Omurga Stres Kırığı Belirtileri, Tanı ve Tedavi Yöntemleri

Omurga stres kırığı (spondilolizis), özellikle alt lomber omurlarda pars interarticularis’in tekrarlayan yüklenmelere bağlı kırığıdır ve erişkinlerin yaklaşık yüzde 5’inde saptanabilir. Klinik tablo sıklıkla bel ve kaba et ağrısı, aktiviteyle artış ve istirahatle azalma ile seyreder; bazı olgularda spondilolistezis gelişir. Tanıda düz grafiler yetersiz kalabilir; BT, sintigrafi ve MRG kırığı, kaymayı ve sinir dokusunu değerlendirmede önemlidir. İlk basamak tedavi istirahat, NSAİİ, korse ve fizik tedavidir; dirençli ağrılarda faset/pars ve epidural enjeksiyonlar düşünülebilir. Cerrahi gereksinim persistan semptomlar veya nörolojik defisit varlığında doğar; genç seçilmiş olgularda pars tamiri, isthmik/dejeneratif olgularda ise dekompresyonla birlikte spinal füzyon tercih edilir.

Omurga Stres Kırığı (Spondilolizis) Nedir?

Stres kırıkları, kemikte tekrarlayan yüklenmelere bağlı gelişen küçük çatlaklardır. En sık omurga ve bacak kemiklerinde görülür; atletler, uzun mesafe yürüyen/koşanlar ve ağır yük taşıyan kişiler risk altındadır. Osteoporoz gibi kemik kalitesini düşüren durumlarda, günlük aktiviteler dahi kırığa yol açabilir.

Omurga stres kırığı (spondilolizis), özellikle belin alt bölümünde omurların üst ve alt eklemlerini bağlayan kemik kısmında ortaya çıkar. Kırık tek taraflı veya iki taraflı olabilir ve bölgenin hareketliliği nedeniyle her zaman kaynamayabilir. Çocukluk ve ergenlikte ağrıya neden olurken, erişkinlerde sıkça belirti vermeden seyredebilir.

En sık etkilenen seviye: alt lomber omurlar
Risk grupları: sporcular, ağır yük taşıyanlar, osteoporozu olan bireyler
Kırık her zaman kaynamayabilir; bu durum çoğu erişkinde ciddi sorun yaratmayabilir

Spondilolizis ve Bel Kayması (Spondilolistezis)

Kırığa bağlı olarak üstteki omurun alttaki omur üzerinde öne kayması spondilolistezis olarak adlandırılır. İsthmik tipte kayma çoğunlukla L5’in S1 üzerinde; dejeneratif tipte ise genellikle 40 yaş üstünde L4’ün L5 üzerinde görülür ve çoğu kez dar kanal ile birliktedir. Kayıp miktarı 1–4 derece arasında sınıflandırılır.

Belirti ve Bulgular

Stres kırıkları başlangıçta fark edilmesi güç olabilir; zamanla belirli bir noktada başlayan ve istirahatle azalan ağrı ortaya çıkar. Kırık bölgesinde hassasiyet ve zaman zaman şişlik gelişebilir.

Omurga Stres Kırığının Belirtileri

Bel ve kaba etlerde ağrı
Bel kaslarında gerginlik
Aktivite, ayakta durma ve yürüme ile artan; istirahatle azalan ağrı
Daha nadiren bacaklarda uyuşma, siyatik tarzı ağrı ve ayakta kuvvet kaybı

Tanı ve Değerlendirme

Tanı, öykü ve fizik muayene ile başlar. Kırığın ve olası kaymanın doğrulanması için görüntüleme yöntemleri kullanılır; eşlik eden kemik/metabolik sorunlar değerlendirilebilir.

Görüntüleme ve Laboratuvar Tetkikleri

Düz röntgen: İlk değerlendirme; her zaman kırığı göstermeyebilir
BT (Bilgisayarlı Tomografi): Kırık hattının ayrıntılı değerlendirilmesi
Sintigrafi: Şüphe devam ediyorsa aktivite gösterimi
MRG: Disk, omurilik ve sinir yapılarının değerlendirilmesi; tedavi planlaması
Kemik yoğunluğu ölçümü ve kan testleri: Osteoporoz ve metabolik nedenlerin araştırılması

Tedavi Yaklaşımları

Çoğu hastada ilk seçenek cerrahi olmayan tedavilerdir. Amaç ağrıyı azaltmak, iltihabi yanıtı kontrol etmek ve fonksiyonu güvenle geri kazandırmaktır.

Cerrahi Olmayan Tedaviler

İstirahat ve aktivite düzenleme
Ağrı kesiciler ve antiinflamatuvar ilaçlar
Geçici korse kullanımı
Fizik tedavi ve rehabilitasyon
Devam eden ağrılarda: pars/faset enjeksiyonları; sinir sıkışmasında epidural veya foraminal enjeksiyonlar

Bu yaklaşımlar çoğu hastada şikâyetleri kontrol eder. Kırığın tamamen kaynamaması genellikle tehlike oluşturmaz; ilerleyici ağır kayma beklenmez ancak aralıklı görüntüleme ile takip önerilebilir.

Cerrahi Ne Zaman ve Nasıl?

Gereklilik: Konservatif tedaviye dirençli ağrı veya belirgin sinir basısına bağlı nörolojik bozukluk
Pars tamiri: Seçilmiş genç hastalarda ve L5–S1 diskinde yıpranma yoksa
Spinal füzyon (gerekirse dekompresyonla): İsthmik ve dejeneratif spondilolistezisin tercih edilen tedavisi
Cerrahi yaklaşım: Ön, arka veya kombine; tespit materyalleri kullanılabilir
Ameliyat sonrası: Yapılandırılmış rehabilitasyon programı