Küçük Tansiyon Neden Yükselir? Nedenleri ve Tedavisi
Diyastolik (küçük) tansiyon kalp gevşeme evresindeki arter basıncını yansıtır ve normal aralığı 60–80 mmHg’dir. 90 mmHg ve üzerindeki kalıcı değerler diyastolik hipertansiyonla uyumlu olup damar sertliği, böbrek hastalığı, obezite, aşırı sodyum alımı, uyku apnesi ve bazı ilaçlarla ilişkilidir. Düşük diyastolik değerler sıvı kaybı, kanama, endokrin bozukluklar, aort yetersizliği ve sepsis gibi nedenlerden kaynaklanabilir. Tanıda doğru ölçüm protokolü, ev/ambulatuvar izlemler ve ikincil nedenlere yönelik laboratuvar-görüntüleme değerlendirmeleri kullanılır. Tedavi, yaşam tarzı değişiklikleri temelinde planlanır; gerekli olgularda antihipertansif ilaçlar eklenir. Diyastolik ≥120 mmHg ve eşlik eden alarm semptomları acil tıbbi değerlendirme gerektirir.
Küçük Tansiyon (Diyastolik) Nedir?
Küçük tansiyon, kalbin gevşeme evresinde atardamarlarda ölçülen basıncı ifade eder ve kan basıncı ölçümündeki ikinci (alt) değerdir. Bu değer, damarların elastikiyetini ve organların kalp atımları arasında ne kadar iyi kanlandığını gösterir.
Küçük Tansiyon Neden Önemlidir?
Diyastolik basınç, organlara sürekli ve yeterli kan akışının sürdürülmesinde kritik role sahiptir. Normal sınırların üzerinde seyretmesi uzun vadede kalp, böbrek ve beyin hasarı riskini artırırken; aşırı düşüklükler beyin dahil hayati organlara yetersiz perfüzyon ve buna bağlı baş dönmesi, bayılma gibi yakınmalara yol açabilir.
Küçük Tansiyon Kaç Olmalı?
Genel olarak 60–80 mmHg aralığı normal kabul edilir. Diyastolik değerin 90 mmHg ve üzerine çıkması hipertansiyon lehinedir. Özellikle ≥120 mmHg ölçümler ve buna eşlik eden göğüs ağrısı, nefes darlığı, şiddetli baş ağrısı veya nörolojik belirtiler acil değerlendirme gerektirir.
Küçük Tansiyon Neden Yükselir?
Diyastolik basınç yükselişi çoğunlukla damar sertliği ve artmış damar direnciyle ilişkilidir. Yaşam tarzı ve tıbbi durumlar da riski artırabilir.
- Aşırı tuz tüketimi ve işlenmiş gıdalar
- Fazla kilo/obezite ve insülin direnci
- Hareketsiz yaşam, stres ve anksiyete
- Sigara ve aşırı alkol kullanımı
- Uyku apnesi ve yetersiz uyku
- Böbrek hastalıkları, renovasküler hipertansiyon
- Endokrin nedenler (özellikle hipotiroidi, hiperaldosteronizm)
- İlaçlar (NSAİİ’ler, doğum kontrol hapları, bazı dekonjestanlar)
- Genetik yatkınlık ve ileri yaşta damar esnekliğinin azalması
Küçük Tansiyon Neden Düşer?
Diyastolik düşüklük, dolaşan kan hacminin azalması veya damarların aşırı genişlemesi ile ortaya çıkar.
- Dehidrasyon, kusma/ishal veya aşırı terleme
- Kan kaybı ve ağır anemi
- Endokrin sorunlar (adrenal yetmezlik, tiroit bozuklukları)
- Kalp kapak hastalıkları (ör. aort yetersizliği) ve kalp yetmezliği
- Enfeksiyon ve sepsis, alerjik reaksiyonlar
- Tansiyon düşürücü ilaçlar, diüretikler, antidepresanlar ve aşırı doz
- Uzun süre yatak istirahati, beslenme yetersizlikleri (B12/folat eksikliği)
Tanı ve Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Doğru tanı için uygun manşetle, dinlenmiş halde, her kolda tekrarlı ölçüm önerilir; evde düzenli takip ve gerektiğinde 24 saatlik ambulatuvar izlemler yararlıdır. Kalıcı yüksek/düşük değerlerde kan-idrar testleri, EKG/ekokardiyografi ve ikincil nedenlere yönelik incelemeler yapılabilir. Diyastolik ≥120 mmHg, 180/120 mmHg ve üzeri ölçümler veya göğüs ağrısı, nefes darlığı, şiddetli baş ağrısı, konuşma bozukluğu, görme değişikliği gibi belirtiler acil başvuru gerektirir.
Tedavi ve Yaşam Tarzı
Yönetimin temeli yaşam tarzı değişiklikleridir; gerekli durumlarda ilaç tedavisi eklenir.
- Tuz azaltımı (günlük sodyumu kısıtlama), sebze-meyve ve tam tahıldan zengin Akdeniz tipi beslenme
- Düzenli aerobik egzersiz (haftada en az 150 dakika orta yoğunluk)
- Kilo kontrolü, sigaranın bırakılması ve alkolün sınırlandırılması
- Uyku apnesinin tedavisi ve kaliteli uyku
- Stres yönetimi, mindfulness/nefes egzersizleri
- Hekim önerisiyle antihipertansifler: ACE inhibitörleri, ARB’ler, kalsiyum kanal blokerleri, diüretikler, beta blokerler
Diyastolik hipotansiyonda sıvı replasmanı, ilaç düzenlemesi ve altta yatan nedenin düzeltilmesi esastır. Tedaviler mutlaka hekim gözetiminde planlanmalıdır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Diyastolik tansiyon kaç olursa tehlikeli?
Genellikle 90 mmHg ve üzerindeki kalıcı değerler risklidir. Özellikle ≥120 mmHg ve eşlik eden göğüs ağrısı, nefes darlığı, şiddetli baş ağrısı, nörolojik bulgular veya görme değişiklikleri acil değerlendirme gerektirir.
Diyastolik tansiyon 10 mmHg olursa ne yapılır?
Bu düzey yaşamla bağdaşmayacak kadar düşüktür ve ölçüm hatasını güçlü biçimde düşündürür. Cihazı ve manşet boyutunu kontrol edin, tekrar ölçün; kişi bilinç değişikliği, soğuk terleme, bayılma gibi bulgular gösteriyorsa derhal acil yardım çağırın.
Küçük tansiyonu nasıl düşürürüz?
Tuz kısıtlaması, kilo kontrolü, düzenli egzersiz, sigaranın bırakılması, alkolü sınırlama, kaliteli uyku ve stres yönetimi temel adımlardır. Yeterli olmazsa hekim uygun antihipertansifleri düzenler.
Küçük tansiyonu nasıl yükseltiriz?
Sıvı alımını artırmak, ani pozisyon değişimlerinden kaçınmak, gerekirse elastik çorap kullanmak ve altta yatan nedenin tedavisi önerilir. İlaç kaynaklı ise doz/ilaç gözden geçirilir; bu süreç hekim tarafından yönetilmelidir.
Evde ölçüm yaparken nelere dikkat etmeli?
Ölçümden önce 5 dakika dinlenin, kafein/sigara ve yoğun egzersizden 30 dakika kaçının. Uygun manşet kullanın, kolu kalp hizasında destekleyin, her ölçümü 1–2 dakika arayla iki kez tekrarlayın ve not edin.