PCT (Prokalsitonin) Nedir? Yüksekliği ve Düşüklüğü

Prokalsitonin (PCT), bakteriyel enfeksiyon ve sepsis varlığında yükselen, viral enfeksiyonlarda ise genellikle düşük kalan bir biyobelirteçtir. Klinik pratikte antibiyotik gereksiniminin değerlendirilmesi ve tedavi yanıtının izlenmesi için seri ölçümlerle kullanılır. Genel eşik değerler <0,1 µg/L düşük risk, >0,25–0,5 µg/L bakteriyel enfeksiyon olasılığı, >2 µg/L sepsis lehine ve >10 µg/L ağır sepsis/septik şok lehine kabul edilir. Büyük cerrahi, ağır travma/yanık ve organ yetmezliği gibi enfeksiyon dışı durumlar PCT’yi yükseltebilir; bu nedenle sonuçlar her zaman klinik tablo ve diğer testlerle birlikte yorumlanmalıdır.

PCT (Prokalsitonin) nedir?

PCT (Prokalsitonin), başta bakteriyel enfeksiyonlar ve sepsis olmak üzere ağır enfeksiyonların saptanmasında kullanılan bir biyobelirteçtir. Sağlıklı bireylerde düzeyi çok düşüktür; bakteriyel enfeksiyon geliştiğinde hızla artar, viral enfeksiyonlarda ise çoğunlukla düşük kalır. Bu nedenle PCT, antibiyotik gereksinimini değerlendirmede ve tedavi yanıtını izlemekte yardımcı olur.

Prokalsitonin, kalsitonin hormonunun öncülüdür. Normal şartlarda tiroid kaynaklıdır; ancak sistemik bakteriyel inflamasyon sırasında akciğer, bağırsak ve karaciğer gibi dokularda da üretimi artar.

PCT (Prokalsitonin) testi neden istenir?

PCT testi, ciddi bakteriyel enfeksiyon şüphesinde ve sepsis tarama/izleminde istenir. Özellikle ateş, titreme, taşipne, hipotansiyon, bilinç değişikliği gibi bulgularla başvuran hastalarda; ağır zatürre, piyelonefrit, menenjit, endokardit şüphesinde; yoğun bakımda enfeksiyon riski olanlarda ve ameliyat sonrası ya da immünsüpresyon durumlarında kullanılır.

Şiddetli bakteriyel enfeksiyon veya sepsis olasılığının değerlendirilmesi
Bakteriyel/viral ayrımına destek
Zatürre ve diğer ciddi solunum yolu enfeksiyonlarının yönetimi
Menenjit, piyelonefrit, endokardit gibi durumların değerlendirilmesi
Antibiyotik tedavisine yanıtın seri ölçümlerle izlenmesi
Yoğun bakım ve ameliyat sonrası hastalarda enfeksiyon izleme

PCT (Prokalsitonin) testi nasıl yapılır?

Test, kol damarından alınan kan örneğinde PCT düzeyinin ölçülmesiyle yapılır. Sonuçlar çoğu laboratuvarda aynı gün içinde raporlanır; yoğunluk ve kullanılan yönteme göre süre değişebilir. Klinik kararlar tek bir ölçüm yerine, gerekirse seri ölçümler ve hasta tablosu ile birlikte verilmelidir.

PCT (Prokalsitonin) kaç olmalı? Referans aralıklar

Laboratuvarlara göre kesme değerleri farklılık gösterebilir; aşağıdaki aralıklar sık kullanılan yorum şemasıdır (µg/L = ng/mL):

< 0,1 µg/L: Bakteriyel enfeksiyon olasılığı düşük
0,1 – 0,25 µg/L: Sınırda; klinikle birlikte değerlendirilmeli
0,25 – 0,5 µg/L: Bakteriyel enfeksiyon olasılığını destekler
> 0,5 µg/L: Bakteriyel enfeksiyon lehine güçlü bulgu
> 2 µg/L: Sepsis lehine
> 10 µg/L: Genellikle ağır sepsis/septik şok

PCT her zaman klinik bulgular, diğer laboratuvar testleri ve görüntüleme sonuçları ile birlikte yorumlanmalıdır.

PCT (Prokalsitonin) yüksekliği nedir?

PCT yüksekliği genellikle bakteriyel enfeksiyon, sepsis veya septik şok ile ilişkilidir. Bununla birlikte büyük cerrahi girişimler, ağır travma/yanık, çoklu organ yetmezliği ve bazı inflamatuvar hastalıklar da PCT’yi artırabilir. Bu nedenle tek başına tanı koydurmaz; klinik bağlam temel belirleyicidir.

PCT (Prokalsitonin) düşüklüğü nedir?

Düşük PCT düzeyleri (< 0,1 µg/L), çoğunlukla ciddi bir bakteriyel enfeksiyon olasılığının düşük olduğuna işaret eder. Viral enfeksiyonlarda ve hafif inflamasyon durumlarında PCT genellikle düşük kalır. Etkili antibiyotik tedavisi sonrası seri ölçümlerde PCT’nin gerilemesi beklenir.

PCT ile ilgili sık sorulan sorular

PCT yüksekliği her zaman sepsis midir?

Hayır. Yüksek PCT çoğunlukla bakteriyel enfeksiyon ve sepsisi desteklese de büyük ameliyatlar, ağır yanık/ travma ve organ yetmezliği gibi enfeksiyon dışı durumlarda da yükselebilir. Bu nedenle PCT sonucu, klinik tablo ve diğer testlerle birlikte değerlendirilir.

Prokalsitonin ve CRP arasındaki fark nedir?

CRP geniş bir inflamatuvar yanıtın göstergesidir ve hem viral hem bakteriyel enfeksiyonlarda yükselebilir. PCT ise bakteriyel enfeksiyonlara daha spesifik olup viral durumlarda çoğunlukla yükselmez. Klinik kararlar her iki belirteç ve diğer bulgular bir arada ele alınarak verilmelidir.

PCT değerleri nasıl düşer?

PCT’nin normale dönmesi, altta yatan nedenin tedavi edilmesiyle mümkündür. Bakteriyel kaynaklı durumlarda uygun ve zamanında antibiyotikler ile enfeksiyon kontrol altına alındığında PCT düzeyi seri ölçümlerde düşüş gösterir.