Pelvik Taban Rehabilitasyonu Nedir?
Pelvik taban rehabilitasyonu; kontinans, organ desteği ve cinsel işlevde görevli pelvik kas ve bağ dokuların fonksiyonunu artırmayı hedefleyen, cerrahi dışı bir yaklaşımdır. Değerlendirme; anorektal manometri, endoanal ultrason, defekografi/MR defekografi, EMG ve ürodinamik testler gibi araçlarla yapılır. Tedavinin temel bileşenleri hasta eğitimi, bireyselleştirilmiş egzersiz programları, manuel terapi, biofeedback, nöromodülasyon (PTNS) ve nöromüsküler elektrik stimülasyonudur; uygun olgularda vajinal konlar dirençli egzersize olanak tanır. Bu yöntemler; idrar/dışkı kaçırma, defekasyon bozuklukları, pelvik organ prolapsusu, kronik pelvik ağrı ve cinsel disfonksiyon semptomlarını azaltmada etkilidir. Programlar düzenli takip ve ev egzersizleriyle desteklendiğinde tedavi başarısı ve yaşam kalitesi artar. Tedavi süresi bireye göre değişmekle birlikte sıklıkla haftalar-aylar içinde klinik iyileşme gözlenir.
Pelvik Taban Nedir?
Pelvik taban; pelvis içinde mesane, rahim, prostat ve rektum gibi organları destekleyen kas, bağ dokusu ve sinirlerden oluşan bir yapıdır. Bu kaslar, kontinansın (idrar ve dışkı tutma) sağlanması ve cinsel işlevlerin sürdürülmesinde kritik rol oynar.
Pelvik Tabanın Görevleri Nelerdir?
Pelvik taban, pubis ile kuyruk sokumu arasında bir hamak gibi uzanarak pelvik organları yerinde tutar ve sarkmaları önler. İstemli kas yapısı sayesinde mesane ve bağırsak çıkışının bilinçli kontrolünü sağlar; uygun zamanda gevşeyerek idrar ve dışkılamanın rahatça gerçekleşmesine yardımcı olur. Hem kadınlarda hem erkeklerde cinsel fonksiyonun bir parçasıdır.
Pelvik Taban Bozukluğu Nedenleri
Pelvik taban kaslarının zayıflaması veya aşırı kasılması pek çok etkene bağlı gelişebilir:
- İleri yaş
- Hamilelik ve doğum (çoğul gebelik, zor/uzamış doğumlar)
- Menopoz
- Pelvik bölge cerrahileri
- Kronik kabızlık ve aşırı ıkınma
- Obezite ve kronik öksürük
- Diyabet ve bilişsel işlev bozuklukları
- Kafein, sigara, alkol kullanımı ve bazı ilaçlar
- Radyoterapi/kemoterapi
- Kollajen doku hastalıkları ve doğumsal anomaliler
- Pelvik travmalar ve sinir yaralanmaları
Pelvik Taban Hastalıklarının Belirtileri Nelerdir?
- Kronik kabızlık
- Gaz, dışkı veya idrar kaçırma
- Sık veya acil tuvalet ihtiyacı
- Tuvalet sonrası tam boşalamama hissi, parmakla boşaltma gereksinimi
- Şiddetli ıkınmaya bağlı ağrı ve kanama
- Pelvik organların aşağı/dışarı sarkma hissi
- Karın, kalça, pelvik taban, kuyruk sokumu ve genital bölgede ağrı
- Cinsel işlev bozuklukları (disparoni, vajinismus, orgazm güçlüğü, ereksiyon/boşalma sorunları)
Pelvik Taban Hastalıkları Nelerdir?
- Kronik kabızlık ve dışkılama bozuklukları (obstrüktif defekasyon, anismus, megarektum/megakolon)
- İnkontinans (fekal ve üriner kaçırma)
- Pelvik organ prolapsusu: rektal prolapsus, sistosel, rektosel, enterosel, sigmoidosel, uterin prolapsus
- Pelvik ağrı sendromları: koksidinya, levator ani sendromu, proktaljiya fugaks, pudendal nöropati, endometriozisle ilişkili ağrı, interstisyel sistit
- Cinsel fonksiyon bozuklukları
Pelvik Taban Hastalıklarında Tanı Süreci
Tanı; öykü ve fizik muayenenin yanı sıra uygun hastalarda aşağıdaki test ve görüntülemeleri içerebilir:
- Anorektal manometri
- Endoanal ultrasonografi
- Defekografi veya MR defekografi
- Pelvik/jinekolojik ultrasonografi
- Balon atım testi
- Elektromiyografi (EMG)
- Ürodinamik testler
- Sistoskopi ve kolonoskopi
Pelvik Taban Rehabilitasyonu Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Rehabilitasyon; hasta eğitimi, egzersizler ve çeşitli modaliteleri kapsayan, cerrahi dışı bir yaklaşımdır. Mesane/bağırsak eğitimi, rektal irrigasyonun öğretilmesi, yaşam tarzı ve beslenme düzenlemeleri ile diyafragmatik solunum teknikleri temel bileşenlerdir. Gerekli olgularda anal tıkaç (pesser) gibi yardımcı yöntemlerden yararlanılabilir.
Pelvik Taban Rehabilitasyonu Egzersizleri
- Postüral farkındalık ve doğru duruş eğitimi
- Kor stabilizasyon egzersizleri
- Pelvik taban egzersizleri (Kegel ve reverse Kegel)
- Basınç azaltıcı hipopresif egzersizler
- Nefes eşliğinde gevşeme çalışmaları
- Bireyselleştirilmiş ev egzersiz programı
Manuel Tedavi (Yumuşak doku mobilizasyonu)
Kas, bağ, fasya ve tendonların gevşetilmesi, mobilizasyonu ve ağrının azaltılması amaçlanır; gerektiğinde vajinal veya rektal teknikler uygulanabilir.
Biofeedback
Elektronik sensörler aracılığıyla sağlanan görsel/işitsel geri bildirimle, pelvik taban kaslarının doğru kasılması ve gevşetilmesi öğretilir.
Nöromodülasyon - Posterior Tibial Sinir Stimülasyonu
Ayak bileği iç yüzüne yerleştirilen iğne veya yüzey elektrotları ile verilen elektriksel uyarılar, mesane ve anorektal fonksiyonların sinirsel düzenlenmesine yardımcı olur.
Nöromüsküler Elektrik Stimülasyonu
Yüzey, vajinal veya rektal elektrotlar üzerinden uygulanan akımlarla kas kuvveti, dayanıklılık ve ağrı kontrolü hedeflenir.
Vajinal Konlar
Farklı ağırlıklardaki koniler, duyusal geri bildirim ve direnç sağlayarak pelvik taban kaslarının güçlenmesine katkıda bulunur.
Pelvik Taban Rehabilitasyonu Ne Kadar Sürer?
Süre; semptomların şiddeti, altta yatan nedenler ve tedaviye uyuma göre değişir. Bazı olgularda program 3 ayı aşabilir; düzenli takip ve ev egzersizleri sonuçları güçlendirir.