Periferik Damar Hastalığı Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Periferik damar hastalığı, koronerler dışındaki arterlerin daralması veya tıkanması sonucu gelişir ve intermitan klaudikasyo, uzuv kaybı riski ve inme gibi ciddi sonuçlara yol açabilir. Risk faktörleri arasında diyabet, hipertansiyon, dislipidemi, sigara ve ateroskleroz aile öyküsü öne çıkar; tanıda Doppler USG ve kesitsel anjiyografiler kullanılır. Tedavi; risk azaltımı, egzersiz ve ilaçlardan, balon anjiyoplasti/stent ve endarterektomi-bypass gibi girişimsel ve cerrahi yöntemlere kadar uzanır. Karotis arter hastalığında en önemli sonuç inmedir; belirtiler karşı tarafta motor-duyusal kayıplar, görme bozukluğu ve konuşma bozukluklarını içerir. Venöz trombozda en sık baldır venleri etkilenir; pulmoner emboli yaşamı tehdit eder ve tanıda ilk basamak Doppler USG’dir.

Periferik Damar Hastalığı (PDH) Nedir?

Periferik damar hastalığı, koroner arterler dışındaki atardamarların daralması ya da tıkanması nedeniyle ilgili doku ve organlara yeterli kanın ulaşamamasıyla ortaya çıkar. Erken tanı, inme ve uzuv kaybı gibi ciddi sonuçların önlenmesi için önemlidir.

Risk Faktörleri

Diyabet, uzun süreli hipertansiyon ve lipid metabolizması bozuklukları
Ailede ateroskleroz öyküsü ve gut hastalığı
Hareketsiz yaşam tarzı ve nikotin/sigara kullanımı
Koroner arter hastalığı, geçirilmiş kalp krizi
Geçici iskemik atak (TİA) veya inme öyküsü

Belirtiler

En tipik yakınma, yürümekle bacaklarda kramp tarzı ağrı (intermitan klaudikasyo) gelişmesi ve dinlenmeyle 2–5 dakika içinde düzelmesidir. Darlık arttıkça ağrı ortaya çıkma mesafesi kısalır.

Tanı Yöntemleri

Nabız değerlendirmesi ve fizik muayene
Doppler ultrasonografi
MR anjiyografi ve BT anjiyografi
Konvansiyonel (klasik) anjiyografi

Medikal Tedavi

Risk faktörlerinin kontrolü (tütün bırakma, tansiyon/şeker/kolesterol yönetimi)
Düzenli yürüme egzersizleri
Uygun hastalarda ilaç tedavisi

Girişimsel Tedaviler

Perkütan translüminal anjiyoplasti (balon)
Balon + stent implantasyonu
Seçilmiş olgularda trombolitik (pıhtı eritici) tedavi

Cerrahi Tedavi

Endarterektomi (daraltıcı plakların çıkarılması)
Bypass (tıkalı segmentin sentetik ya da otolog damar ile köprülenmesi)

Karotis Arter (Şah Damarı) Hastalıkları

Karotis arter darlığı/tıkanıklığı beynin kanlanmasını bozarak inme riskini artırır. Erken tanı ve uygun tedavi, kalıcı nörolojik hasarı önlemede belirleyicidir.

İnme (Felç) Nedir?

Beynin bir bölgesine kan akımının birkaç dakikadan uzun süre kesilmesiyle o bölgedeki hücreler hasar görür; geçici belirtilerle seyreden tablolara geçici iskemik atak (TİA) denir.

Karotis Tıkayıcı Arter Hastalığı Nedir?

Boynun her iki yanında yer alan ve beyni besleyen karotis atardamarlarının daralması veya tıkanmasıyla gelişen hastalıktır.

Belirtiler

Etkilenen damarın karşı tarafında kol/bacakta güç ve/veya his kaybı
Aynı tarafta geçici ya da kalıcı görme bozukluğu
Konuşma bozukluğu, yüz felci
Bayılma ve/veya bilinç değişikliği

Tanı Yöntemleri

Doppler sonografi
MR anjiyografi ve BT anjiyografi
Konvansiyonel anjiyografi

Medikal Tedavi

Risk yönetimi ve eşlik eden hastalıkların tedavisi
Antitrombosit/antikoagülan ve vazodilatör ilaçlar (uygun olgularda)

Girişimsel Tedaviler

Darlığı olan, ancak tamamen tıkanmamış karotislerde stentleme gibi işlemler

Cerrahi Tedavi

Endarterektomi ile darlığa yol açan plağın çıkarılması
Gereğinde yama plastisi ile damarın genişletilmesi veya primer kapatma

Toplardamar Tıkanıklıkları (Venöz Tromboz)

Venöz tromboz, toplardamar içinde pıhtı oluşması ve buna eşlik eden değişen derecelerde inflamasyonla karakterizedir; inflamasyon belirginse tromboflebit olarak adlandırılır.

Toplardamar Tıkanıklığı Nedir?

En sık baldır venlerinde görülür; bölgesel ağrı, ödem, ısı artışı, kızarıklık ve hassasiyetle seyreder. Bazı olgular ise belirti vermeyebilir.

Belirtiler

Baldırda şişlik ve ağrı
Ciltte kızarıklık ve ısı artışı
Hassasiyet ve gerilme hissi
Belirti vermeyen sessiz olguların bulunabilmesi

Pulmoner Emboli Nedir?

Toplardamardaki pıhtının koparak akciğer arterini tıkamasıyla gelişir ve yaşamı tehdit eder. Kaynak çoğunlukla alt ekstremite ve pelvik venlerdir; nefes darlığı ve göğüs ağrısı ön plandadır.

Tanı Yöntemleri

Doppler ultrasonografi (girişimsiz, izlemde kullanışlı)

Risk Faktörleri

Kanser
Kalça ve pelvis cerrahisi
Obezite ve varis
Hareket kısıtlılığı/immobilizasyon
Gebelik
Oral kontraseptif kullanımı
Geçirilmiş DVT
İleri yaş

Derin Ven Trombozu Tedavisi

Büyük ven tutulumu olan hastalar genellikle hastaneye yatırılır; diz altı küçük damar tutulumunda ayaktan izlem mümkündür. Kısa süreli istirahat gerekebilir.

İlaç Tedavisi

Erken dönemde antikoagülanlar ve uygun olgularda pıhtı eritici tedavi uygulanır. Ardından kompresyon çorapları ve kademeli mobilizasyon önerilir.

Cerrahi Tedavi

Medikal tedaviye yanıtsızlık, gangren riski veya masif pulmoner emboli varlığında cerrahi seçenekler gündeme gelir.

DVT İçin Önlemler

Venöz göllenmenin engellenmesi ve düzenli egzersiz
Uzun süreli ayakta kalma ve oturmadan kaçınma
Uygun hastalarda antikoagülan profilaksi