Lösemi (Kan Kanseri) Nedir? Lösemi Belirtileri ve Lösemi Tedavisi

Lösemi, hematopoietik kök hücrelerdeki genetik değişiklikler sonucu olgunlaşmamış blast hücrelerinin birikmesiyle ortaya çıkan ve kemik iliği fonksiyonunu bozan malign bir hastalıktır. Klinik tablo; anemi, nötropeni ve trombositopeniye bağlı yorgunluk, enfeksiyon ve kanama eğilimi ile şekillenir. Hastalık akut (ALL, AML) ve kronik (CLL/KLL, CML/KML) formlara ayrılır; CLL’de Rai/Binet evrelemesi, CML’de ise kronik–hızlanmış–blast krizi faz sınıflaması kullanılır. Tanı; tam kan sayımı, periferik yayma, kemik iliği biyopsisi, immünfenotipleme, sitogenetik ve moleküler analizlerle konur. Tedavi; kemoterapi, tirozin kinaz inhibitörleri gibi hedefe yönelik ajanlar, immünoterapiler (ör. CAR-T) ve uygun hastalarda allojenik/otolog kök hücre naklini kapsar. Moleküler risk sınıflaması tedavi seçiminde ve prognozun öngörülmesinde giderek daha belirleyici hale gelmektedir.

Lösemi (Kan Kanseri) Nedir?

Lösemi, özellikle beyaz kan hücrelerinin (lökosit) anormal ve kontrolsüz çoğalmasıyla ortaya çıkan, kemik iliğinde kan yapımını bozan bir kanser türüdür. Artan anormal hücreler sağlıklı kan hücrelerinin yerini alarak anemi, enfeksiyonlara yatkınlık ve kanama eğilimine yol açar. Hastalık; akut (hızlı ilerleyen) ya da kronik (yavaş seyirli) şekilde seyreder ve köken aldığı hücre tipine göre lenfoid veya miyeloid olarak sınıflandırılır.

Lösemi (Kan Kanseri) Nasıl Ortaya Çıkar?

Lösemi, hematopoietik kök hücrelerdeki genetik/moleküler değişiklikler nedeniyle hücrelerin normal olgunlaşma ve programlı hücre ölümü süreçlerinin bozulmasıyla gelişir. Bu durum, olgunlaşmamış hücrelerin (blastların) kemik iliğinde birikmesine ve sağlıklı hücre üretiminin baskılanmasına neden olur. Blast oranının %20 ve üzerine çıkması akut lösemi lehinedir. Süreç ilerledikçe nötropeni, anemi ve trombositopeni ortaya çıkar; anormal hücreler kan dolaşımıyla lenf bezleri, dalak ve karaciğer gibi organlarda büyümeye yol açabilir.

Lösemi (Kan Kanseri) Belirtileri

Belirtiler kan hücresi eksikliklerine ve hastalığın tipine göre değişir; çocuklarda genellikle daha hızlı ve belirgin başlar.

Yorgunluk, halsizlik, solukluk ve eforla nefes darlığı
İnatçı veya tekrarlayan enfeksiyonlar, ateş ve gece terlemeleri
Kolay morarma, diş eti/burun kanaması; ciltte peteşi
Kemik ve eklem ağrıları
Lenf düğümlerinde şişlik, dalak/karaciğer büyümesi ve karında dolgunluk
İştahsızlık, açıklanamayan kilo kaybı ve genel durum bozukluğu

Lösemi (Kan Kanseri) Türleri

Lösemi, ilerleme hızı ve köken aldığı hücre tipine göre dört ana grupta incelenir.

Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL)

Çocukluk çağında en sık görülen lösemi tipidir. Olgunlaşmamış lenfositlerin kontrolsüz çoğalmasıyla hızla ilerler. Tedavide çok aşamalı kemoterapi protokolleri esastır; risk sınıflaması genetik ve tedavi yanıtına göre yapılır.

Akut Miyeloid Lösemi (AML)

Hem çocuk hem yetişkinlerde görülebilir. Miyeloid seride olgunlaşma durur ve blastlar hızla birikir. Yoğun kemoterapi ve uygun hastalarda allojenik kök hücre nakli standard seçeneklerdir.

Kronik Lenfositik Lösemi (KLL/CLL)

Genellikle ileri yaşta tanı alır ve yavaş seyreder. Bazı hastalarda yakın izlem (bekle-gör) yeterliyken, semptom veya ilerleme olduğunda tedavi verilir. Evrelemede Rai veya Binet sistemleri kullanılır.

Kronik Miyeloid Lösemi (KML/CML)

Çoğunlukla Philadelphia kromozomu (BCR-ABL) ile ilişkilidir. Faz sınıflaması kronik, hızlanmış ve blast krizi şeklindedir. Tirozin kinaz inhibitörleri ile yüksek oranda kontrol sağlanabilir.

Lösemi (Kan Kanseri) Nedenleri

Tek bir neden yoktur; genetik yatkınlık ve çevresel-etkenlerin etkileşimi rol oynar.

Genetik eğilim ve bazı kalıtsal sendromlar (ör. Down sendromu)
Yüksek doz radyasyon maruziyeti
Benzen gibi toksik kimyasallar
Önceki kemoterapi/radyoterapi öyküsü
Sigara kullanımı
Bağışıklık sistemi bozuklukları ve bazı viral enfeksiyonlar (ör. HTLV-1)
Önceden var olan kemik iliği hastalıkları

Lösemi (Kan Kanseri) Tanısı ve Uygulanan Testler

İlk değerlendirme genellikle tam kan sayımı ve periferik yayma ile başlar. Lösemi şüphesi varsa kemik iliği aspirasyonu ve biyopsisi ile kesin tanı konur. Alt tip ve risk sınıflaması için immünfenotipleme (akış sitometrisi), sitogenetik analiz, FISH ve moleküler testler (PCR/NGS) kullanılır; gerektiğinde lomber ponksiyonla BOS değerlendirilir.

Tam kan sayımı ve periferik yayma
Kemik iliği aspirasyon-biyopsisi
Akış sitometrisi (immünfenotipleme)
Sitogenetik ve moleküler testler (ör. BCR-ABL, FLT3, NPM1)
Gerekli durumlarda görüntüleme ve biyokimya panelleri

Lösemi (Kan Kanseri) Tedavi Seçenekleri

Tedavi, lösemi tipi, genetik risk, yaş ve performans durumuna göre kişiselleştirilir. Amaç, hastalığı kontrol altına almak ve nüks riskini azaltmaktır.

Kemoterapi: Akut tiplerde temel tedavidir; çoklu ilaç kombinasyonları ve aşamalar içerir.
Hedefe yönelik tedaviler: Tirozin kinaz inhibitörleri ve belirli mutasyon/proteinlere yönelik ajanlar.
İmmünoterapi: Monoklonal antikorlar ve seçilmiş hastalarda CAR‑T hücre tedavisi.
Radyoterapi: Seçilmiş bölgelerde veya nakil öncesi hazırlıkta kullanılabilir.
Kök hücre (kemik iliği) nakli: Yüksek riskli, nüks eden ya da dirençli olgularda allojenik/otolog seçenekler.
Destek tedaviler: Kan ve trombosit transfüzyonları, enfeksiyon profilaksisi, semptom kontrolü ve beslenme desteği.

Tedavi yanıtı ve olası yan etkiler düzenli takiplerle izlenir; nüks riski zamanla azalsa da uzun dönem kontrol önemlidir.

Sıkça Sorulan Sorular

Lösemi evreleri var mı?

Lösemiler katı tümörlerdeki TNM sistemiyle evrelendirilmez. CLL’de Rai/Binet evrelemesi, CML’de ise kronik–hızlanmış–blast krizi fazları kullanılır; akut lösemilerde risk sınıflaması genetik ve tedavi yanıtına göre yapılır.

Çocuklarda lösemi belirtileri nelerdir?

Yorgunluk ve solukluk, sık enfeksiyon, kolay morarma/kanama, kemik ağrıları, ateş ve karında dolgunluk (dalak-karaciğer büyümesi) öne çıkar. Belirtiler genellikle hızlı başlar.

Lösemi nasıl anlaşılır?

Şüphe, tam kan sayımı ve periferik yaymadaki anormalliklerle doğar; kesin tanı kemik iliği biyopsisi ve immünfenotipleme-sitogenetik/moleküler analizlerle konur.

Lösemide ameliyat var mı?

Lösemi kan ve kemik iliği hastalığı olduğundan cerrahi tedavi standart değildir; sistemik tedaviler ve uygun hastalarda kök hücre nakli uygulanır.

Lösemide kan değerleri nasıldır?

Çoğunlukla hemoglobin ve trombosit düşük, beyaz küre anormal olabilir; periferik kanda blast görülebilir. LDH ve diğer biyokimyasal parametreler yükselebilir; değerler tedavi süresince yakından izlenir.