Nadir Tümörler Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?
Nadir tümörler, her 100.000 kişide 6’dan az görülen ve sıklıkla özgül belirti vermeyen kanserlerdir. Tanı; muayene, laboratuvar, endoskopik incelemeler, görüntüleme ve biyopsinin birlikte kullanımıyla konur. Tedavi, cerrahi, kemoterapi, radyoterapi, immünoterapi ve hedefe yönelik ilaçların multidisipliner ekiplerce kişiye göre planlanmasına dayanır. GIST, nöroendokrin tümörler, melanom ve sarkomlar başlıca nadir tümör gruplarıdır; her birinde belirti, tanı ve tedavi yaklaşımı tümörün yeri ve evresine göre değişir. Düzenli takip ve kontrol, nüksün erken yakalanması ve tedavi yan etkilerinin yönetimi açısından kritik önemdedir.
Nadir Tümörler Nedir?
Nadir tümörler, her 100.000 kişide 6’dan az görülen kanserlerdir. Erken dönemde çoğu zaman özgül belirti vermez; bulgular tümörün yerine ve evresine göre değişir. Tanıda fizik muayene, laboratuvar testleri, endoskopik işlemler, görüntüleme yöntemleri ve biyopsi birlikte kullanılır. Tedavi; cerrahi, kemoterapi, radyoterapi, immünoterapi ve hedefe yönelik ilaçların, multidisipliner bir ekip tarafından kişiye özel planlanmasına dayanır.
Nadir Tümör Türleri
- Gastrointestinal stromal tümörler (GIST)
- Nöroendokrin tümörler (NET)
- Melanom
- Sarkomlar
Gastrointestinal Stromal Tümörler
Belirtiler
- İstemsiz kilo kaybı ve halsizlik
- Yutma güçlüğü
- Süregelen karın ağrısı, karında şişlik/kitle
- Kusma
- Dışkıda kan
Risk ve Tanı
Risk; 50 yaş ve üzeri olmak ve bazı kalıtsal sendromlarda artar. Tanıda muayene, endoskopi, BT/MRG, endoskopik ultrason, kapsül endoskopi, kolonoskopi, genetik testler ve kesinleştirici biyopsi kullanılır.
Tedavi
Tedavi, tümörün yeri ve boyutuna göre kişiselleştirilir. Amaç, cerrahiyle tam çıkarımdır. Resektabl olmayan veya yayılmış hastalıkta hedefe yönelik ilaçlar ön plandadır. Karaciğer tutulumunda ablasyon veya embolizasyon uygulanabilir; klasik kemoterapi nadiren tercih edilir, radyoterapi genellikle semptomların hafifletilmesi için kullanılır.
Nöroendokrin Tümörler
Kısa Bilgi
NET’ler hormon üreten nöroendokrin hücrelerden gelişir; çoğunlukla bağırsaklar, pankreas ve akciğerde görülür ve genellikle yavaş seyreder.
Risk ve Belirtiler
- Ailesel sendromlar (MEN1, NF1, VHL)
- İleri yaş
- Bağırsak alışkanlığında değişiklik, kusma/kanlı kusma
- Karın ağrısı, iştahsızlık, kilo kaybı-halsizlik
- Sarılık, deri döküntüsü
- Kan şekeri düzensizliği, çarpıntı, bayılma
Tanı
- Fizik muayene, kan ve idrar testleri
- Ultrason, BT, MRG
- Endoskopi/kolonoskopi, bronkoskopi
- Sintigrafi, PET-BT
- Biyopsi ve gerektiğinde genetik testler
Tedavi
- Cerrahi: Erken evrede küratif seçenek
- Hormon tedavisi: Somatostatin analogları ile semptom ve tümör büyümesinin kontrolü
- Hedefe yönelik tedaviler
- Kemoterapi
- Radyoterapi (yayılım veya semptom kontrolü için)
Melanom
Kısa Bilgi
Melanom, melanositlerin kötü huylu çoğalmasıdır. Diğer cilt kanserlerine göre daha agresiftir; erken tanıda tedavi başarısı yüksektir.
Risk ve Belirtiler
- Aile öyküsü, bağışıklık baskılanması, bazı kalıtsal sendromlar
- Açık ten ve yoğun UV maruziyeti
- Çok sayıda/atipik ben
- Benin boyut-şekil-renk değişimi
- Yüzeyde pullanma/kanama, iyileşmeyen yara
- Kaşıntı ve hassasiyet
Tanı
- Fizik muayene ve dermoskopi
- Biyopsi ve genetik testler
- Görüntüleme: Ultrason, BT, MRG, PET
- Kan testleri
Tedavi
- Cerrahi: Erken evrede temel tedavi
- İmmünoterapi
- Hedefe yönelik tedaviler (uygun genetik değişikliklerde)
- Radyoterapi (seçilmiş durumlarda veya semptom kontrolünde)
- Kemoterapi (ileri evre, diğer seçeneklerden sonra)
Sarkomlar
Kısa Bilgi
Sarkomlar kemik ve yumuşak dokulardan gelişen nadir kanserlerdir. Risk; bazı kalıtsal sendromlar, önceki radyoterapi, kimi kimyasallara maruziyet ve ileri yaşta artabilir.
Belirtiler
- Ağrısız veya ağrılı kitle
- İstemsiz kilo kaybı
- Sırt ağrısı
- Kol/bacak hareketlerinde kısıtlılık
Tanı
- Fizik muayene ve kan testleri
- Röntgen, BT, MRG
- Kemik sintigrafisi, PET
- Biyopsi
Tedavi
- Cerrahi: Geniş rezeksiyonla tümörün tamamen çıkarılması
- Radyoterapi: Dış ışın veya uygun olgularda brakiterapi; cerrahi öncesi/sırası/sonrası uygulanabilir
- Kemoterapi
- İmmünoterapi
- Hedefe yönelik tedavi
Nadir Tümörlerde Takip
Düzenli hekim kontrolü önerilir. Nüksü erken saptamak ve tedaviye bağlı yan etkileri yönetmek için klinik değerlendirme, laboratuvar testleri ve uygun görüntülemeler belirli aralıklarla planlanır. Yeni veya kalıcı şikayetlerin hızla bildirilmesi ve kişiye özel izlem planına uyum, uzun dönem sonuçları iyileştirir.