Lipaz (LPS) Nedir? Düşüklüğü, Yüksekliği ve Normal Değerleri
Lipaz, trigliseritleri serbest yağ asitleri ve gliserole parçalayan, başlıca pankreastan salgılanan bir sindirim enzimidir. Kan lipaz düzeyinin ölçümü, akut pankreatit için duyarlı bir göstergedir ve kronik pankreatit, pankreas kitleleri ile safra yolu hastalıkları gibi durumların değerlendirilmesinde de kullanılır. Test venöz kan örneğiyle yapılır; preanalitik gereksinimler laboratuvara göre değişebilir. Lipaz yüksekliği tipik olarak pankreatit, safra yolu tıkanıklığı ve böbrek yetmezliği ile ilişkiliyken; düşüklük pankreasın dış salgı yetersizliğini düşündürebilir. Referans aralıklar laboratuvara göre değişir, yetişkinler için sık kullanılan aralık yaklaşık 12–53 U/L’dir. Sonuçların klinik tablo ve diğer laboratuvar testleriyle birlikte yorumlanması esastır.
Lipaz Nedir?
Lipaz (LPS), başlıca pankreasın dış salgı (ekzokrin) kısmından üretilen ve trigliseritlerdeki ester bağlarını hidroliz ederek yağları serbest yağ asitleri ile gliserole ayıran bir sindirim enzimidir. Bu parçalanma sayesinde yağlar emilebilecek forma dönüşür; gliserol enerji üretiminde veya sentez yollarında, yağ asitleri ise enerji kaynağı ya da depo halinde kullanılabilir. Çoğu birey yeterli pankreatik lipaz üretir; ancak kistik fibrozis, Crohn hastalığı ve çölyak gibi durumlarda lipaz yetersizliği ve buna bağlı emilim sorunları görülebilir.
Lipaz Testi Nedir?
Lipaz testi, kanda dolaşan lipaz enzim düzeyini ölçerek pankreas fonksiyonu hakkında bilgi veren bir kan testidir. Bazı laboratuvarlar örnek alımı öncesinde belirli bir süre açlık önerebilir; geçerli talimatlar ilgili laboratuvarın protokolüne göre değişir.
Test Nasıl Yapılır?
Sağlık uzmanı koldaki bir toplardamardan küçük bir iğne ile kan örneği alır, örnek analiz için laboratuvara gönderilir ve sonuçlar klinik bulgularla birlikte hekim tarafından değerlendirilir.
Hangi Belirtilerle Test İstenir?
- Üst karında başlayan veya kuşak tarzında yayılan karın ağrısı
- Bulantı ve/veya kusma
- İştahsızlık
- Sarılık ya da açıklanamayan kilo kaybı gibi pankreasla ilişkili olabilecek yakınmalar
Lipaz Testi Ne İçin Yapılır?
En sık endikasyon akut pankreatit şüphesidir; ayrıca kronik pankreatit, pankreas kitleleri, safra yolu hastalıkları ve pankreası etkileyen diğer bozukluklarda da yardımcıdır. Bazı sistemik/genetik hastalıkların (ör. kistik fibrozis) değerlendirilmesinde de destekleyici olarak kullanılabilir.
Test Sonuçlarının Yorumlanması
Sonuçlar normal, yüksek veya düşük olabilir. Normal dışı bulgular tek başına tanı koydurmaz; klinik öykü, muayene ve gerekirse görüntüleme ile birlikte yorumlanmalı ve ek tetkikler planlanmalıdır.
Lipaz Yüksekliği
Kanda lipazın yükselmesi en sık akut pankreatit ile ilişkilidir. Bunun dışında safra taşı ve safra yolu tıkanıklıkları, böbrek yetmezliği, pankreas kitleleri ve bazı ilaçların kullanımı da lipaz düzeyini artırabilir.
Nedenleri
- Akut pankreatit
- Safra taşı ilişkili pankreatik/safra yolu tıkanıklığı
- Böbrek yetmezliği
- Pankreas tümörleri ya da kitleleri
- Bazı ilaçların yan etkileri
Lipaz Düşüklüğü
Düşük lipaz daha nadirdir ve çoğu zaman pankreasın dış salgı yetersizliğini düşündürür. Klinik değerlendirme, diğer laboratuvar testleri ve görüntüleme sonuçlarıyla birlikte yapılmalıdır; tedavi altta yatan nedene göre planlanır.
Nedenleri
- Kronik pankreatit
- Pankreatektomi (pankreasın kısmen veya tamamen çıkarılması)
- Kistik fibrozis gibi genetik hastalıklar
Lipaz Normal Değerleri
Referans aralığı kullanılan yöntem ve laboratuvara göre değişir. Erişkinler için sık kullanılan aralık yaklaşık 12–53 U/L (IU/L) olup, raporda verilen referans aralığı esas alınmalı ve sonuçlar klinik bağlamda yorumlanmalıdır.