoz, böbrek ve karaciğer fonksiyonları, tiroid testleri ile toksikoloji (alkol/ilaç, karbonmonoksit) istenir.
Lomber ponksiyon
Enfeksiyon şüphesinde beyin-omurilik sıvısının analizi tanıya yardımcı olur.
Beyin görüntüleme (BT/MR)
Bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans, kanama, iskemik inme, kitle ve ödem gibi nedenleri ortaya koyar.
Elektroensefalografi (EEG)
EEG beyin elektriksel aktivitesini ölçer ve nöbetlerin komaya katkısını gösterir.
Glasgow Koma Skalası
Göz, sözel ve motor yanıtın puanlandığı GKS ile bilinç düzeyi 3–15 arasında değerlendirilir. 9–12 orta, 8 ve altı ağır hasarı düşündürür; entübe hastalarda sözel yanıtın değerlendirilememesi gibi sınırlılıkları vardır.
Koma Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Acil destek ve stabilizasyon
Öncelik hava yolu, solunum ve dolaşımın güvenceye alınmasıdır; gerekirse solunum desteği, sıvı tedavisi ve kan transfüzyonu uygulanır.
Nedene yönelik tedavi
Hipoglisemide glikoz, hiperglisemide insülin, enfeksiyonda uygun antimikrobiyal tedavi, beyin ödeminde basıncı azaltan ilaçlar veya girişimler, intoksikasyonlarda antidot ve destek tedavileri kullanılır.
Prognoz ve iyileşme
Seyir altta yatan nedene ve beyin hasarının şiddetine bağlıdır. Bazı hastalar tamamen düzelebilirken, bir bölümünde kalıcı sakatlık veya vejetatif durum gelişebilir; komanın uzaması iyileşme olasılığını azaltır.