Menenjit Nedir? Menenjit Belirtileri Ve Menenjit Aşısı

Menenjit, beyin ve omurilik zarlarının iltihaplanması olup viral etkenler en sık, bakteriyel etkenler ise daha ağır seyirle ilişkilidir. Tanıda temel basamak, beyin-omurilik sıvısının lomber ponksiyonla değerlendirilmesi ve etkenin kültür, antijen veya moleküler yöntemlerle saptanmasıdır; kan testleri ve görüntüleme yöntemleri klinik gereksinime göre eklenir. Bakteriyel menenjit şüphesinde zaman kaybetmeden ampirik damar içi antibiyotik ve uygun olgularda adjuvan steroid tedavisi başlanmalı, hemodinamik ve nörolojik izlem yakından yapılmalıdır. Viral menenjit çoğunlukla destek tedavisiyle düzelir; HSV/VZV gibi etkenlerde antiviral tedavi endikedir. Hib ve pnömokok aşıları çocuklukta, meningokok aşıları ise risk grupları ve özel durumlarda uygulanarak hastalığın önlenmesinde önemli katkı sağlar. Yüksek riskli yaş grupları, bağışıklık yetmezliği ve kalabalık yaşam koşulları bulaşma ve ağır seyir riskini artırır.

Menenjit nedir?

Menenjit, beyin ve omurilik zarlarının (meninksler) iltihaplanmasıdır ve hızla ağırlaşabileceği için acil tıbbi değerlendirme gerektirir. En sık neden virüsler olmakla birlikte, Neisseria meningitidis, Streptococcus pneumoniae ve Haemophilus influenzae tip b gibi bakteriler de ciddi menenjitlere yol açabilir; daha nadiren mantar ve parazitler etken olur.

Hastalık her yaşta görülebilir. Risk, yeni doğanlar ve 1 yaş altı bebeklerde, 16-25 yaş arası gençlerde ve 60 yaş üzerindekilerde artar. Dalağı olmayan/işlevi bozuk olanlar, bağışıklık sistemi zayıflamış bireyler ve kalabalık/kapalı yaşam alanlarında bulunanlar (yurt, kışla vb.) daha yüksek risk altındadır. Aşılar, özellikle çocukluk çağında, birçok etken menenjite karşı önemli koruma sağlar.

Menenjit belirtileri

Belirtiler hızla ortaya çıkabilir ve ilerleyebilir. Aşağıdaki bulgular sık görülür:

38°C ve üzeri ateş
Şiddetli baş ağrısı
Boyun tutulması ve ense sertliği
Işığa bakmada güçlük (fotofobi)
Bulantı ve kusma
Sersemlik, dalgınlık, bilinç bulanıklığı
Havale (nöbet)
Soğuk el ve ayaklar, titreme
Hızlı solunum
Kas ve eklem ağrıları

Yüksek ateşe eşlik eden şiddetli baş ağrısı, ense sertliği, döküntü, tepkisizlik/bilinç değişikliği veya nöbet gelişmesi acil değerlendirme gerektirir.

Bebeklerde ve küçük çocuklarda belirtiler

Kötü beslenme, emmede azalma
İnleme tarzında veya çok tiz ağlama, huzursuzluk
Uykululuk, uykudan zor uyanma
Solukluk veya benekli (mottled) görünüm
Bıngıldakta belirgin şişkinlik/gerginlik
Kaskatı kesilme; sırtını yay gibi geriye kasma

Bulaşma yolları ve risk grupları

Menenjite neden olan virüs ve bakteriler, yakın temas ve damlacık yoluyla kişiden kişiye geçebilir:

Öksürme ve hapşırma ile saçılan damlacıklar
Yakın temas/öpüşme
Ortak tabak, bardak ve çatal-kaşık kullanımı

Riskin arttığı durumlar ve gruplar şunlardır:

1 yaş altı bebekler; 16-25 yaş arası gençler; 60 yaş üzerindeki bireyler
Dalağı alınmış/işlevi bozuk olanlar, bağışıklık yetmezliği veya kronik hastalığı olanlar
Yurtlar, kışlalar gibi kalabalık ortamlarda yaşama
Afrika’nın menenjit kuşağına, Hindistan gibi bölgelere seyahat ve Hac ziyareti

Tanı yöntemleri

Değerlendirmede fizik muayene ile ense sertliği, nörolojik bulgular ve cilt döküntüsü araştırılır. Kesin tanı için laboratuvar ve görüntüleme yöntemlerinden yararlanılır:

Kan testleri: Enfeksiyon belirteçleri ve etkenin saptanması için kültür/moleküler testler
Lomber ponksiyon: Belden beyin-omurilik sıvısı alınarak hücre, protein, glukoz düzeyleri ve etken araştırılır
Görüntüleme (BT/MRG): Klinik gereklilik halinde, komplikasyonlar ve eşlik eden durumlar için

Tedavi

Bakteriyel menenjit tedavisi

Bakteriyel menenjit yaşamı tehdit eden bir acildir. Klinik şüphe varsa, hastanede damariçi ampirik antibiyotikler gecikmeden başlanır ve kültür/antibiyogram sonuçlarına göre düzenlenir. Bazı olgularda beyin ödemini ve işitsel sekelleri azaltmak için adjuvan steroid tedavisi verilebilir. Sıvı tedavisi, ateş kontrolü, oksijen ve nöbet yönetimi gibi destek tedbirleri esastır.

Uygun ve zamanında tedaviyle tam iyileşme mümkündür; gecikme ise işitme kaybı, kalıcı nörolojik hasar, nöbetler ve felç riskini artırır.

Viral menenjit tedavisi

Viral menenjit çoğu olguda daha hafif seyreder ve istirahat, sıvı alımı ve ağrı/ateş kontrolü ile düzelir. Herpes simpleks veya varisella-zoster gibi etkenlerde antiviral tedavi gerekebilir; ağır olgularda hastane yatışı uygun görülür.

Menenjit aşısı ne zaman yapılır?

Korunmada aşılar temel rol oynar. Ulusal aşı takvimindeki aşılar ve risk durumuna göre ek aşılar uygulanır:

Hib (Haemophilus influenzae tip b): Bebeklik döneminde seri dozlar ve rapel ile uygulanır
Pnömokok (konjuge PCV): İlk yıl içinde birden çok doz ve rapel ile koruma sağlar
Meningokok (MenACWY ve/veya MenB): Risk grupları, kalabalık yaşam alanları, salgınlar veya yüksek riskli seyahatler (Afrika menenjit kuşağı, Hac) için önerilir

Kişiye uygun zamanlama ve doz şeması için çocuk sağlığı ve erişkin aşılaması konusunda hekiminize danışın.

Acil durum: ne zaman doktora başvurmalı?

Aşağıdaki durumlarda derhal acil servise başvurun:

Yüksek ateşe eşlik eden şiddetli baş ağrısı ve ense sertliği
Bilinç değişikliği, tepkisizlik veya nöbet
Mor-kırmızı döküntü (basmakla solmayan)
Hızlı kötüleşme, solunumda hızlanma
Bebekte bıngıldakta şişlik, tiz ağlama, emmede belirgin azalma

Menenjit hakkında sıkça sorulan sorular

Menenjit bulaşıcı mı?

Evet. Özellikle viral ve bazı bakteriyel etkenler damlacık yoluyla (öksürme, hapşırma), yakın temasla ve ortak eşya kullanımıyla bulaşabilir.

Menenjit hastalığı nedir?

Menenjit, beyin ve omurilik zarlarının iltihaplanmasıdır; ateş, baş ağrısı, ense sertliği ve bilinç değişikliği gibi belirtilerle seyreder.

Menenjit aşısının yan etkileri nelerdir?

Uygulama yerinde ağrı, kızarıklık ve şişlik; hafif ateş, baş ağrısı, halsizlik ve eklem ağrıları görülebilir. Ciddi reaksiyonlar nadirdir; şüphede tıbbi değerlendirme gerekir.

Yetişkinlerde menenjit belirtileri nelerdir?

Ateş, şiddetli baş ağrısı, ense sertliği, ışığa hassasiyet, bulantı-kusma, döküntü, sersemlik ve nöbet görülebilir.

Bebeklerde menenjit belirtileri nelerdir?

Huzursuzluk, tiz ağlama, uykululuk, zor uyanma, emmede azalma, bıngıldakta şişlik ve kasılma/kaskatı olma tipik bulgulardır.

Menenjit aşısı kaç doz yapılır?

Aşı türüne ve yaşa göre değişir. Hib ve pnömokok aşıları bebeklikte seri dozlar ve rapellerle uygulanır; meningokok aşıları (MenACWY/MenB) risk durumuna göre 1 veya daha fazla dozdan oluşabilir. Kişisel şema için hekiminize başvurun.