Küme Tipi Baş Ağrısı Nedir? Küme Tipi Baş Ağrısı Neden Olur, Nasıl geçer?

Küme tipi baş ağrısı, trigeminal otonomik sefalaljiler içinde yer alan, çoğunlukla tek taraflı orbital/periorbital bölgede yoğun otonomik belirtilerle seyreden, kısa fakat çok şiddetli ataklarla karakterizedir. Patofizyolojide hipotalamik aktivasyon ve sirkadiyen ritim bozuklukları rol oynar; alkol ve nitrogliserin küme döneminde atak tetikleyicisi olabilir. Ataklar genellikle 15–180 dakika sürer, günde birden fazla kez tekrarlanabilir ve sıklıkla uykuda başlar. Tanı kliniktir; ikincil nedenleri dışlamak amacıyla nörolojik muayene ve endikasyon varsa BT/MR görüntüleme yapılır. Akut tedavide yüksek akımlı oksijen ve hızlı etkili triptanlar etkilidir; profilakside verapamil birinci basamaktır, kısa süreli geçiş tedavisi için kortikosteroidler ve seçilmiş olgularda sinir blokajları veya diğer ajanlar kullanılabilir. Şiddetli, yeni başlayan veya eşlik eden nörolojik bulgularla seyreden baş ağrılarında acil değerlendirme şarttır.

Küme Tipi Baş Ağrısı Nedir?

Küme tipi baş ağrısı, haftalarla sınırlı dönemler halinde (kümeler) ortaya çıkan, çoğunlukla tek taraflı ve göz çevresinde yoğunlaşan, çok şiddetli baş ağrısı tipidir. Çoğu atak gece uykunun ilk saatlerinde başlar ve kişiyi uykudan uyandırabilir. Ağrı genellikle aniden başlar, hızla zirve yapar ve aniden sonlanır.

Ataklar sırasında kişiler huzursuz olur; migrenlilerin aksine yatıp dinlenmek yerine ayağa kalkma veya ileri geri yürüme ihtiyacı hissedebilir.

Küme Baş Ağrısı Neden Olur?

Küme baş ağrısının kesin nedeni bilinmez; biyolojik saati yöneten hipotalamustaki işlev bozukluğu ve otonom sinir sistemiyle ilişkili mekanizmaların rol oynadığı düşünülür. Migren ve gerilim tipi baş ağrılarından farklı olarak, gıdalar veya stresle doğrudan ilişki nadirdir.

Bir küme dönemi başladıktan sonra alkol sık bir tetikleyicidir. Ayrıca bazı kalp ilaçlarında bulunan nitrogliserin atakları başlatabilir.

Risk Faktörleri

Cinsiyet: Erkeklerde daha sık görülür.
Yaş: Her yaşta olabilir; en sık 20–50 yaş arasında başlar.
Sigara: Küme baş ağrısı olanların önemli kısmı sigara içicisidir.
Alkol: Küme döneminde atakları tetikleyebilir.
Aile öyküsü: Birinci derece akrabalarda öykü riski artırır.

Küme Tipi Baş Ağrısı Belirtileri

Belirtiler genellikle uyarı olmadan başlar ve ağrı tek tarafta yoğunlaşır. Aşağıdaki otonomik bulgular aynı tarafta eşlik edebilir:

Gözde kızarıklık ve yaşarma
Burun tıkanıklığı veya akıntısı
Alın/yüzde terleme, yüzde solukluk ya da kızarma
Göz kapağında düşüklük ve göz çevresinde şişlik
Yüz, baş, boyun veya omuza yayılabilen oyucu ağrı

Küme Dönemi Özellikleri

Epizodik form en yaygındır ve kümeler genellikle 6–12 hafta sürer; ağrısız remisyonlar aylarca hatta yıllarca sürebilir. Kronik formda ise ağrısız dönemler bir aydan kısadır veya hiç yoktur.

Ataklar günde 1–8 kez görülebilir ve çoğu zaman her gün aynı saatlerde yineler.
Tek atak genellikle 15 ila 180 dakika sürer.
Atak bitince birçok kişi ağrısız kalır ancak bitkinlik hissedebilir.

Ne Zaman Bir Nöroloji Uzmanı ile Görüşmelisiniz?

Küme tipi özellikler taşıyan baş ağrınız varsa, doğru tanı ve etkin tedavi planı için nöroloji uzmanına başvurun. Küme baş ağrısı çoğu zaman altta yatan başka bir hastalıktan kaynaklanmasa da, nadiren ciddi nedenler baş ağrısına benzer şekilde eşlik edebilir.

Acil Belirtiler

Gürültü gibi birden patlayan, ani ve en şiddetli baş ağrısı
Yüksek ateş, ense sertliği, bilinç değişikliği, nöbet, uyuşma veya konuşma bozukluğu
Düşme/kafa travması sonrası kötüleşen baş ağrısı

Tanı Yöntemleri

Tanı klinik öyküye dayanır: ağrının yeri, şiddeti, eşlik eden otonomik bulgular, saldırı sıklığı ve süresi sorgulanır. Nörolojik muayene ile birincil/ikincil baş ağrısı ayrımı yapılır.

Nörolojik Muayene

Muayene bulgularına göre hekim, ek testlere gerek olup olmadığına karar verir.

Görüntüleme Testleri

BT (Bilgisayarlı Tomografi): Beynin kesitsel görüntüleri
MR (Manyetik Rezonans): Beyin ve damarların ayrıntılı görüntülenmesi

Küme Tipi Baş Ağrısı Tedavisi

Tedavinin hedefi ağrıyı hızla dindirmek, atak süresini kısaltmak ve yeni atakları önlemektir. Hızlı başlangıç ve kısa süre nedeniyle çabuk etki eden tedaviler önemlidir.

Atak Sırasında Hızlı Tedavi

Yüksek akımlı oksijen (maskeyle, hekim önerisiyle)
Hızlı etkili triptanlar (ör. subkutan sumatriptan veya nazal zolmitriptan)

Bu ilaçlar yalnızca hekim önerisiyle ve kişisel riskler değerlendirilerek kullanılmalıdır.

Atakları Önleme ve Koruyucu Tedaviler

Verapamil birinci basamak profilaktiktir (EKG ile izlem gerekebilir).
Kısa süreli geçiş tedavisi için kortikosteroidler veya oksipital sinir blokajı düşünülebilir.
Seçilmiş olgularda lityum, topiramat veya uygun hastalarda CGRP hedefli tedaviler değerlendirilebilir.

Küme döneminde alkol ve olası tetikleyicilerden kaçınmak atak kontrolünü destekler.

Yaşam ve Baş Etme Önerileri

Atak saatlerinizi ve tetikleyicileri kayıt altına alın.
Uyku düzenini koruyun; kafein ve alkolü küme döneminde sınırlayın.
Tedavi planınızı nöroloji uzmanınızla düzenli gözden geçirin.