Kurdeşen (Ürtiker) Nedir? Kurdeşen Neden Olur? Kurdeşene Ne İyi Gelir?

Ürtiker, mast hücrelerinden salınan histamin ve diğer mediyatörler sonucu gelişen, kaşıntılı ve geçici kabarıklıklarla karakterize bir deri hastalığıdır. Olguların çoğu akuttur; kronik ürtikerde (≥6 hafta) çoğu zaman belirgin bir tetikleyici saptanamaz ve otoimmün süreçler sıkça rol oynar. Tanı kliniktir; gerekirse alerji testleri, laboratuvar incelemeleri, fiziksel provokasyon testleri ve atipik durumlarda deri biyopsisi ile desteklenir. İlk basamak tedavi ikinci nesil H1 antihistaminiklerdir; yanıtsız olgularda doz artışı, kısa süreli sistemik kortikosteroid, omalizumab ve seçilmiş hastalarda siklosporin gibi ajanlar düşünülebilir. Tetikleyicilerden kaçınma, soğuk kompres, uygun cilt bakımı ve stres yönetimi semptom kontrolünü destekler. Anjiyoödemle birlikte solunum veya yutma güçlüğü gelişmesi acil müdahale gerektirir.

Kurdeşen (Ürtiker) Nedir?

Kurdeşen (ürtiker), ciltte aniden beliren, kaşıntılı ve kabarık döküntülerle seyreden bir reaksiyondur. Mast hücrelerinden salınan histamin gibi maddeler damar geçirgenliğini artırarak tipik kabarıklıkları oluşturur. Ataklar dakikalar-saatler içinde sönebilir, farklı bölgelerde yeniden ortaya çıkabilir. Altı haftadan kısa süren olgular akut, daha uzun süren tekrarlayıcı olgular kronik ürtiker olarak tanımlanır. Dudak-göz çevresi-dil veya boğazda şişlik (anjiyoödem), nefes darlığı ya da yutma güçlüğü eşlik ederse acil tıbbi yardım gereklidir.

Kurdeşen (Ürtiker) Çeşitleri Nelerdir?

Akut Kurdeşen (Akut Ürtiker)

Birkaç saatten en fazla altı haftaya kadar süren ani başlangıçlı döküntülerle seyreder. Sıklıkla ilaçlar, besinler, enfeksiyonlar veya böcek sokmaları tetikler ve çoğu olay kendiliğinden düzelir.

Kronik Kurdeşen (Kronik Ürtiker)

Altı haftadan uzun süren ve alevlenme-yatışma dönemleri olan ürtiker formudur. Çoğu zaman neden saptanamaz (kronik spontan ürtiker); otoimmün mekanizmalar ve tiroid bozuklukları eşlik edebilir.

Fiziksel Ürtiker

Basınç, sürtünme, sıcak-soğuk, güneş ışığı veya egzersiz gibi fiziksel uyaranlarla tetiklenen ürtiker türüdür. Lezyonlar genellikle uyaranın temas ettiği bölgede belirir.

Strese Bağlı Ürtiker

Duygusal stres ve anksiyete atakları tetikleyebilir veya alevlendirebilir. Kronik ürtikerle birlikte görülebilir ve tetikleyici yönetimi önemlidir.

Alerjik Ürtiker

Gıda, ilaç veya böcek sokmaları gibi alerjenlere karşı gelişen hızlı tip aşırı duyarlılık sonucu ortaya çıkar. Sistemik bulgular veya anafilaksi riski olduğunda acil değerlendirme gerekir.

Kurdeşen (Ürtiker) Belirtileri Nelerdir?

En sık bulgular kaşıntı, kabarık-kızarık veya çevresi soluk döküntüler ve yanma-batma hissidir. Lezyonlar genellikle 24 saat içinde solup farklı alanlarda yeniden belirebilir. Dudak, göz çevresi, dil veya boğazda derin şişlik (anjiyoödem) gelişebilir.

Kaşıntılı, kabarık döküntüler (ürtiker plakları)
Kızarıklık ve bastırınca ortasında solukluk
Saatler içinde kaybolup yer değiştirme
Yanma-batma hissi
Ağır olgularda anjiyoödem ve solunum yakınmaları

Ürtiker, egzama veya mantar enfeksiyonlarından farklı olarak, lezyonların geçici ve hareketli olmasıyla ayırt edilir.

Kurdeşen (Ürtiker) Neden Olur?

Temel mekanizma mast hücrelerinden histamin ve mediyatörlerin salınımıdır. Tetikleyiciler alerjik, fiziksel ya da alerjik olmayan çevresel faktörler olabilir; kronik olgularda çoğu kez belirgin bir neden saptanamaz.

Gıdalar, ilaçlar, böcek sokmaları
Sıcak, soğuk, basınç, sürtünme, güneş
Viral/bakteriyel enfeksiyonlar
Stres ve anksiyete
Tiroid hastalıkları ve diğer otoimmün durumlar
Katkı maddeleri, parfümler, deterjanlar

Alerjik Reaksiyonlar

Besinler (ör. kabuklu deniz ürünleri, fındık, süt, yumurta), ilaçlar (antibiyotikler, bazı ağrı kesiciler) ve böcek sokmaları IgE aracılı histamin salınımına yol açabilir.

Fiziksel Tetikleyiciler

Soğuk, ısı artışı, terleme, basınç ve güneş ışığı gibi uyaranlar duyarlı bireylerde ürtiker atağı başlatabilir.

Alerjik Olmayan Tetikleyiciler

Sıcak duş, dar kıyafet, yoğun egzersiz, stres ve bazı kimyasallar (parfüm, deterjan) döküntüleri alevlendirebilir.

Enfeksiyonlar ve Hastalıklar

Özellikle çocuklarda viral üst solunum yolu enfeksiyonları sırasında ürtiker sık görülebilir. Sistemik hastalıklar kronik gidişe katkıda bulunabilir.

Otoimmün Faktörler

Kronik spontan ürtikerde otoantikorlar mast hücrelerini uyarabilir; bu durum daha dirençli bir seyirle ilişkilidir.

Stresten Kurdeşen Dökmek

Fiziksel veya duygusal stres bağışıklık tepkisini etkileyerek atakları tetikleyebilir ya da şiddetlendirebilir.

Ürtikere Neden Olan Yiyecekler

Duyarlı bireylerde bazı besinler döküntü ve kaşıntıyı başlatabilir.

Fındık ve yer fıstığı
Kabuklu deniz ürünleri (karides, yengeç, midye)
Yumurta
Süt ve süt ürünleri
Çilek ve bazı meyveler
Katkı maddeli/renklendiricili işlenmiş gıdalar

Kurdeşen (Ürtiker) Tanısı ve Uygulanan Testler

Tanı ağırlıklı olarak öykü ve fizik muayeneye dayanır. Şüpheli tetikleyiciler için alerji testleri, kan tetkikleri ve fiziksel provokasyon testleri uygulanabilir; atipik veya uzamış lezyonlarda deri biyopsisi diğer tanıları dışlamaya yardımcı olur.

Öykü ve fizik muayene
Deri prik testi ve/veya spesifik IgE
Tam kan sayımı, CRP/ESR, tiroid fonksiyon testleri
Otoimmün değerlendirme (gerekirse)
Soğuk/ısı/egzersiz provokasyon testleri
Deri biyopsisi (seçilmiş olgular)

Kurdeşen (Ürtiker) Tedavisi ve Uygulanan Yöntemler

Tedavinin temeli tetikleyicilerden kaçınma ve ikinci nesil H1 antihistaminiklerdir. Yetersiz yanıtta hekim gözetiminde doz artışı, kısa süreli sistemik kortikosteroidler (alevlenmelerde), omalizumab ve seçilmiş hastalarda immünmodülatörler düşünülebilir. Kaşıntıyı azaltmak için soğuk uygulama, tahriş etmeyen nemlendiriciler ve cildi koruyan önlemler önerilir.

Tetikleyicilerden kaçınma ve etiket okuma
İkinci nesil antihistaminikler (doktor önerisiyle)
Kısa süreli kortikosteroid kürü (alevlenme dönemlerinde)
Omalizumab; dirençli kronik olgularda diğer seçenekler
Soğuk kompres, ılık duş ve rahat kıyafetler
Kokusuz, hipoalerjenik nemlendiriciler
Stres yönetimi ve uyku hijyeni

Kurdeşen Nasıl Geçer?

Birçok akut atak kendiliğinden sönme eğilimindedir. Evde semptom kontrolü için serin/soğuk kompres, ılık (sıcak olmayan) duş, bol ve pamuklu giysiler, koku içermeyen nemlendiriciler yararlıdır. Kaşımaktan kaçınmak, tırnakları kısa tutmak, bilinen tetikleyicilerden uzak durmak ve NSAID’ler gibi bazı ilaçların alevlendirebileceğini hatırlamak önemlidir. Bitkisel ürünler bazı kişilerde alerji tetikleyebileceğinden dikkatli kullanılmalıdır.

Kimler Kurdeşen (Ürtiker) Riski Altındadır?

Alerjik rinit, astım veya atopik dermatit öyküsü olanlar; ailede ürtiker/anjiyoödem öyküsü bulunanlar; tiroid otoimmünitesi olanlar ve fiziksel uyaranlara hassas bireylerde risk artar. Stres, yorgunluk ve enfeksiyon dönemleri atakları tetikleyebilir.

Kurdeşen (Ürtiker) Nasıl Önlenir?

Tetikleyicilerin tanımlanması ve kaçınılması atak sıklığını ve şiddetini azaltabilir. Günlük tutmak, ürün etiketlerini okumak, cildi tahriş eden ürünlerden uzak durmak, uygun uyku ve stres yönetimi önleyicidir.

Tetikleyici gıda/ilaç ve fiziksel uyaranlardan kaçınma
Hipoalerjenik ürün tercih etme
Aşırı sıcak duş ve dar kıyafetlerden kaçınma
Düzenli uyku, dengeli beslenme, stres kontrolü
Enfeksiyonların zamanında tedavisi

Kurdeşen (Ürtiker) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Sinirsel Kurdeşen Nedir?

Stres ve yoğun duygulanımın tetiklediği, alevlenme-yatışma dönemleri gösterebilen ürtiker tablosudur. Stres yönetimi ve tetikleyicilerden kaçınma önemlidir.

Kurdeşen Geçer mi?

Akut vakaların çoğu günler içinde düzelir. Kronik olgularda süre uzayabilir; ilaç ve yaşam tarzı düzenlemeleriyle semptomlar kontrol altına alınabilir.

Kurdeşenin Kesin Çözümü Var mı?

Tek ve kesin bir tedavi yoktur. Tetikleyicilerin saptanması, uygun ilaç tedavisi ve destekleyici önlemlerle kontrol sağlanır.

Kurdeşene Ne İyi Gelir?

İkinci nesil antihistaminikler birinci basamaktır. Soğuk kompres, tahriş etmeyen nemlendiriciler ve bilinen tetikleyicilerden kaçınmak rahatlatır.

Kurdeşen Ne Zaman Acil Durumdur?

Dil, dudak veya boğazda hızlı şişlik; nefes darlığı, hırıltı, ses kısıklığı; baş dönmesi veya bayılma gibi bulgular acil değerlendirme gerektirir.