Lökosit Nedir? Lökosit Yüksekliği ve Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?

Lökositler, bağışıklık sisteminin temel bileşenleri olup enfeksiyonlar ve inflamasyona karşı savunmada görev alır. Yetişkinlerde normal lökosit sayısı yaklaşık 4.000–11.000/mcL’dir; bu aralığın üzeri lökositoz, altı lökopeni olarak tanımlanır. Lökositoz enfeksiyon, inflamatuvar hastalıklar, bazı ilaçlar, fizyolojik stres ve hematolojik malignitelerle ilişkiliyken; lökopeni kemik iliği yetmezliği, kemoterapi/radyoterapi, viral enfeksiyonlar, otoimmün hastalıklar ve beslenme eksikliklerinden kaynaklanabilir. Sayım, tam kan sayımı ile yapılır ve gerektiğinde periferik yayma ile alt tip dağılımı değerlendirilir. İdrarda lökosit saptanması çoğunlukla idrar yolu enfeksiyonunu düşündürür. Yaşam tarzı düzenlemeleri ve altta yatan nedenin tedavisi lökosit düzeylerinin dengelenmesine yardımcı olur.

Lökosit Nedir?

Lökositler (beyaz kan hücreleri, WBC), bağışıklık sisteminin ana savunma hücreleridir. Mikroorganizmalara ve toksinlere karşı korur, gerektiğinde damar dışına geçerek hedef dokuda yanıt oluşturur. Yetişkinlerde lökosit sayısı genellikle mikrolitre başına 4.000–11.000 arasındadır. Bu aralığın üzeri lökositoz, altı lökopeni olarak adlandırılır.

Lökositlerin Vücuttaki Görevleri

Lökositler çok yönlü bir savunma ağı oluşturur:

Patojenleri tanır, fagosite eder veya sitotoksik mekanizmalarla yok eder.
İnflamasyonu başlatır ve sonlandırarak bağışıklık yanıtını dengeler.
Bağışıklık hücreleri arasında sinyal iletimini koordine eder.
Doku onarımı sürecine katkı sağlar ve ölü hücre kalıntılarını temizler.

Lökosit Türleri Nelerdir?

Lökositler granülositler (nötrofil, eozinofil, bazofil) ve agranülositler (lenfosit, monosit) olarak iki ana gruba ayrılır.

Nötrofiller

En sık görülen beyaz kan hücreleridir. Özellikle bakteriyel ve mantar enfeksiyonlarına karşı ilk yanıtı oluşturur, kısa ömürlüdür ve akut inflamasyonun erken evrelerinde baskındır.

Lenfositler

B hücreleri antikor üretir; T hücreleri bağışıklık yanıtını düzenler ve enfekte/tümöral hücreleri ortadan kaldırabilir. Doğal öldürücü (NK) hücreler, MHC-I ekspresyonu azalmış hücreleri hedef alır.

Monositler

Kana göre dokuda makrofaja dönüşür, fagositoz yapar ve antijen sunarak adaptif bağışıklığı güçlendirir; doku onarımına katkıda bulunur.

Eozinofiller

Alerjik hastalıklar ve paraziter enfeksiyonlarda artar; granüllerindeki mediyatörlerle büyük parazitlere karşı etkilidir.

Bazofiller

Histamin ve heparin gibi mediyatörler salgılayarak alerjik yanıtta damar geçirgenliğini ve inflamasyonu artırır; kanda en az görülen lökosit alt tipidir.

Lökosit Yüksekliği Neden Olur?

Lökositoz Nedir?

Lökositoz, beyaz kan hücresi sayısının normalin üstüne çıkmasıdır (çoğu laboratuvarda >11.000/mcL). Genellikle enfeksiyon, inflamasyon veya fizyolojik stres yanıtını yansıtır.

Lökosit Yüksekliğinin Nedenleri

Enfeksiyonlar: Zatürre, bronşit, idrar yolu enfeksiyonu, tüberküloz vb.
Kronik inflamatuvar hastalıklar: Romatoid artrit, inflamatuvar bağırsak hastalığı.
Hematolojik ve diğer maligniteler: Özellikle lösemi.
Fizyolojik/akut stres ve yoğun egzersiz; sigara; gebeliğin geç dönemleri.
İlaçlar: Kortikosteroidler, bazı büyüme faktörleri.
Cerrahi/Travma/Yanık ve dalağın alınması (splenektomi).

Lökosit Düşüklüğü Neden Olur?

Lökopeni Nedir?

Lökopeni, WBC sayısının normal aralığın altına düşmesidir (çoğunlukla <4.000/mcL). Enfeksiyon riskini artırabilir.

Lökosit Düşüklüğünün Nedenleri

Kemik iliği yetmezliği ve aplastik anemi.
Kanser tedavileri: Kemoterapi ve radyoterapi.
Viral enfeksiyonlar: Grip, HIV ve diğerleri.
Otoimmün hastalıklar: Sistemik lupus eritematozus, romatoid artrit.
Beslenme eksiklikleri: B12, folat ve bakır eksikliği.
Bazı ilaçlar, hipersplenizm ve ağır sepsis.

Lökosit Değerleri Kaç Olmalıdır?

Referans aralıklar yaşa ve laboratuvara göre değişebilir. Genel olarak: yenidoğanda yüksektir ve zamanla düşerek çocuklukta yetişkin seviyelerine yaklaşır; yetişkinlerde yaklaşık 4.000–11.000/mcL; ileri yaşta alt sınıra yakın değerler görülebilir.

Lökosit Sayımı Nasıl Yapılır?

Otomatik analizörlerle tam kan sayımı (CBC).
Periferik yayma ile mikroskobik değerlendirme ve diferansiyel sayım.
Gerektiğinde akış sitometrisi ile alt tip analizi.

Lökosit Değerlerinin Normal Aralıkları

Yetişkinler: Yaklaşık 4.500–11.000/mcL.
Çocuklar: Yaşa göre değişken; yenidoğanda 9.000–30.000/mcL olabilir.
Yaşlılar: Genellikle yetişkin aralığına yakın, hafif düşük seyredebilir.

İdrarda Lökosit Ne Demek?

İdrarda lökosit (lökosit esteraz pozitifliği veya mikroskopide lökosit) çoğunlukla idrar yolu enfeksiyonunu düşündürür. Nitrit pozitifliği ile birlikte olduğunda olasılık artar; klinik bulgularla birlikte değerlendirilmelidir.

Lökosit Seviyelerini Neler Etkiler?

Sirkadiyen ritim ve akut stres yanıtı.
Yoğun egzersiz ve sigara kullanımı.
Gebelik ve lohusalık.
İlaçlar (kortikosteroidler, lityum vb.).
Dalak fonksiyonu (splenektomi/hipersplenizm).
Kronik inflamasyon ve laboratuvar öncesi hemokonsantrasyon.

Lökosit Değerleri Nasıl Dengede Tutulur?

Dengeli beslenme (B12/folat/bakır yeterliliği) ve yeterli sıvı alımı.
Düzenli uyku ve orta düzey egzersiz.
Sigara ve alkolün sınırlandırılması.
Aşıların güncel tutulması ve enfeksiyonlardan korunma.
Kronik hastalıkların takibi ve ilaçların hekim önerisine uygun kullanımı.
Kalıcı anormalliklerde tıbbi değerlendirme.

Lökosit İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Hangi düzey acildir?

Çok yüksek (>30.000/mcL) veya çok düşük değerler, özellikle mutlak nötrofil sayısı <500/mcL ve ateş ile birlikteyse acil değerlendirme gerektirir.

Hamilelikte lökosit yükselir mi?

Gebelikte ve lohusalıkta lökositoz hafif-orta düzeyde olabilir (sıklıkla 12.000–16.000/mcL); klinikle birlikte yorumlanır.

COVID-19 ve lökosit

Viral enfeksiyonlarda lökosit sayısı normal veya düşük olabilir; COVID-19’da lenfopeni sık rapor edilmiştir.

Ne zaman doktora başvurulmalı?

Kalıcı sapmalar, ateş, halsizlik, tekrarlayan enfeksiyon, gece terlemesi, açıklanamayan kilo kaybı, kanama veya morarma varlığında tıbbi yardım alınmalıdır.