Peteşi Nedir? Nedenleri ve İlişkili Hastalıklar

Peteşi, kılcal damar bütünlüğünün bozulması sonucu cilt ve mukozalarda oluşan, basmakla solmayan küçük hemorajik lezyonlardır. Etyolojide trombositopeni, pıhtılaşma faktörü eksiklikleri, vaskülit, enfeksiyonlar, ilaçlar ve beslenme yetersizlikleri öne çıkar. Ayırıcı tanıda lezyon boyutu ve basmakla solmama bulgusu; laboratuvarda tam kan sayımı, pıhtılaşma testleri ve gerekli durumlarda ileri incelemeler belirleyicidir. Tedavi nedene yöneliktir ve enfeksiyon kontrolü, immün modülasyon, transfüzyon, ilaç düzenlemesi ve vitamin replasmanını içerebilir. Purpura (2–10 mm) ve ekimoz (>10 mm) peteşiden boyutla ayrılırken, alerjik döküntüler genellikle basmakla solar. Ateş ve sistemik bulgularla birlikte peteşi görüldüğünde hızlı tıbbi değerlendirme gereklidir.

Peteşi Nedir?

Peteşi, deri ya da mukozada kılcal damarların hasarı sonucu gelişen, genellikle 1–2 mm çapında, kırmızı-mor renkte ve basmakla solmayan küçük kanama odaklarıdır. Düz yüzeyli, ağrısız ve sıklıkla kümeler halinde görülebilir. Ciddiyeti, altta yatan nedene göre değişir ve bazı durumlarda sistemik bir hastalığın ilk bulgusu olabilir.

Peteşi Neden Olur?

Peteşi, kılcal damarlardan cilt ve mukozaya kan sızmasıyla ortaya çıkar ve çok sayıda faktörle ilişkili olabilir. Aşağıdaki durumlar yaygın nedenler arasındadır:

Trombosit düşüklüğü (trombositopeni) ve trombosit işlev bozuklukları
Pıhtılaşma faktörü eksiklikleri ve karaciğer hastalıkları gibi koagülopatilere yol açan durumlar
Vaskülit ve diğer damar duvarı iltihapları
Bakteriyel ve viral enfeksiyonlar (ör. sepsis, endokardit, meningokoksemi, kızamık/kızamıkçık gibi)
Bazı ilaçlar (kan sulandırıcılar, antitrombositikler, bazı antibiyotikler, kortikosteroidler)
Beslenme yetersizlikleri (özellikle C vitamini eksikliği/skorbüt)
Travma, yoğun öksürük ya da kusma gibi ani basınç artışları
Otoimmün hastalıklar (örn. immün trombositopenik purpura, sistemik lupus eritematozus)
Nadir olarak alerjik vaskülitler ve diğer hematolojik maligniteler (örn. lösemi)

Peteşi Tanısı Nasıl Konulur?

Değerlendirme ayrıntılı bir tıbbi öykü ve fizik muayene ile başlar. Lezyonların yayılımı, şekli, boyutu ve basmakla solmama özelliği ayırıcı tanıda önemlidir. Laboratuvar incelemeleri genellikle tam kan sayımı (özellikle trombosit), PT/aPTT gibi pıhtılaşma testleri ve gerekirse periferik yayma, inflamasyon belirteçleri ile kültürleri içerir. Klinik şüpheye göre vitamin düzeyleri, bağışıklık testleri ya da görüntüleme yöntemleri planlanabilir.

Peteşi Lekelerinin Özellikleri

Peteşiler tipik olarak küçük, düz ve kümelenmeye eğilimlidir. Aşağıdaki özellikler sık görülür:

1–2 mm çapında kırmızı, mor ya da kahverengi noktalar
Bastırıldığında solmayan, cilt yüzeyine yakın düz lezyonlar
Genellikle ağrısız ve kaşıntısız olmaları
Bacaklar, kollar, yüz ve ağız içi gibi bölgelerde ortaya çıkabilmeleri
Yaygınlık gösterdiğinde altta yatan sistemik bir bozukluğun habercisi olabilmeleri

Peteşi Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavinin temel ilkesi altta yatan nedeni saptayıp düzeltmektir. Enfeksiyonda uygun antimikrobiyal tedavi, immün kökenli durumlarda kortikosteroid veya IVIG, ciddi trombositopenide destek tedavileri ve gerekirse transfüzyon düşünülebilir. İlaca bağlı gelişen peteşide sorumlu ilacın kesilmesi, C vitamini eksikliğinde replasman ve destekleyici bakım planlanır. Ateş, yaygın döküntü, halsizlik ya da kanama bulguları eşlik ediyorsa acil tıbbi değerlendirme önerilir.

Peteşi ile Diğer Cilt Lekeleri Arasındaki Farklar

Peteşi, basmakla solmayan ve küçük nokta lezyonlarıyla karakterizedir. Purpura 2–10 mm aralığında olup daha geniş alan kaplar; ekimoz ise genellikle >10 mm, mavi-mor renkte ve çoğu kez travma ile ilişkilidir. Ürtiker ve alerjik döküntüler sıklıkla kaşıntılıdır ve basmakla solar. Telanjiektazi ve hemanjiyom gibi damar kökenli lezyonlar ise genelde basmakla solar ve kabarıklık gösterebilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Peteşi Nerede Ortaya Çıkar?

Peteşi en sık alt ekstremiteler, kollar ve gövde gibi basınca maruz kalan alanlarda görülür; ağız içi ve göz çevresi gibi mukozalarda da gelişebilir. Sistemik hastalıklarda yaygın dağılım gösterebilir.

Bacakta Peteşi Neyin Belirtisidir?

Bacakta peteşi; trombositopeni, pıhtılaşma bozuklukları, vaskülit ve enfeksiyonlar gibi çok çeşitli nedenlerin bulgusu olabilir. Uzun süre ayakta kalma, travma ya da bazı ilaçlar da tetikleyebilir. Ateş veya yaygınlık eşlik ediyorsa tıbbi değerlendirme gerekir.

Kolda Peteşi Neden Olur?

Kollarda peteşi çoğunlukla kılcal damarların zedelenmesine bağlıdır. Kan hastalıkları, pıhtılaşma bozuklukları, enfeksiyonlar, bağışıklık sistemi hastalıkları ve yoğun fiziksel zorlanma olası nedenler arasındadır.

Peteşi Geçer mi?

Altta yatan neden tedavi edildiğinde peteşi genellikle kendiliğinden düzelir. Geçici travma veya ilaç ilişkili durumlarda lezyonlar zamanla kaybolabilir; kronik ya da sistemik nedenlerde ise düzenli hekim takibi gereklidir.