Orta Kulak İltihabı Nedir?

Orta kulak iltihabı, östaki borusu disfonksiyonu zemininde orta kulakta negatif basınç ve sıvı birikimi gelişmesiyle karakterize, sıklıkla viral veya bakteriyel etkenlere bağlı bir enfeksiyondur. Klinik olarak kulak ağrısı, iletim tipi işitme kaybı, ateş ve bazen otore ile seyreder; bebek ve küçük çocuklarda nonspesifik bulgular ön plandadır. Tanıda otoskopi temel olup, timpanometri ve işitme değerlendirmeleri sıvı varlığını ve fonksiyonel etkilenmeyi saptamada yararlıdır. Yönetimde analjezik-antipiretikler ve gözlem yaklaşımı birçok olguda yeterliyken, seçilmiş hastalarda antibiyotik tedavisi ve yineleyen/kronik olgularda ventilasyon tüpü yerleştirilmesi endikedir. Tedavi edilmediğinde kronik otitis media, timpanik membran perforasyonu, mastoidit ve intrakraniyal komplikasyonlar gibi ciddi sonuçlar gelişebilir. Aşılar, tütün dumanından kaçınma ve emzirme gibi önleyici stratejiler insidansı azaltır.

Orta Kulak İltihabı Nedir?

Orta kulak iltihabı (otitis media), kulak zarının arkasındaki hava dolu boşluğun enfeksiyon ve iltihap nedeniyle sıvı ile dolmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Çocuklarda östaki borusunun kısa ve yatay yapısı nedeniyle daha sık görülür. Üst solunum yolu enfeksiyonlarını takiben gelişebilir ve kulakta basınç artışı, ağrı ve iletim tipi işitme kaybına yol açabilir.

Orta Kulak İltihabı Nedenleri

Patogenezde östaki borusu fonksiyon bozukluğu belirleyicidir; orta kulakta havalanma bozulur, negatif basınç ve sıvı birikimi enfeksiyona zemin hazırlar.

Bakteriyel ve Viral Enfeksiyonlar

Soğuk algınlığı ve grip gibi enfeksiyonlar burun ve geniz bölgesindeki patojenlerin östaki borusundan orta kulağa geçmesine neden olabilir. Viral süreçler başlangıcı tetiklerken, bakteriyel süperenfeksiyon ağrıyı ve ateşi artırabilir.

Üst Solunum Yolu İltihapları

Rinit, sinüzit ve farenjit östaki ağzında ödem yaparak drenajı bozar. Bu tıkanma orta kulakta sıvı birikimi ve basınç değişiklikleri yaratır.

Östaki Borusu Disfonksiyonu

Çocuklarda borunun dar ve yatay oluşu, erişkinde anatomik varyasyonlar veya mukozal ödem havalanmayı azaltır. Uçak yolculuğu ve dalış gibi basınç değişiklikleri de yakınmaları artırabilir.

Alerjiler ve Adenoid Hipertrofisi

Alerjik rinit östaki etrafında ödem ve tıkanmaya yol açar. Çocuklarda büyümüş adenoid dokusu östaki ağzını kapatarak tekrarlayan otit riskini yükseltir.

Orta Kulak İltihabı Belirtileri

Belirtiler genellikle ani başlar ve enfeksiyonun şiddetine göre değişir. Aşağıdaki bulgular sık görülür:

Kulak ağrısı ve dolgunluk/başın içinde basınç hissi
İşitmede azalma veya sesleri boğuk duyma
Ateş, huzursuzluk ve uyku bozukluğu
Denge sorunları ve baş ağrısı
Kulak zarında delik gelişirse kulaktan berrak veya iltihaplı akıntı

Çocuklarda Belirtiler

Küçük çocuklarda özgül şikayetler yerine şu ipuçları öne çıkar:

Uzanınca artan kulak ağrısı ve sık kulak çekiştirme
38°C ve üzeri ateş, huzursuzluk ve beslenme güçlüğü
Seslere geç yanıt, dikkat dağınıklığı ve denge sorunları

Orta Kulak İltihabı Nasıl Teşhis Edilir?

Teşhiste öykü ve fizik muayene temel olup, kulak zarının görünümü ve hareketliliği değerlendirilir.

Otoskopi ve Kulak Muayenesi

Otoskop ile kızarıklık, bombe görünüm, ışık refleksinin silinmesi ve sıvı seviyeleri araştırılır. Nazofarenks ve burun boşluğu da ödem açısından değerlendirilir.

İşitme Testleri

İletim tipi işitme kaybını saptamak için yaşa uygun işitme değerlendirmeleri yapılabilir; yineleyen olgularda özellikle önerilir.

Timpanometri ve Diğer Testler

Timpanometri kulak zarının hareketini ölçerek orta kulakta sıvı varlığını gösterir. Gerekli olgularda akustik reflektometri veya dirençli enfeksiyonda timpanosentezle kültür alınması düşünülebilir.

Orta Kulak İltihabı Tedavisi

Tedavi; hastanın yaşı, semptomların şiddeti ve enfeksiyon olasılığına göre bireyselleştirilir.

Bekle-gör yaklaşımı: Hafif şikayetli birçok çocuk ve erişkinde 24–48 saat gözlem ve yakın izlem tercih edilebilir.
Ağrı ve ateş kontrolü: Parasetamol veya ibuprofen gibi analjezik-antipiretikler semptomları hafifletir.
Antibiyotikler: Bakteriyel şüphe, küçük yaş grubu veya ağır bulgular varsa hekimin uygun gördüğü antibiyotik başlanır; gereksiz kullanımdan kaçınılır.
Kulak tüpü (timpanostomi): Sık yineleyen otit veya üç aydan uzun süren sıvı birikiminde orta kulağı havalandırmak için geçici ventilasyon tüpleri yerleştirilebilir.

Evde Bakım Önerileri

Evde uygulanabilecek yöntemler semptomları hafifletebilir ancak tıbbi tedavinin yerine geçmez.

Sıcak Kompres

Ilık-sıcak kompres ağrıyı azaltıp basınç hissini hafifletebilir; günde birkaç kez 10–15 dakika uygulanabilir.

Bol Sıvı ve İzotonik Burun Yıkama

Yeterli sıvı alımı ve izotonik tuzlu suyla burun temizliği östaki fonksiyonunu destekleyerek rahatlama sağlayabilir.

Yüksek Yastık ve İstirahat

Uyurken başı yüksekte tutmak drenajı kolaylaştırabilir; yeterli dinlenme iyileşmeyi destekler.

Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?

Şiddetli ağrı, 48–72 saati aşan ateş, kulaktan akıntı, iki yaş altı çocuk, tekrarlayan ataklar, boyun tutulması veya şiddetli baş dönmesi durumlarında tıbbi değerlendirme geciktirilmemelidir.

Orta Kulak İltihabı Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kalıcı veya geçici işitme kaybı ve konuşma-gelişim etkilenmesi
Kulak zarı perforasyonu ve tekrarlayan akıntı
Kronik otitis media ve kalıcı orta kulak sıvısı
Mastoidit, nadiren intrakraniyal komplikasyonlar (menenjit vb.)

Orta Kulak İltihabı Nasıl Önlenir?

Grip ve pnömokok aşılarını içeren aşı takvimine uyum
Tütün dumanından uzak durma
İlk aylarda emzirme ve biberonla yatar pozisyonda beslemekten kaçınma
El hijyeni, kalabalık ortamlarda enfeksiyonlardan korunma
Alerji kontrolü ve burun tıkanıklığının tedavisi

Orta Kulak İltihabının Risk Faktörleri

6 ay–2 yaş arası çocukluk dönemi
Kreş/kalabalık ortamlar ve kış ayları
Ailede otit öyküsü
Alerjik rinit ve adenoid hipertrofisi
Yarık damak gibi kraniyofasiyal anomaliler

Sıkça Sorulan Sorular

Orta kulak iltihabı bulaşıcı mı?

Hastalığın kendisi bulaşıcı değildir; ancak ona zemin hazırlayan üst solunum yolu enfeksiyonları bulaşıcı olabilir.

Kaç günde geçer?

Hafif olgular çoğunlukla 3–7 günde düzelir; orta kulakta sıvı birkaç hafta sürebilir ve işitmeyi geçici etkileyebilir.

Yetişkinlerde belirtiler farklı mı?

Erişkinlerde ağrı daha hafif olabilir; tıkanıklık ve basınç hissi, işitmede azalma ve zaman zaman baş dönmesi görülebilir.

Kulaktan akıntı ne anlama gelir?

Genellikle kulak zarında perforasyon geliştiğini düşündürür; ağrıyı azaltsa da hekim değerlendirmesi gerektirir.

Ne zaman uzmana gidilmeli?

Şiddetli veya tekrarlayan yakınmalar, iki günden uzun süren yüksek ateş, iki yaş altı çocuklarda her şüpheli durum ve kulaktan akıntıda uzman muayenesi önerilir.