Makat Ağrısı (Anal Ağrı) Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavileri

Anal ağrı; anal fissür, hemoroid, perianal apse-fistül, pelvik taban spazmları, inflamatuvar hastalıklar ve nadiren maligniteler gibi çok çeşitli etiyolojilerle ortaya çıkan bir semptomdur. Değerlendirme; ayrıntılı öykü, inspeksiyon, dijital rektal muayene ve gerekirse anoskopi/proktoskopiyi içerir; komplike olgularda laboratuvar ve görüntüleme, seçilmişlerde kolonoskopi gerekir. Tedavi; yaşam tarzı düzenlemeleri (lif, sıvı, oturma banyosu), farmakolojik ajanlar (lokal anestetik, kısa süreli kortikosteroid, vazodilatör pomadlar), enfeksiyon varlığında antibiyotik ve girişimsel/cerrahi yöntemleri (apse drenajı, band ligasyonu, fistül cerrahisi, botulinum toksini) kapsar. Alarm semptomları (yüksek ateş, şiddetli ve artan ağrı, belirgin kanama, irinli akıntı, kilo kaybı, ileri yaşta ilk kanama) acil değerlendirme gerektirir. Yönetim, altta yatan nedene göre kişiselleştirilmeli ve uygun uzmanlık alanına yönlendirme yapılmalıdır.

Makat Ağrısı (Anal Ağrı) Nedir?

Makat ağrısı, anüs veya rektum çevresinde hissedilen rahatsızlık, yanma, batma ya da keskin ağrının genel adıdır. Ağrı, yalnızca dışkılama ile tetiklenen kısa süreli bir yakınma olabileceği gibi gün boyu süren, oturmayı zorlaştıran şiddetli bir tabloya da dönüşebilir. Altta yatan nedenler geniş bir yelpazeye yayılır ve yönetim, doğru tanıyı koymaya dayanır.

Makat Ağrısının Muhtemel Nedenleri

Makat ağrısı çoğunlukla anorektal bölgenin lokal sorunlarından kaynaklanır; ancak sistemik hastalıklar da rol oynayabilir.

Anal fissür (çatlak): Sert dışkılama ve kabızlıkla ilişkilidir; dışkılama sırasında cam kesiyormuş gibi ağrı ve az miktarda parlak kırmızı kan görülebilir.
Hemoroid: Şişmiş damar yastıkçıkları kaşıntı, dolgunluk ve ağrı yapabilir; dış hemoroidlerde otururken ağrı belirgindir.
Perianal apse ve fistül: Enfeksiyona bağlı zonklayıcı ağrı, şişlik, kızarıklık ve ateş; fistülde tekrarlayan akıntı.
Proktalji fugaks ve levator ani sendromu: Kas spazmına bağlı, ani başlayan kısa süreli ya da kronik baskı hissi.
Rektal prolapsus ve mukozal sarkma: Dışarıya sarkma, ıslaklık/akıntı ve rahatsızlık.
Kabızlık, ıkınma ve uzun süre oturma: Doku tahrişi ve basınç artışı ile ağrıya zemin hazırlar.
İltihaplı bağırsak hastalıkları (Crohn, ülseratif kolit), radyasyon proktiti.
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (ör. HSV, HPV, gonore/klamidya), dermatolojik sorunlar (dermatit, egzama).
Travma, anal ilişkide tahriş veya yırtık.
Nadiren tümöral süreçler: Nedeni açıklanamayan kalıcı ağrı ve kanama varlığında araştırılmalıdır.

Belirtiler ve Eşlikçi Bulgular

Belirti ve bulgular altta yatan nedene göre değişir:

Dışkılama ile artan keskin ağrı, yanma veya batma.
Parlak kırmızı rektal kanama, tuvalet kağıdında kan.
Kaşıntı, ıslaklık/akıntı, kötü koku.
Şişlik, hassas kitle, zonklayıcı ağrı; eşlik eden ateş enfeksiyonu düşündürür.
Dolgunluk/basınç hissi, tam boşalamama, gaz-dışkı kaçırma.
Gece artan ağrı veya ani gelip kısa süren kramplar.

Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?

48–72 saati aşan veya giderek artan şiddetli ağrı.
Yüksek ateş, titreme, hızla gelişen şişlik ve kızarıklık.
Bol ya da tekrarlayan kanama, siyah-katranımsı dışkı.
İrinli akıntı, kötü koku.
İleri yaşta ilk kez ortaya çıkan rektal kanama, açıklanamayan kilo kaybı, kansızlık.
Bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler, gebelik/lohusalık, kan sulandırıcı kullananlar.

Tanı Nasıl Konur?

Tanı; ayrıntılı öykü ve fizik muayene ile başlar. İnceleme sırasında inspeksiyon, dijital rektal muayene ve gerekirse anoskopi/proktoskopi yapılır. Komplike olgularda laboratuvar testleri, endoanal ultrason veya MR, apse-fistül şüphesinde görüntüleme; yaş ve risk faktörlerine göre kolonoskopi değerlendirilebilir.

Makat Ağrısının Tedavi Yöntemleri

Yaklaşım, altta yatan nedene ve yakınmanın şiddetine göre basitten ileri girişimlere kadar kademeli planlanır.

Evde Bakım ve Yaşam Tarzı

Ilık oturma banyosu: Günde 2–3 kez 10–15 dakika; kas gevşemesi ve ağrı kontrolü sağlar.
Lif ve sıvı: Günlük 20–30 g lif, bol su; dışkıyı yumuşatır, ıkınmayı azaltır.
Dışkı yumuşatıcılar/ozmotik laksatifler: Kısa süreli hekim önerisiyle.
Hijyen: Bölgeyi nazikçe temizleyip kuru tutma; tahriş edici ıslak mendillerden kaçınma, bariyer krem kullanımı.
Uzun süre oturmaktan kaçınma, düzenli yürüyüş ve ıkınmayı azaltacak tuvalet alışkanlıkları.

İlaç ve Topikal Tedaviler

Lokal anestezikler (örn. lidokain) kısa süreli ağrı kontrolü için.
Kısa süreli düşük doz steroidli pomad/fitiller hemoroid iltihabını azaltabilir.
Anal fissürde nitrogliserin veya diltiazem pomad ile sfinkter gevşemesi (baş ağrısı gibi yan etkiler için hekim takibi gerekir).
Enfeksiyon varlığında uygun antibiyotik; apse durumunda tek başına antibiyotik yeterli değildir.
IBD, dermatit veya CYBE’ye yönelik hedefe yönelik tedaviler ilgili uzmanlıkça düzenlenir.
Ağrı kesiciler (parasetamol/NSAİİ) kısa süreli ve uygun dozda.

Girişimsel ve Cerrahi Tedaviler

Perianal apse drenajı: Enfeksiyonun yayılmasını önlemek için acil girişim gerekir.
Hemoroid: Lastik bant ligasyonu, skleroterapi, infrared koagülasyon; ileri olgularda cerrahi.
Anal fissür: Medikal tedaviye dirençte botulinum toksini enjeksiyonu veya seçilmiş hastada sfinkterotomi.
Fistül: Fistülotomi, seton uygulaması veya ilerletme flepleri gibi cerrahi seçenekler.
Pelvik taban spazmları: Pelvik taban fizyoterapisi, biofeedback; seçilmiş olgularda botoks.

Özel Durumlar

Gebelik/lohusalık: Lif, sıvı ve oturma banyosu önceliklidir; ilaç seçiminde kadın doğum ve genel cerrahi ile ortak karar verilir.
Çocuklar: En sık neden kabızlık ve fissürdür; dışkı düzenleyici tedavi ve davranışsal yöntemler etkindir.
İleri yaş/kan sulandırıcı kullananlar: Kanama riski ve müdahale planı hekimce bireyselleştirilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Makat ağrısı ne zaman tehlikelidir?

Ağrı giderek artıyor, 48–72 saati aşıyor, ateş, irinli akıntı veya belirgin kanama eşlik ediyorsa; ya da açıklanamayan kilo kaybı, ileri yaşta ilk kanama varsa acil değerlendirme gerekir.

Evde makat ağrısı nasıl hafifletilir?

Ilık oturma banyosu, lif ve su tüketimi, dışkı yumuşatıcılar, bölgenin nazik temizliği ve uzun süre oturmaktan kaçınma genellikle rahatlatır. Yakınmalar sürerse hekime başvurun.

Makat ağrısına hangi doktor bakar?

Genel cerrahi (proktoloji) uzmanları ilk başvuru adresidir; gerekli durumlarda gastroenteroloji, enfeksiyon hastalıkları, dermatoloji veya kadın doğumla iş birliği yapılır.

Makat ağrısı neden gece artabilir?

Kas spazmları, farkındalığın artması ve dolaşımdaki değişiklikler gece ağrıyı belirginleştirebilir; fissür, hemoroid veya proktalji bu duruma yol açabilir.

Hemoroid ağrı yapar mı?

Dış hemoroidler özellikle oturma ve dışkılama sırasında ağrı, kaşıntı ve şişlik yapabilir; tromboze dış hemoroidde ağrı şiddetlidir.

Çocuklarda makat ağrısı neden olur?

En sık kabızlık ve buna bağlı anal fissür; daha nadiren enfeksiyonlar ve cilt tahrişi sorumludur. Dışkı düzenlenmesi ve uygun hijyen genellikle yeterlidir.

Uzun süre oturmak ağrıya yol açar mı?

Evet. Uzun oturma perianal basıncı artırır, dolaşımı azaltır ve mevcut hemoroid/fissür gibi sorunları alevlendirebilir; düzenli hareket ve ara vermek faydalıdır.