Kortizon Nedir, Ne İçin Kullanılır? Kortizon Yan Etkileri Nelerdir?

Kortizon, endojen kortizolün sentetik bir analoğu olan glukokortikoiddir ve antiinflamatuar ile immünsüpresif etkileri nedeniyle çok sayıda inflamatuar ve otoimmün hastalıkta kullanılır. Tedavi; endikasyon, doz, süre ve uygulama yoluna göre bireyselleştirilir; tablet, enjeksiyon, topikal ve inhaler formlar mevcuttur. Kısa süreli kullanımda yan etkiler genellikle hafif ve geçiciyken, uzun süreli veya yüksek doz tedavilerde metabolik (hiperglisemi, kilo artışı), kardiyovasküler (hipertansiyon, ödem), oküler (glokom), gastrointestinal (ülser) ve kas-iskelet (osteoporoz, kas güçsüzlüğü) riskleri artar. Enfeksiyon varlığında semptomları maskeleyebileceği ve ağırlaştırabileceği için dikkatle değerlendirme gerekir. Kesilme sendromunu önlemek amacıyla uzun süreli tedaviler kademeli olarak sonlandırılmalıdır. Tedavi boyunca kan şekeri, kan basıncı, kemik sağlığı ve oküler basınç gibi parametrelerin izlenmesi güvenliği artırır.

Kortizon Nedir?

Kortizon, vücutta doğal olarak üretilen kortizol hormonunun sentetik bir benzeridir ve glukokortikoid sınıfında yer alır. İltihabı baskılar, bağışıklık sisteminin aşırı tepkilerini azaltır ve hücresel stres yanıtlarını düzenler.

Kortizonun Özellikleri ve Vücuttaki Etkileri

Güçlü antiinflamatuar etkisi sayesinde ağrı, şişlik ve kızarıklık gibi belirtileri hafifletir. Bağışıklık aktivitesini azaltarak alerjik reaksiyonları ve otoimmün süreçleri kontrol etmeye yardımcı olur. Tablet, enjeksiyon, krem/merhem ve inhaler gibi formlarda uygulanabilir.

Steroid İlaçlarla İlişkisi

Kortizon, glukokortikoid etkili steroid ilaçlar grubuna dahildir. Aynı gruptaki ilaçlar benzer mekanizmalarla etki etse de seçim; hastalığın tipi, şiddeti, hedef doku ve hastanın tedaviye yanıtına göre yapılır.

Kortizon Ne İşe Yarar?

Kortizon pek çok inflamatuar ve otoimmün tabloda semptomları kontrol etmeye yardımcı olur. Sıklıkla kullanıldığı alanlar:

Eklem ve kas-iskelet: Romatoid artrit, psöriatik artrit, gut alevlenmesi, tendinit, bursit, osteoartrit
Omurga ve sinir kökü: Bel/boyun fıtığına bağlı sinir sıkışmaları, siyatik, spinal kanal daralması
Alerjik ve otoimmün: Şiddetli alerjik reaksiyonlar, astım, alerjik rinit, lupus, ülseratif kolit, Crohn hastalığı
Cilt, göz ve solunum: Egzama, sedef, göz ve hava yolu iltihapları
Endokrin ve hematoloji: Adrenal korteks yetmezliği (Addison) için yerine koyma, bazı kan ve kemik iliği hastalıkları

Kortizon Nasıl Kullanılır?

Doz ve tedavi süresi, hastalığın tipi/şiddeti, eşlik eden durumlar ve ilaca verilen yanıta göre hekim tarafından belirlenir.

Kortizon İğnesi

Eklem içi, tendon kılıfı/bursa içine veya epidural alana uygulanabilir. Lokal inflamasyonu hızla azaltmayı amaçlar.

Kortizon Hapları ve Tablet Kullanımı

Sistemik etki gerektiren durumlarda tercih edilir. Uzun süreli tedavilerde en düşük etkili doz yaklaşımı benimsenir.

Kortizonlu Krem ve Merhem

Egzama ve sedef gibi cilt hastalıklarında kaşıntı ve kızarıklığı azaltır. İnce cilt alanlarında kullanım süresi ve gücü sınırlı olmalıdır.

Kortizonun İnhalasyon Yoluyla Kullanımı

Astım ve KOAH’ta hava yollarına doğrudan etki eder, sistemik yan etki riski daha düşüktür.

Kortizon Yan Etkileri

Yan etkilerin sıklığı ve şiddeti; doz, kullanım süresi, uygulama yolu ve bireysel faktörlere bağlıdır. Olağan yan etkiler çoğunlukla geçicidir.

Baş ağrısı, huzursuzluk, uyku sorunları
İştah artışı, kilo alma, terleme
Akne, ciltte incelme ve kızarıklık
Mide bulantısı, hazımsızlık

Alerjik Reaksiyonlar

Deri döküntüsü, kaşıntı, kurdeşen
Yüz, dudak veya dilde şişme

Gastrointestinal Sorunlar

Üst karın ağrısı, siyah dışkı (ülser belirtisi)
Mide bulantısı ve kusma
Pankreatit bulguları (şiddetli üst karın ağrısı)

Gözle İlgili Sorunlar

Bulanık/çift görme
Göz ağrısı, glokom riski artışı

Kalp ve Damar Sistemi

Nefes darlığı, çarpıntı
Ödem (bacak-kol şişliği), hipertansiyon

Kas ve Kemik Problemleri

Kas güçsüzlüğü
Osteoporoz, vertebra kırıkları
Nadir: Tendon yırtılması

Şikayetler şiddetli seyreder veya düzelmezse hekime başvurulmalıdır.

Kortizon Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Daha önce kortizona karşı alerji öyküsü olanlar kullanmamalıdır.
Aktif enfeksiyonlarda dikkat: Semptomları maskeleyebilir ve ağırlaştırabilir.
Hipertansiyon ve kalp hastalığı olanlarda tansiyon/ödem takibi yapılmalıdır.
Diyabette kan şekeri daha sık izlenmeli; dozlar hekimce ayarlanmalıdır.
Glokomu olanlarda göz içi basıncı takip edilmelidir.
Gebelik ve emzirmede yalnızca hekim önerisiyle kullanılmalıdır.
İlaç aniden kesilmemelidir; uzun süreli kullanımlarda doz kademeli azaltılır.
Beslenme: Tuz ve basit şeker kısıtlanmalı; yeterli protein, kalsiyum ve D vitamini alınmalıdır.

Karaciğer/böbrek hastalığı, peptik ülser, osteoporoz riski veya nöbet/psikiyatrik bozukluk öyküsü olanlarda yakın takip gerekir.

Kortizon Hakkında Sık Sorulan Sorular

Kortizon iğnesi nedir?

İltihabı azaltmak veya bağışıklık tepkisini baskılamak amacıyla eklem, yumuşak doku veya epidural alana yapılan enjeksiyondur.

Kortizon ne demek?

Doğal kortizolün sentetik bir glukokortikoid analoğudur; antiinflamatuar ve immünsüpresif özellik taşır.

Kortizon tedavisi nedir?

İnflamatuar veya otoimmün hastalıklarda semptom kontrolü için kortizon içeren ilaçların hekim gözetiminde, kontrollü kullanımıdır.

Doğal kortizon nedir?

Böbreküstü bezlerinin kortizol adlı hormonu; strese yanıt ve metabolizmanın düzenlenmesinde rol alır.

Bir kortizon iğnesi kilo yapar mı?

Tek doz enjeksiyon genellikle belirgin kilo artışına yol açmaz; tekrarlayan veya uzun süreli kullanımlarda iştah artışı ve sıvı tutulumu kilo alımına katkıda bulunabilir.

Kortizon zararlı mı?

Doğru endikasyon, doz ve sürede güvenle kullanılabilir; kontrolsüz veya uzun süreli kullanımda yan etki riski artar.

Kortizon kilo aldırır mı?

Uzun süreli kullanımda iştah artışı ve ödem nedeniyle kilo alımı görülebilir; kısa süreli tedavilerde genellikle belirgin değildir.

Kortizon vücuttan ne kadar sürede atılır?

Kullanılan preparata göre değişir: Kısa etkili sistemik formlar saatler–günler içinde temizlenirken, depo enjeksiyonların etkileri haftalar sürebilir.

Yüzdeki kortizon şişliği nasıl geçer?

İlaç kesildiğinde veya doz azaltıldığında çoğu kişide zamanla geriler; tuz kısıtlaması ve sağlıklı beslenme destek olur. Kalıcı şişlikte hekime başvurulmalıdır.

Kortizon neden kullanılır?

İnflamasyonu ve aşırı bağışıklık yanıtını kontrol etmek için; eklem hastalıkları, alerjiler, astım, bazı cilt ve bağırsak hastalıkları başta olmak üzere birçok endikasyonda kullanılır.

Kortizon iğnesinden sonra kaç gün tuzsuz yenir?

Genellikle ilk 3–5 gün tuz kısıtlaması önerilebilir; süreyı bireyin durumuna göre hekim belirler.

Kortizon yan etkileri ne zaman geçer?

İlaç kesildikten sonra çoğu yan etki birkaç hafta içinde azalır; bazı etkiler daha uzun sürebilir ve izlem gerektirebilir.

Kortizon kullananlar yumurta yiyebilir mi?

Genellikle sorun yoktur; kolesterol yüksekliği gibi eşlik eden durumlarda kişisel öneri için hekime danışılmalıdır.

Kortizon kullanırken ne yenmez?

Tuzlu ve işlenmiş gıdalar, basit şekerler, alkol ve aşırı kafeinden kaçınılmalıdır; dengeli ve liften zengin beslenme önerilir.