Nötropeni Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Nötropeni, mutlak nötrofil sayısının (ANC) düşmesiyle enfeksiyon riskinin belirgin arttığı hematolojik bir tablodur. Etiyoloji kemoterapi/radyoterapiye bağlı miyelosüpresyondan ilaç yan etkilerine, vitamin eksikliklerinden otoimmün ve konjenital nedenlere kadar geniş bir yelpazeyi kapsar. Tanıda tam kan sayımı temel olup, periferik yayma, vitamin düzeyleri, enfeksiyon belirteçleri, otoimmün testler, gerekirse kemik iliği biyopsisi ve genetik analizlerle neden aydınlatılır. Yönetimde altta yatan nedenin tedavisi, enfeksiyon tedavisi ve profilaksisi, G‑CSF kullanımı, eksikliklerin yerine konması ve seçilmiş olgularda kemik iliği nakli yer alır. Ağır nötropenide (ANC <500/µL) febril durum acil yaklaşım gerektirir. Hijyen ve maruziyetin azaltılmasına yönelik yaşam tarzı önlemleri enfeksiyon yükünü düşürür.

Nötropeni Nedir?

Nötropeni, kandaki nötrofillerin (beyaz kan hücreleri) normal aralığın altına düşmesi sonucu ortaya çıkan ve enfeksiyonlara yatkınlığı artıran bir durumdur. Nötrofiller ilk savunma hattında görev aldıkları için sayıca azaldıklarında vücut bakteriyel ve mantar enfeksiyonlarına daha açık hale gelir.

Nötropeni şüphesi olan kişiler hematoloji uzmanına başvurmalı; uzmanlar kan testleri ve gerekirse kemik iliği incelemeleri ile nedeni saptayarak uygun tedavi planını oluşturur.

Nötropeni Nasıl Ortaya Çıkar?

Nötropeni; kemik iliğinde üretimin azalması/baskılanması, dolaşımdaki nötrofillerin hızla tüketilmesi veya bağışıklık sisteminin nötrofilleri hedef almasıyla gelişebilir. Klinik seyir akut (kısa süreli) olabileceği gibi üç aydan uzun sürdüğünde kronikleşebilir.

ANC (mutlak nötrofil sayısı) ile ciddiyet genellikle şöyle sınıflanır: hafif 1000–1500/µL, orta 500–1000/µL, ağır <500/µL.

Nötropeni Belirtileri

Enfeksiyonlara yatkınlık arttığı için belirtiler sıklaşır ve şiddetlenebilir.

Yüksek veya ani gelişen ateş
Sık tekrarlayan enfeksiyonlar (üst solunum yolu, sinüzit, otit vb.)
Boğaz ağrısı, ağız yaraları, diş eti iltihabı
Ciltte kızarıklık, ağrı, apse
İdrar yaparken yanma/ağrı
Karın ağrısı, ishal, iştahsızlık
Belirgin yorgunluk ve halsizlik

Nötropeni Nedenleri

Nedensel yelpaze geniştir ve tek ya da birden çok etken birlikte rol oynayabilir.

Kanser tedavileri: kemoterapi, radyoterapi
İlaç yan etkileri: bazı antibiyotikler, antidepresanlar, antiepileptikler vb.
Vitamin eksiklikleri: B12, folat
Kemik iliği hastalıkları: lösemi, aplastik anemi
Otoimmün hastalıklar: romatoid artrit, SLE
Ağır viral/bakteriyel enfeksiyonlar
Doğumsal/genetik sendromlar (ör. Kostmann sendromu)
Dalakla ilişkili durumlar, toksik kimyasallar ve radyasyon maruziyeti

Nötropeni Türleri

Doğumsal (Konjenital) Nötropeni

Doğumdan itibaren mevcut olup nötrofil eksikliğine neden olur. Şiddetli formlarda (ör. Kostmann) ciddi, erken başlangıçlı enfeksiyonlar görülebilir.

Döngüsel (Siklik) Nötropeni

Yaklaşık 21 gün arayla nötrofil sayısında geçici düşüşler olur; birkaç gün süren bu dönemleri normale dönüş izler.

Otoimmün Nötropeni

Bağışıklık sistemi nötrofilleri antikorlar aracılığıyla hedef alır ve yıkar. Çocuklarda daha sık görülse de her yaşta olabilir.

İdiyopatik Nötropeni

Altta yatan belirgin neden saptanamaz; farklı yaş gruplarında görülebilir ve değişken şiddette seyreder.

Nötropeninin Tanısı ve Testler

Temel inceleme tam kan sayımıdır; ANC düşüklüğü nötropeniyi doğrular. Nedeni belirlemek için ek testler uygulanır.

Periferik yayma ile hücre morfolojisi değerlendirmesi
Vitamin-mineral düzeyleri (B12, folat, demir)
Kemik iliği aspirasyon/biyopsisi
Enfeksiyon taramaları ve kan kültürleri
Otoimmün testler (örn. ANA)
Gerektiğinde genetik analizler
Karaciğer/böbrek fonksiyon testleri ve görüntüleme (örn. dalak)

Nötropeni Tedavi Yöntemleri

Yaklaşım neden odaklıdır ve enfeksiyon riskini azaltmayı hedefler.

Altta yatan hastalığın tedavisi
İlaç kaynaklı durumlarda sorumlu ajanın kesilmesi/değiştirilmesi
G‑CSF ile nötrofil üretiminin artırılması
Vitamin eksikliklerinin yerine konması (B12, folat)
Antibiyotik/antifungal tedavi ve uygun durumlarda profilaksi
Otoimmün kökende immünsüpresif tedaviler/kortikosteroidler
Seçilmiş ağır olgularda kemik iliği nakli
Hijyen, ağız bakımı, el yıkama, kalabalıktan ve riskli gıdalardan kaçınma
Yüksek riskli olgularda hastaneye yatış ve izolasyon

Nötropeni Neye Yol Açar?

Bağışıklık savunmasının zayıflamasıyla bakteriyel ve mantar enfeksiyonlarına yatkınlık artar. Ateş, cilt ve mukozal enfeksiyonlar sıklaşır; kemoterapi alan hastalarda febril nötropeni hızlı müdahale gerektiren acil bir durumdur.

Nötropeni Riski Nasıl Azaltılır?

Hekimin önerdiği koruyucu yaklaşımlar (gerektiğinde G‑CSF), dengeli beslenme, yeterli uyku ve stres yönetimi bağışıklığı destekler. El hijyeni, ağız bakımı, kalabalık ve hasta kişilerle temastan kaçınma, iyi pişmemiş gıdalardan uzak durma ve aşıların hekim önerisiyle güncel tutulması riski azaltır.

Sıkça Sorulan Sorular

Nötropeni Hangi Yaşlarda Görülür?

Nötropeni her yaşta görülebilir. Konjenital tipler çocuklukta belirti verirken, edinsel tipler enfeksiyonlar, ilaçlar veya tedavilere bağlı olarak yaşamın herhangi bir döneminde ortaya çıkabilir.

Nötropeni İyileşir Mi?

Geçici nedenlere (ör. kemoterapi, enfeksiyon, ilaç) bağlı nötropeni çoğu zaman düzelebilir. Kronik veya genetik kökenli olgularda uzun dönem izlem ve destek tedavileri gerekebilir; amaç enfeksiyon riskini en aza indirmek ve yaşam kalitesini korumaktır.