Meme Kanserinde Radyoterapi Tedavisi
Meme kanserinde radyoterapi, yüksek enerjili foton veya elektron demetleriyle tümör hücrelerinde DNA hasarı oluşturarak lokal kontrolü artırır ve nüks riskini azaltır. Planlama, BT tabanlı simülasyon ve ileri doz optimizasyon teknikleri (3B-CRT, IMRT, IGRT) ile kritik organ dozlarını sınırlayacak şekilde yapılır. Meme koruyucu cerrahi sonrası standart, mastektomi sonrası ise tümör boyutu ve nodal durum temelinde endikedir; ileri evrede palyatif amaçla semptom kontrolü sağlar. Hipofraksiyone rejimler (ör. 2–3 hafta) seçilmiş hastalarda eşdeğer etkililik ve kozmetik sonuçlarla tercih edilebilir. Erken dönemde cilt reaksiyonları ve yorgunluk, geç dönemde fibrosis ve renk değişikliği görülebilir; modern tekniklerle bu toksisiteler azaltılabilir. Uygun olgularda intraoperatif tek doz veya tümör yatağına ek doz (boost) ile lokal kontrol güçlendirilebilir.
Meme Kanserinde Radyoterapiye Genel Bakış
Radyoterapi, meme kanserinde kanser hücrelerinin DNA’sını hedefleyerek çoğalmalarını durduran ve tekrarlama riskini azaltan bir tedavi yaklaşımıdır. Cerrahi öncesi veya sonrası, tek başına ya da kemoterapi ve diğer sistemik tedavilerle kombine uygulanabilir; ileri evrelerde ağrı ve diğer şikayetleri azaltmak için palyatif olarak da kullanılır.
Modern planlama ve uygulama teknikleri sayesinde tümör hedefi yüksek doğrulukla ışınlanırken kalp, akciğer ve karşı meme gibi sağlıklı dokular mümkün olduğunca korunur.
Meme Kanserinde Radyoterapi Nasıl Uygulanır?
Yüksek enerjili foton veya elektron ışınları, kanser hücrelerinde kromozom ve DNA hasarı oluşturarak hücrelerin bölünme ve onarım kapasitelerini bozar. Bir kısım hücreler ışınlamadan kısa süre sonra ölürken, bir kısmı hasar nedeniyle zaman içinde çoğalma yeteneğini kaybeder.
Normal hücreler radyasyondan etkilenebilse de onarım kapasiteleri daha yüksektir. Bu nedenle planlama sırasında hedef doz, çevre sağlıklı dokuları koruyacak şekilde dikkatle belirlenir.
Meme Kanserinde Farklı Radyoterapi Yöntemleri
Meme kanserinde amaç, tümöre yeterli dozu verirken sağlıklı dokulara düşen dozu en aza indirmektir. Bu hedef için iki ana yöntem kullanılır.
Eksternal (Dışarıdan) Radyoterapi
En sık kullanılan yöntemdir. Lineer akseleratör cihazından çıkan ışınlar, dışarıdan hedef alana yönlendirilir ve günlük seanslar halinde uygulanır.
Brakiterapi (İç Radyoterapi)
Radyoaktif kaynakların doku içine veya boşluklara yerleştirilmesi ile uygulanır. Meme kanserinde seçilmiş olgularda, genellikle eksternal radyoterapiye tamamlayıcı olarak kullanılır.
Meme Kanserinde Radyoterapi Nasıl Planlanır?
Radyasyon onkoloğu, medikal fizik uzmanı ve radyoterapi teknikerlerinden oluşan ekip, görüntüleme eşliğinde (çoğunlukla BT) hedef hacimleri ve risk altındaki organları tanımlar. Doz dağılımı, kalp ve akciğer gibi kritik organları koruyacak şekilde optimize edilir ve hasta için kişiselleştirilmiş bir tedavi planı oluşturulur.
Meme Kanserinde Radyoterapi Ne Zaman Uygulanır?
Radyoterapinin endikasyonu cerrahi tipi, tümör boyutu, lenf düğümü durumu ve eşlik eden tedavilere göre belirlenir.
Meme Koruyucu Cerrahi Sonrası
Kalan meme dokusunda nüks riskini azaltmak için radyoterapi çoğu hastada standarttır. Uygun hastalarda ameliyat sırasında tek doz intraoperatif ışınlama düşünülebilir.
Mastektomi Sonrası
Tümör çapı ve nodal tutulum durumuna göre göğüs duvarı ve gerektiğinde koltuk altı/üst seviye lenf bölgelerine ışınlama yapılabilir.
Kemik, beyin ve yumuşak doku metastazlarına bağlı ağrı veya nörolojik bulguların giderilmesi için palyatif radyoterapi uygulanabilir.
Meme Kanserinde Radyoterapi Tedavisi Ne Kadar Sürer?
Seanslar genellikle haftada 5 gün uygulanır. Işınlama dakikalar içinde tamamlanır; hazırlık ve konumlandırma ile toplam süre 20–30 dakikayı bulabilir. Klasik şemalar 5–7 hafta sürerken, uygun hastalarda 2–3 haftalık hipofraksiyone protokoller tercih edilebilir.
Meme Kanserinde Radyoterapinin Yan Etkileri Nelerdir?
Yan etkiler kişiden kişiye ve uygulanan doza/alan genişliğine göre değişebilir. Çoğu etki geçicidir ve tedavi sonrasında geriler.
Erken Dönem Yan Etkiler
- Ciltte kızarıklık, hassasiyet, soyulma
- Yorgunluk ve halsizlik
- Nadiren bulantı
Geç Dönem Yan Etkiler
- Meme dokusunda sertlik (fibrozis), ağrı
- Ciltte renk koyulaşması; zamanla açılabilir
- Çok nadiren küçük damar değişikliklerine bağlı noktasal kızarıklıklar
Meme Kanserinde Radyoterapi Sürecinde Nelere Dikkat Edilmelidir?
Banyo ve Hijyen
Ilık suyla kısa duşlar alın, tedavi alanını tahriş etmeyin; kese ve sert lif kullanmaktan kaçının. Cilt bakımında parfümsüz ve nazik ürünler tercih edin.
Güneş ve Yüzme
Tedavi süresince ve cilt reaksiyonları düzelene kadar güneşten korunun; deniz ve havuza girmeyin.
Beslenme
Az ve sık öğünlerle dengeli beslenin; sigaradan uzak durun ve alkolü sınırlayın. Doktorunuzun özel diyet önerilerine uyun.
Meme Kanseri Radyoterapisinde Kullanılan Teknolojiler
Lineer Akseleratör Cihazları
Yüksek enerjili X-ışınları üreten cihazlar ile hedefe maksimum, çevre dokulara minimum doz verilir. 3B-konformal ve yoğunluk ayarlı tekniklerle doz dağılımı iyileştirilir.
IGRT Teknolojisi
Görüntü rehberliğinde her seansta hedef alan doğrulanır, olası konum değişiklikleri düzeltilir.
IMRT ile doz yoğunluğu alan içinde modüle edilerek kritik organ korunumu artırılır; 3B-konformal planlama ile anatomik uyum güçlendirilir.
Meme Kanserinde Tek Doz ve Ek Doz Uygulamaları
Lineer hızlandırıcılarla korumalı odalarda yapılan ışınlamalar, kişiye özgü planlarla yürütülür. Meme koruyucu cerrahi sonrası hastaların çoğunda radyoterapi endikedir; kemoterapi gereksinimi varsa genellikle kemoterapi tamamlandıktan sonra başlanır.
Tek Doz Uygulama
Uygun seçilmiş hastalarda cerrahi sırasında tümör yatağına tek seans yüksek doz (intraoperatif) ışınlama verilebilir. Böylece yara iyileşmesini bekleme ve ek hastane ziyaretleri azaltılabilir; sağlam dokular daha iyi korunur.
Ek Doz Tedavisi
Tüm meme ışınlamasının ardından tümör yatağına ek doz (boost) uygulanarak lokal kontrol artırılabilir. Bazı durumlarda meme başı ve çevresini koruyucu cerrahi tekniklerle birlikte planlanır.
Meme Kanseri Radyoterapisinde Sıkça Sorulan Sorular
Tedavi Sırasında Ağrı Hisseder Miyim?
Radyoterapi ağrısızdır; röntgen çekimine benzer şekilde hissedilir.
Tedavi Boyunca Hareket Edebilir Miyim?
Hareket etmek hedef alanın kaymasına yol açabileceği için seans sırasında sabit kalmalısınız; normal nefes alıp vermek uygundur.
Tedavi Sırasında Yalnız mı Kalırım?
Ekip sizi sesli ve görüntülü sistemlerle sürekli izler; ihtiyaç halinde anında iletişim kurulur.
Tedavi Sonrası Radyoaktivite Taşır Mıyım?
Hayır. Eksternal radyoterapide vücutta radyoaktivite birikmez; çevrenize zarar vermezsiniz.
Tedavi Sırasında Saç Dökülür mü?
Işınlanan alan baş derisi değilse saç dökülmesi beklenmez; koltuk altı gibi alanlarda tüylerde seyrelme olabilir.