Marasmus Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri
Marasmus, kalori ve protein alımının uzun süre yetersiz kalmasıyla ortaya çıkan, özellikle bebek ve küçük çocuklarda görülen ağır protein-enerji malnütrisyonudur. Klinik olarak belirgin zayıflık, deri altı yağ ve kas kaybı, büyüme geriliği ve enfeksiyonlara yatkınlıkla karakterizedir. Tanı; klinik görünüm, antropometrik ölçümler ve hipoglisemi, hipoalbuminemi, elektrolit dengesizlikleri ile mikro besin eksikliklerini içeren laboratuvar bulgularına dayanır. Tedavide kademeli beslenme, kalori-protein desteği, sıvı-elektrolit dengesi, enfeksiyon tedavisi ve mikro besin takviyeleri esastır. Önleme; anne sütü, yaşa uygun tamamlayıcı beslenme, beslenme/hijyen eğitimi ve gıda güvenliği programlarıyla mümkündür.
Marasmus Nedir?
Marasmus, özellikle bebek ve küçük çocuklarda görülen, uzun süreli kalori ve protein yetersizliğine bağlı gelişen ağır bir beslenme bozukluğudur. Vücut enerji ihtiyacını karşılayamadığında önce yağ, ardından kas dokusunu kullanır; bu da belirgin zayıflık, deri altı yağ kaybı ve kas erimesine yol açar.
Durum; yoksulluk, hijyen sorunları, erken kesilen anne sütü, tekrarlayan enfeksiyonlar ve emilim bozuklukları gibi etkenlerle daha sık görülür. Erken tanı ve uygun tedavi ile iyileşme mümkündür.
Marasmusun Belirtileri Nelerdir?
Marasmusta belirtiler çoğu kez gözle fark edilecek kadar belirgindir. Aşağıdaki bulgular sık görülür:
- Aşırı zayıflık ve kilo kaybı
- Deride kuruluk, incelme ve kırışık görünüm
- Büyüme-gelişme geriliği
- Kronik ishal
- İştahsızlık, halsizlik, yorgunluk
- Hipotermi ve enfeksiyonlara yatkınlık
Aşırı Kilo ve Kas Kaybı
Yetersiz enerji alımı yağ depolarını hızla tüketir; ilerleyen dönemde kas dokusu da enerji için kullanılmaya başlar. Kemikler belirginleşir, karın içe çöker ve güçsüzlük artar.
Cilt ve Saç Değişiklikleri
Protein ve mikro besin eksikliği ciltte kuruma ve incelmeye, saçta zayıflık, matlık ve dökülmeye neden olur.
Büyüme ve Gelişim Geriliği
Yetersiz enerji, protein, vitamin ve mineral alımı; boy-kilo artışının yavaşlamasına ve kimi durumlarda kalıcı geriliğe yol açabilir.
İştahsızlık ve Halsizlik
Uzun süren besin eksikliği iştahı azaltır; kas gücü ve aktivite düzeyi düşer, çocuklar daha az hareket eder.
Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması
Besin ögeleri yetersizliğinde bağışıklık yanıtı zayıflar; enfeksiyon sıklığı ve şiddeti artar.
Marasmus Hastalığının Nedenleri Nelerdir?
Marasmus; kalori-protein yetersizliği, dengesiz diyet, erken kesilen anne sütü, yoksulluk, hijyen eksiklikleri, kronik hastalıklar ve emilim bozuklukları gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkar. Afet ve savaş gibi krizlerde gıdaya erişimin kısıtlanması riski artırır.
- Kalori ve protein eksikliği
- Yetersiz ve dengesiz beslenme
- Anne sütü yetersizliği veya erken kesilmesi
- Yoksulluk ve sosyal eşitsizlikler
- Hijyen ve bakım eksikliği
- Kronik hastalıklar, enfeksiyonlar ve emilim bozuklukları
Protein ve Enerji Eksikliği
Günlük enerji ve protein ihtiyacı karşılanamadığında vücut kendi depolarını kullanır; sonuçta hızlı kilo kaybı ve kas erimesi gelişir.
Yetersiz ve Dengesiz Beslenme
Temel besin ögelerinin eksik olduğu ya da tek tipe dayalı diyetler zamanla vücut rezervlerini tüketir ve marasmusa zemin hazırlar.
Kronik Hastalıklar ve Enfeksiyonlar
Artan enerji gereksinimi, iştah azalması ve emilim sorunları birlikte seyrederek kilo kaybını hızlandırır.
Ekonomik ve Sosyal Etmenler
Düşük gelir ve gıdaya sınırlı erişim, besin çeşitliliğini kısıtlar ve marasmus riskini yükseltir.
Emilim Bozuklukları
Bağırsak hastalıkları ve kronik ishal, alınan besinlerin etkin kullanımını engelleyerek yetersizliğe neden olur.
Marasmus Nasıl Teşhis Edilir?
Tanı klinik görünüm ve büyüme verilerinin değerlendirilmesine dayanır; laboratuvar testleriyle beslenme durumu desteklenir.
Fizik Muayene ve Klinik Değerlendirme
Aşırı zayıflık, yağ ve kas kaybı, cilt ve saç değişiklikleri gözlenir; boy-kilo ölçümleri yaşa göre düşüktür.
Laboratuvar Testleri
Hipoglisemi, düşük serum protein/albumin, elektrolit dengesizlikleri; demir, çinko, D vitamini gibi mikro besin eksiklikleri araştırılır.
Büyüme Eğrileri ve Gelişim Değerlendirmesi
Boy, kilo ve baş çevresi ölçümleri persentil eğrileriyle karşılaştırılır; motor ve bilişsel gelişim izlenir.
Marasmus Hastalığının Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Tedavinin temelini kontrollü ve kademeli beslenme, sıvı-elektrolit dengesinin sağlanması ve enfeksiyonların yönetimi oluşturur. Mikro besin destekleri ve düzenli takip esastır.
- Beslenme desteği ve kalori-protein takviyesi
- Hidrasyon ve elektrolit dengesinin düzeltilmesi
- Eşlik eden enfeksiyonların tedavisi
- Vitamin ve mineral takviyeleri
- Anne sütüne devam (mümkünse)
- Psikososyal destek ve düzenli izlem
- Altta yatan nedenlerin giderilmesi
Beslenme Tedavisi ve Kalori Desteği
Refeeding riskini azaltmak için alım yavaşça artırılır; sindirimi kolay, enerji yoğun besinler tercih edilir.
Protein, Vitamin ve Mineral Desteği
Protein ve enerji, doku onarımını destekler; demir, çinko ve A vitamini gibi mikro besinler bağışıklık ve büyümeye katkı sağlar.
Dehidrasyon ve Elektrolit Dengesi
Sıvı ve sodyum, potasyum, kalsiyum gibi elektrolitlerin dengelenmesi kalp ve kas fonksiyonları için kritiktir.
Enfeksiyonların Yönetimi
Bağışıklık zayıflığı nedeniyle enfeksiyonlar erken tanınmalı ve uygun tedavi edilmelidir.
Uzun Dönem İzlem ve Beslenme Eğitimi
Kilo artışı, büyüme hızı ve besin çeşitliliği düzenli izlenir; ailelere beslenme eğitimi verilir.
Marasmus Nasıl Önlenir?
Önleme; anne sütü, yaşa uygun tamamlayıcı beslenme, beslenme ve hijyen eğitimi, gıda güvenliği ve düzenli sağlık kontrolleriyle mümkündür.
- İlk 6 ay yalnız anne sütü, sonrasında uygun tamamlayıcı beslenme
- Dengeli diyet ve besin çeşitliliği
- Mikro besin destekleri ve zenginleştirilmiş gıdalar
- Hijyen kurallarına uyum ve güvenli gıda hazırlama
- Düzenli büyüme izlemi ve erken müdahale
Bebek ve Çocuk Beslenmesi
Yaşa uygun, hijyenik ve enerji-protein açısından yeterli menüler planlanmalı; işlenmiş ve şekerli gıdalar sınırlandırılmalıdır.
Düzenli Sağlık Kontrolleri
Büyüme persentilleri, aşılar ve vitamin-mineral gereksinimleri düzenli aralıklarla takip edilmelidir.
Toplumsal Bilinçlendirme ve Gıda Güvenliği
Ailelerin beslenme eğitimi, gıdaya düzenli erişim ve kriz dönemlerinde etkili yardım programları riskin azalmasına yardımcı olur.
Marasmus Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Marasmus Hastalığı Nedir?
Kalori ve protein eksikliğine bağlı gelişen, ağır zayıflıkla seyreden bir malnütrisyon tablosudur.
Marasmusun Belirtileri Nelerdir?
Aşırı zayıflık, kas erimesi, ciltte kuruluk, saç dökülmesi, büyüme geriliği, iştahsızlık ve halsizlik yaygındır.
Marasmus Kimlerde Daha Sık Görülür?
En sık 5 yaş altı bebek ve çocuklarda görülür; erişkinlerde de altta yatan nedenlerle gelişebilir.
Marasmus ile Kwashiorkor Arasındaki Fark Nedir?
Marasmusta aşırı zayıflık ön plandayken, kwashiorkorda ödem (şişlik) daha belirgindir.
Marasmus Tedavi Edilebilir mi?
Erken tanı ve uygun beslenme, sıvı-elektrolit ve enfeksiyon yönetimi ile büyük ölçüde tedavi edilebilir.
Marasmusun Uzun Dönem Etkileri Nelerdir?
Gecikmiş tedavide kalıcı büyüme-gelişme geriliği ve enfeksiyonlara artmış duyarlılık görülebilir.