Liken Planus Nedir? Liken Planus Belirtileri Ve Tedavisi
Liken planus, bağışıklık sisteminin hedef hücrelere saldırısıyla ortaya çıkan, cilt ve mukozaları tutabilen, bulaşıcı olmayan bir inflamatuvar hastalıktır. Deride morumsu, kaşıntılı düz kabarıklıklar; ağız ve genital bölgede beyaz saçaklı çizgiler ve ağrılı erozyonlar görülür. Neden tam bilinmemekle birlikte bazı ilaçlar, pigment/metal teması ve hepatit C ile ilişkilendirilmektedir. Tanı; klinik muayene, biyopsi ve seçilmiş olgularda alerji testleri ile hepatit C serolojisine dayanır. Tedavide topikal ve sistemik kortikosteroidler, antihistaminikler, immün yanıtı düzenleyen ilaçlar, fototerapi ve dirençli olgularda retinoidler kullanılabilir. Oral tutulumda malign dönüşüm riski hafif artar; düzenli takip ve tetikleyicilerden kaçınma önerilir.
Liken Planus Nedir?
Liken planus; bağışıklık sisteminin cilt, saç, tırnak ve mukozal dokulardaki hücreleri hedef almasıyla gelişen, bulaşıcı olmayan iltihabi bir tablodur. Deride çoğunlukla birkaç hafta içinde belirginleşen morumsu, kaşıntılı, düz kabarıklıklar görülür. Ağız, vajina ve diğer mukozalarda ise saçaklı beyaz çizgiler (retiküler görünüm) ve zaman zaman ağrılı yaralar ortaya çıkabilir. Herkes etkilenebilse de durum özellikle orta yaşlı yetişkinlerde ve oral tutulum açısından kadınlarda daha sık görülür. Hafif olgular evde destekle yönetilebilir; ancak ağrı, yoğun kaşıntı veya yaygın tutulumda tıbbi tedavi gerekir.
Liken Planus Neden Olur?
Kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bağışıklık sisteminin cilt ve mukozal hücrelere anormal tepkisi sonucu gelişir. Bazı pigmentler/kimyasallar ve metallerle temas, hepatit C enfeksiyonu ve kalp hastalığı, yüksek tansiyon veya artrit için kullanılan bazı ilaçlar durumu tetikleyebilir. Liken planus bulaşıcı değildir.
Liken Planus İle Ortaya Çıkabilecek Riskler Nelerdir?
Vulva veya vajinadaki tutulum şiddetli ağrıya yol açabilir, iz ve doku kaybı bırakabilir; bu durum uzun vadede cinsel işlev bozukluğuna neden olabilir. Ağız içindeki lezyonlar yeme-içmeyi zorlaştırır ve ağız kanseri gelişme riskini bir miktar artırır. Cilt döküntüsü düzeldikten sonra, özellikle koyu tenli bireylerde, daha koyu renkli alanlar kalabilir. Kulak kanalındaki tutulum tedavi edilmezse işitme kaybına sebep olabilir.
Liken Planus Nasıl Önlenir?
Kesin olarak önlemenin yolu yoktur. Ancak bilinen tetikleyicilerden kaçınmak, kullanılan ilaçları hekimle gözden geçirmek ve eşlik eden hastalıkları tedavi etmek alevlenmeleri azaltabilir.
Liken Planus Belirtileri Ve Tipleri Nelerdir?
Belirti ve bulgular tutulan bölgeye göre değişir. Ciltte sıklıkla ön kol iç yüzü, el bileği, ayak bileği ve genital bölgede morumsu, kaşıntılı, düz kabarıklıklar görülür. Ağız, dudak ve dilde saçaklı beyaz çizgiler ve bazen ağrılı erozyonlar oluşabilir. Kafa derisinde kaşıntı, kepeklenme ve saç kaybı; tırnaklarda ise incelme, çizgilenme, kırılma ve hatta tırnak kaybı gelişebilir. Nedeni belirsiz döküntü, şişlik veya ağız, genital, saçlı deri ya da tırnaklarda şikayetler varsa hekime başvurulmalıdır.
Liken Planus Nasıl Teşhis Edilir?
Tanı; ayrıntılı öykü ve fizik muayeneye dayanır. Hekim gerektiğinde alerji testleri, biyopsi ve hepatit C için kan testi isteyebilir. Biyopsi ile alınan küçük doku örneği mikroskop altında karakteristik bulgular açısından incelenir. Tutulumun yerine göre ek testler de planlanabilir.
Liken Planus Nasıl Geçer?
Derideki liken planus çoğu zaman aylar ile yıllar içinde kendiliğinden geriler. Mukozal tutulum ise daha dirençli ve tekrarlamaya eğilimlidir; düzenli takip (özellikle ağız içi tutulumda) önerilir.
Liken Planus Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavinin hedefi kaşıntı ve ağrıyı azaltmak, iltihabı kontrol etmek ve iyileşmeyi hızlandırmaktır. İlk seçenek genellikle reçeteli topikal kortikosteroid krem/merhemdir. Yaygın veya ağır olgularda ağızdan ya da enjeksiyon yoluyla kortikosteroid verilebilir. Kaşıntı için antihistaminikler, bağışıklık yanıtını baskılayan ilaçlar ve cilt tutulumunda fototerapi (UVB) uygulanabilir. Fototerapi, koyu tenli bireylerde kalıcı renk koyulaşma riski nedeniyle dikkatle değerlendirilmelidir. Sekonder enfeksiyon şüphesinde anti-enfeksiyon ilaçlar/antibiyotikler kullanılabilir. Dirençli durumlarda ağızdan retinoidler (ör. asitretin) tercih edilebilir; bu ilaçlar doğumsal anomali riskini artırdığından gebelerde ve gebe kalma potansiyeli olanlarda kullanılmaz. Tetikleyici ilaçların kesilmesi/değiştirilmesi ve hepatit C’nin yönetimi gerekebilir; uygun olgularda ilgili uzmanlara sevk edilir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri Ve Evde Bakım
Nemlendirici losyon kullanımı, soğuk kompres uygulamak, cildi çizmekten/tahrişden kaçınmak ve hekim önermedikçe yeni ürünler denememek faydalıdır. Topikal reçete yoksa kısa süreli reçetesiz ürünler tercih edilebilir. Oral tutulumda iyi ağız hijyeni ve düzenli diş hekimi kontrolleri önemlidir; alkol, sigara ile baharatlı ve asitli gıdalardan kaçınmak şikayetleri azaltır. Stres belirtileri kötüleştirebildiğinden stres yönetimi teknikleri yarar sağlayabilir. Aloe vera jeli ile ilgili küçük çalışmalar umut verici olsa da, her türlü alternatif yaklaşım öncesinde mutlaka hekime danışılmalıdır.
Hangi Bölüm İlgilenir?
Liken planusun tanı ve tedavisi öncelikle Dermatoloji (Deri Hastalıkları) tarafından yürütülür. Ağız içi, kulak kanalı veya genital tutulumda diş hekimliği, kulak burun boğaz ve kadın hastalıkları/doğum gibi ilgili branşlarla iş birliği gerekebilir.