Osteoartrit: Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Osteoartrit, eklem kıkırdağının yaşa ve mekanik yüke bağlı dejenerasyonu ile karakterize, diz, kalça, el ve omurgayı sıklıkla tutan kronik bir hastalıktır. Klinik olarak hareketle artan ağrı, sabah sertliği (genellikle 30 dakikadan kısa), krepitasyon, hareket kısıtlılığı ve osteofitlerle seyreder. Tanıda öykü ve fizik muayeneyi röntgen bulguları (eklem aralığı daralması, osteofit, subkondral skleroz) destekler; seçilmiş olgularda MRI/USG ve eklem sıvısı analizi ayırıcı tanıda kullanılır. Tedavi, kilo yönetimi ve egzersiz temelli konservatif yaklaşımlara, analjezik/NSAİİ ve topikal ajanlara, yardımcı cihazlara ve gerektiğinde eklem içi enjeksiyonlara dayanır; ileri evrede eklem replasmanı etkilidir. Kök hücre gibi rejeneratif yaklaşımlar için kanıtlar sınırlı olup rutin kullanımı önerilmez. Önleme stratejileri arasında kilo kontrolü, düşük etkili egzersizler ve ergonomik düzenlemeler yer alır.

Osteoartrit Nedir?

Osteoartrit (kireçlenme), eklem kıkırdağının zamanla yıpranıp incelmesi sonucu kemik uçlarının daha fazla yüklenmesine ve sürtünmesine yol açan, ilerleyici bir eklem hastalığıdır. Sonuçta ağrı, sertlik, hareket kısıtlılığı ve şekil değişiklikleri gelişebilir. En sık diz, kalça, omurga ve el küçük eklemleri etkilenir.

Osteoartrit Vücudun Nerelerinde Görülür?

Hastalık vücudun tüm eklemlerinde görülebilmekle birlikte, yük taşıyan (diz, kalça, bel-boyun omurları) ve sık kullanılan el eklemleri daha sık etkilenir. Bu bölgelerde ağrı ve fonksiyon kaybı, günlük yaşam aktivitelerini belirgin şekilde kısıtlayabilir.

Osteoartrit Belirtileri

Belirtiler çoğunlukla sinsi başlar ve zamanla artar. Hareketle artan veya gün sonunda belirginleşen ağrı, sabah ya da hareketsizlik sonrası kısa süreli sertlik, eklemde hassasiyet ve gıcırdama hissi tipiktir. İlerlemiş olgularda şişlik, ısınma ve kemik çıkıntıları (osteofit) görülebilir.

Hareketle artan eklem ağrısı
Sabah/hareketsizlik sonrası sertlik
Krepitasyon (gıcırdama/çıtırtı)
Hassasiyet, şişlik ve ısınma
Hareket açıklığında azalma, işlev kaybı
İleri evrede şekil değişiklikleri

Osteoartrit Nedenleri

Yaşlanma ile kıkırdak matriksinde bozulma, eklemlere binen tekrarlayıcı mekanik yük ve önceki eklem yaralanmaları başlıca nedenlerdir. Fazla kilo diz ve kalça üzerine yükü artırır; genetik yatkınlık, eklem yapısal bozuklukları ve bazı metabolik hastalıklar da riski yükseltir.

İleri yaş ve genetik yatkınlık
Eklem yaralanmaları ve aşırı/tekrarlı kullanım
Obezite ve eklem biyomekaniğinde bozulma
Doğuştan/edinsel eklem deformiteleri
Metabolik durumlar (ör. diyabet, hemokromatozis)

Osteoartrit Tanısı ve Uygulanan Testler

Tanı; öykü ve fizik muayeneye dayanır. Röntgende eklem aralığı daralması, osteofit ve subkondral skleroz tipiktir. MRI yumuşak doku ve kıkırdağı ayrıntılı gösterir; ultrason sinovit ve efüzyonu değerlendirmede yararlıdır. Laboratuvar testleri ve eklem sıvısı analizi, enfeksiyon ve inflamatuvar artritlerin dışlanmasına yardımcı olur.

Fizik muayene: Ağrı, hassasiyet, hareket açıklığı, krepitasyon ve deformite değerlendirmesi.
Görüntüleme: Röntgen, MRI ve ultrason ile yapısal değişikliklerin saptanması.
Laboratuvar: Ayırıcı tanı için enflamasyon belirteçleri; gerekirse eklem sıvısı analizi.

Osteoartrit Tedavisi ve Uygulanan Yöntemler

Tedavi hedefi ağrıyı azaltmak, işlevi ve yaşam kalitesini korumaktır. Temel yaklaşım; kilo kontrolü, düzenli düşük etkili egzersiz, kas güçlendirme ve eklem koruma stratejileridir. İlaçlar (analjezik, NSAİİ, topikal ajanlar), yardımcı cihazlar (ortez, baston) ve uygun olgularda eklem içi enjeksiyonlar düşünülebilir. İleri evrede cerrahi (eklem protezi) etkili bir seçenektir. Kök hücre gibi rejeneratif tedaviler araştırma aşamasındadır ve rutin kullanımı önerilmez.

Yaşam tarzı: Kilo yönetimi, düzenli egzersiz, ergonomi.
Fizik tedavi: Esneme, güçlendirme, denge çalışmaları; ısı/soğuk uygulamaları.
İlaçlar ve topikaller: Semptom kontrolü için seçilmiş ajanlar.
Yardımcı cihazlar: Dizlik, ortez, baston ve uygun ayakkabı/tabanlıklar.
Enjeksiyonlar/cerrahi: Seçilmiş olgularda eklem içi uygulamalar; ileri evrede protez.

Osteoartritten Korunma Yolları

Osteoartritin önlenmesi veya geciktirilmesi için sağlıklı kilonun sürdürülmesi, düzenli fiziksel aktivite ve eklem dostu alışkanlıklar önemlidir.

Sağlıklı Beslenme ve Kilo Kontrolü

Vücut ağırlığının azaltılması diz ve kalça eklemlerindeki yükü belirgin düşürür. Sebze, meyve, tam tahıl, yeterli protein ve sağlıklı yağlardan zengin bir beslenme; antioksidan ve omega-3 alımını destekler.

Düzenli Fiziksel Aktivite

Yürüyüş, yüzme ve bisiklet gibi düşük etkili egzersizler eklem dostudur. Esneme ve direnç egzersizleri kasları güçlendirerek eklemlere binen yükü azaltır.

Eklem Sağlığını Destekleyen Alışkanlıklar

Doğru duruş, uzun süre aynı pozisyonda kalmaktan kaçınma, yükü dengeli taşıma ve ergonomik ekipman kullanımı eklemleri korur.

Osteoartrit Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Osteoartrit kimlerde daha sık görülür?

Genellikle 50 yaş üzeri ve kadınlarda daha sık görülür. Fazla kilo, eklem yaralanmaları ve tekrarlayıcı zorlanmalar riski artırır.

Osteoartrit tamamen tedavi edilebilir mi?

Tam iyileşme mümkün değildir; ancak yaşam tarzı değişiklikleri, fizik tedavi ve uygun tedavilerle semptomlar kontrol altına alınabilir ve ilerleme yavaşlatılabilir.

Osteoartrit ile romatoid artrit arasındaki fark nedir?

Osteoartrit dejeneratif, romatoid artrit ise otoimmün ve sistemik bir hastalıktır. RA sıklıkla çoklu eklemleri simetrik tutar ve sistemik belirtiler eşlik edebilir.

Osteoartrit ilerlemesi nasıl yavaşlatılır?

Kilo kontrolü, düzenli egzersiz, kas güçlendirme, eklem koruma stratejileri ve doktorun önerdiği tedavilere uyum esastır.

Hangi egzersizler osteoartrite iyi gelir?

Yürüyüş, yüzme, bisiklet gibi düşük etkili aktiviteler; esneme ve direnç egzersizleri en uygunudur.

Osteoartrit ağrısında hangi tedaviler kullanılır?

Analjezik ve NSAİİ’ler, topikal ajanlar, fizik tedavi yöntemleri ve bazı olgularda eklem içi enjeksiyonlar; ileri olgularda cerrahi seçenekler uygulanabilir.

Beslenme osteoartrit riskini nasıl etkiler?

Sağlıklı beslenme ve kilo yönetimi eklem yükünü azaltır; antioksidan ve omega-3 alımı inflamatuvar yanıtı sınırlamaya yardımcı olabilir.

Osteoartrit yaşam kalitesini nasıl etkiler?

Ağrı ve hareket kısıtlılığı günlük işleri zorlaştırabilir; uyku ve ruh hali etkilenebilir. Uygun tedaviyle bu etkiler azaltılabilir.

Osteoartrit ne demek?

Eklem kıkırdağının aşınmasına bağlı ağrı, sertlik ve fonksiyon kaybı ile seyreden kronik, dejeneratif bir eklem hastalığıdır.

Osteoartrit en çok nereyi tutar?

En sık diz, kalça, omurga ve el küçük eklemlerini etkiler.

Osteoartrite hangi bölüm bakar?

Fiziksel tıp ve rehabilitasyon, ortopedi ve romatoloji uzmanları tanı ve tedavide görev alır.

Osteoartrit iltihaplı mıdır?

Temel süreç dejeneratiftir; ancak alevlenmelerde eklemde ikincil inflamasyon görülebilir.

Osteoartrit nasıl iyileşir?

Tam kür beklenmez; semptom yönetimi, işlevin korunması ve ilerlemenin yavaşlatılması hedeflenir. Gerekirse cerrahi seçenekler değerlendirilir.

Osteoartrit romatizma mıdır?

Klasik anlamda inflamatuvar romatizma değildir; mekanik/degeneratif bir eklem hastalığıdır.