Melazma Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Melazma, epidermal ve/veya dermal düzeyde melanin artışıyla karakterize, yüzde simetrik plaklarla seyreden bir hiperpigmentasyon bozukluğudur. UV ve görünür ışık maruziyeti, östrojen-progesteron etkileri ve genetik yatkınlık etyolojide başat rol oynar; orta-koyu Fitzpatrick tipleri ve kadınlar daha yüksek risk altındadır. Tanı kliniktir; Wood’un lambası ve dermatoskopi lezyon derinliği ve patern hakkında bilgi sağlar, biyopsi ayırıcı tanı gereken seçilmiş olgularda düşünülür. Yönetim fotoproteksiyon temellidir; hidrokinon, tretinoin ve alternatif depigmentanlarla başlanır, dirençli olgularda yüzeysel kimyasal peeling ve dikkatle seçilmiş lazer/ışık tedavileri eklenebilir. Hastalık nüks eğilimlidir; uzun dönem idame ve tetikleyicilerden kaçınma sürdürülebilir tedavi başarısı için kritiktir.

Melazma Nedir?

Melazma, yüzde özellikle alın, yanak, burun köprüsü ve üst dudakta simetrik dağılımlı, kahverengi ile gri-kahverengi tonlar arasında değişen lekelerle seyreden edinsel bir hiperpigmentasyon bozukluğudur. Kaşıntı ya da ağrı yapmaz; güneş ve görünür ışıkla koyulaşabilir. Hormonal değişiklikler (gebelik, doğum kontrol hapları), UV/görünür ışık maruziyeti, genetik yatkınlık ve bazı ilaçlar başlıca tetikleyicilerdir. Kadınlarda ve orta-koyu cilt tiplerinde daha sık görülse de erkeklerde de ortaya çıkabilir.

Melazmanın Belirtileri

Klinik görünüm çoğunlukla yüzde simetrik, sınırları belirgin ancak kabarıklık yapmayan lekeler şeklindedir. Güneşe maruz kaldıkça lekeler belirginleşebilir.

Alın, yanaklar, burun köprüsü ve üst dudak üzerinde kahverengi-gri tonlarda lekeler
Çoğunlukla iki taraflı ve simetrik dağılım
Cilt yüzeyiyle aynı düzlemde, düzensiz ama net sınırlı plaklar
Güneşle koyulaşma; kış aylarında ya da korunma ile solma eğilimi
Daha nadir olarak boyun ve ön kolda lekelenme

Melazmanın Nedenleri

Melazma, melanogenezde artış ve melanosom dağılımındaki değişiklikler sonucu gelişir. Çevresel ve hormonal tetikleyiciler en önemli rolü oynar.

Güneş ve görünür ışığa maruz kalma (UV ve mavi ışık)
Hormonal değişiklikler: gebelik, doğum kontrol hapları, hormon tedavileri
Genetik yatkınlık ve aile öyküsü
Tiroit hastalıkları gibi endokrin bozukluklar
Bazı ilaçlar (fotosensitivite yapan ajanlar dahil)
Ciltte irritasyon ve yanlış/yoğun kozmetik uygulamalar
Enflamasyon sonrası pigment artışı ve cilt bariyeri hasarı

Melazma Kimlerde Görülür?

En sık kadınlarda, özellikle üreme çağında görülür; erkeklerde daha düşük oranda izlenir. Fitzpatrick tip III-V ciltlerde ve güneş maruziyetinin yüksek olduğu coğrafyalarda daha yaygındır. Nadir olarak çocuklarda da görülebilir.

Hormon dalgalanması yaşayan bireyler (gebelik, oral kontraseptif kullanımı)
Orta-koyu cilt tipine sahip olanlar
Yoğun güneş/görünür ışık maruziyeti olanlar
Ailede melazma öyküsü bulunanlar
İrritan kozmetik ürün kullananlar ya da sık peeling yaptıranlar
Endokrin bozukluğu (ör. tiroit hastalıkları) olanlar

Melazma Tanısı ve Uygulanan Testler

Tanı çoğunlukla kliniktir ve dermatolog tarafından koyulur. Lezyonların derinliğini ve paternini belirlemek tedavi seçimini etkiler.

Klinik muayene ve ayrıntılı öykü (güneş maruziyeti, ilaçlar, kozmetikler)
Wood’un lambası ile epidermal/dermal pigment derinliğinin değerlendirilmesi
Dermatoskopi ile pigment dağılım paterninin incelenmesi
Ayırıcı tanı gereken seçilmiş olgularda cilt biyopsisi

Melazma Tedavisi ve Uygulanan Yöntemler

Yönetim fotoproteksiyon temellidir ve çoğu olguda topikal ajanlarla başlanır. Tedavi bireyselleştirilir ve sabır gerektirir; nüks eğilimi nedeniyle idame planı önemlidir.

Güneşten korunma: Geniş spektrumlu, tercihen renkli (demir oksit içeren) güneş koruyucuların günlük ve yeterli miktarda kullanımı; şapka-gölge; iki saatte bir ve terleme/deniz sonrası yenileme.
Topikal tedaviler: Hidrokinon, tretinoin, azelaik asit, kojik asit, arbutin, niasinamid ve hekim önerisiyle üçlü kombinasyonlar; bariyer dostu nemlendiriciler.
Prosedürler: Yüzeysel kimyasal peelingler, mikroiğneleme; seçilmiş olgularda düşük enerjili lazer/ışık tedavileri (yan etki ve PIH riski nedeniyle dikkatle).
Yaşam tarzı ve bakım: İrritan ürünlerden kaçınma, nazik temizleme, düzenli nemlendirme ve tetikleyicilerin yönetimi.
İdame: Renk açıldıktan sonra düşük iritan topikallerle sürdürme ve sürekli fotoproteksiyon.

Sıkça Sorulan Sorular

Melazma kendiliğinden geçer mi?

Genellikle kalıcı eğilimlidir; ancak gebelik ya da ilaç kaynaklı tetikleyiciler ortadan kalktığında hafifleyebilir. Tedavisiz de uzun süre devam edebilir.

Melazma tedavisi ne kadar sürer?

İlk yanıt çoğu zaman 8-12 hafta içinde başlar; belirgin düzelme için 3-6 ay ve sonrasında idame gerekir. Süre, cilt tipi ve leke derinliğine göre değişir.

Melazma lazerle kesin olarak tedavi edilebilir mi?

Lazer ve ışık tedavileri lekeleri azaltabilir ancak kesin ve kalıcı çözüm garanti etmez; nüks görülebilir. Uygun cihaz, doz ve cilt tipinin doğru seçimi ile fotoproteksiyon başarının anahtarıdır.

Melazma hamilelikte daha sık görülür mü?

Evet. Gebelikteki hormonal değişiklikler melanin üretimini artırarak melazmayı tetikleyebilir; bu nedenle gebelik maskesi olarak da anılır.

Melazma için en iyi güneş koruyucu nasıl seçilir?

Geniş spektrumlu, en az SPF 30-50, tercihen demir oksit içeren renkli ürünler görünür ışığa karşı da koruma sağlar. Yeterli miktarda sürülmeli ve açık havada iki saatte bir yenilenmelidir.