Pankreas Nedir, Nerede Bulunur? Pankreas Ne İşe Yarar?

Pankreas, midenin arkasında yer alan ve hem sindirim hem de endokrin fonksiyonlar üstlenen bir organdır. Ekzokrin kısmı amilaz, lipaz ve proteaz içeren, günde 1–4 litre hacme ulaşabilen pankreas sıvısını ince bağırsağa salgılayarak besinlerin sindirimine yardımcı olur. Endokrin kısmı ise Langerhans adacıkları aracılığıyla insülin, glukagon ve somatostatini kana vererek glisemik dengeyi ve enerji metabolizmasını düzenler. Pankreatit, pankreas kanseri, ekzokrin pankreas yetmezliği, kistik fibroz, kistler/psödokistler ve diyabet başlıca klinik tablolar arasındadır. Erken tanı ve uygun tedavi prognozu iyileştirir; dengeli beslenme, alkol ve tütünün sınırlandırılması ile düzenli egzersiz pankreas sağlığını destekler.

Pankreas Nedir?

Pankreas, karın boşluğunda midenin arkasında yer alan, sindirim ve endokrin sistemler için temel görevler üstlenen uzun ve yassı bir organdır. Vücutta besinlerin parçalanmasına yardım eden enzimleri üretir ve kan şekeri dengesini sağlayan hormonları salgılar.

Yaklaşık 15–20 cm uzunluğunda olan bu organ baş, boyun, gövde ve kuyruk bölümlerinden oluşur. Endokrin hücre kümeleri olan Langerhans adacıkları insülin, glukagon ve somatostatini doğrudan kana salarak metabolik dengeyi düzenler.

Pankreas Nerede Bulunur?

Pankreas üst karın bölgesinde, omurganın önünde ve midenin arkasında yatay olarak uzanır; konumu kabaca L1–L2 omur düzeyindedir. Baş kısmı oniki parmak bağırsağının kıvrımı içinde, boyun kısmı üst mezenterik damarların önünde, gövde kısmı midenin arkasında sol tarafa doğru, kuyruk kısmı ise dalağa yaklaşan ince uç şeklindedir.

Pankreas Ne İşe Yarar?

Pankreas iki ana işlev görür. Ekzokrin görevi kapsamında amilaz, lipaz ve proteaz gibi enzimlerden zengin, günde 1–4 litreyi bulabilen pankreas sıvısını üretir ve bu salgı ince bağırsağa ulaşarak besinlerin sindirimini destekler. Endokrin görevi kapsamında ise insülin, glukagon ve somatostatin hormonlarını salgılayarak kan şekeri ve enerji dengesini düzenler.

Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin sindirimi için enzim üretir.
İnce bağırsağa enzim açısından zengin salgı gönderir.
Kan şekerini düşürmede insülin, yükseltmede glukagon rol oynar; somatostatin hormon salınımını dengeler.
Enerji kullanımı ve depolanmasında metabolik dengeyi korur.

Pankreas Hastalıkları Nelerdir?

Pankreas; iltihap, tümör, enzim eksikliği ve kanal tıkanıklıkları gibi farklı nedenlerle hastalanabilir. Erken tanı ve uygun tedavi, komplikasyonları azaltmak ve yaşam kalitesini korumak açısından önemlidir.

Pankreas iltihabı (pankreatit)
Pankreas kanseri
Ekzokrin pankreas yetersizliği
Kistik fibroz
Pankreas kistleri ve psödokistleri
Diyabet

Pankreas iltihabı (Pankreatit)

Pankreatit, pankreasın iltihaplanmasıdır ve akut ya da kronik biçimde seyreder. Akut pankreatit sık olarak safra taşları ve aşırı alkol alımıyla tetiklenir; şiddetli karın ağrısı, bulantı ve kusma görülebilir. Kronik pankreatitte tekrarlayan iltihap zamanla kalıcı hasara, malabsorpsiyona ve diyabete yol açabilir.

Pankreas Kanseri

Pankreas kanseri çoğu zaman belirgin yakınma oluşturmadığı için geç fark edilir. Sarılık, açıklanamayan kilo kaybı, iştahsızlık ve karın ağrısı görülebilir. Sigara kullanımı, kronik pankreatit ve ailevi yatkınlık başlıca risk faktörleridir; erken tanı sağkalımı artırır.

Ekzokrin Pankreas Yetersizliği

Ekzokrin pankreas yetersizliğinde enzim üretimi/akışı azalır; yağlı ve kötü kokulu dışkı, karın şişkinliği, kilo kaybı ve beslenme eksiklikleri gelişebilir. Nedenleri arasında kronik pankreatit ve kistik fibroz bulunur.

Kistik Fibroz

Kistik fibroz, kalın ve yapışkan mukus üretimiyle pankreas kanallarını tıkayan genetik bir hastalıktır. Enzimlerin bağırsağa geçişi zorlaşır, sindirim ve besin emilimi bozulur; tekrarlayan iltihap ve fonksiyon kaybı görülebilir.

Pankreas Kistleri ve Psödokistleri

Pankreasta gelişen kistler ve psödokistler sıvı dolu oluşumlardır. Bazıları iyi huylu ve izlem gerektirirken, bazıları büyüyüp ağrı, enfeksiyon veya nadiren kanserleşme riski oluşturabilir.

Diyabet

Diyabet, insülin üretimi veya etkinliği bozulduğunda ortaya çıkar. Tip 1 diyabette bağışıklık sistemi beta hücrelerini hedef alır; tip 2 diyabette insülin direnci ve/veya yetersiz salgı söz konusudur. Kan şekeri kontrolü yaşam tarzı değişiklikleri ve tedavi yaklaşımları ile sağlanır.

Pankreas Sağlığını Korumanın Yolları

Pankreası desteklemek için dengeli beslenme, yeterli su tüketimi, alkolün sınırlandırılması ve sigaranın bırakılması önerilir. Düzenli fiziksel aktivite kiloyu dengelemenin yanında insülin duyarlılığını artırır; stres yönetimi ve periyodik sağlık kontrolleri ise erken farkındalığı güçlendirir.

Bol sebze-meyve, tam tahıl ve baklagil tüketin; işlenmiş ve kızartılmış gıdalardan kaçının.
Avokado, zeytinyağı ve kuruyemiş gibi sağlıklı yağları tercih edin.
Gün boyu yeterli su için.
Alkolü sınırlayın, sigarayı bırakın.
Düzenli egzersiz yapın ve sağlıklı kilonuzu koruyun.