Piriformis Sendromu Nedir? Piriformis Sendromu Belirtileri ve Tedavisi
Piriformis sendromu, piriformis kasının siyatik siniri sıkıştırmasına bağlı gelişen nöromüsküler bir ağrı sendromudur ve kalça merkezli, oturmakla artan, bacağa yayılabilen ağrıyla seyreder. Tanı temelde kliniktir; FAIR, Freiberg, Pace ve Beatty gibi provoke edici testler yardımcı olur ve lomber radikülopati ile diğer nedenler ayırıcı tanıda dışlanmalıdır. Ultrason, MRI, BT, EMG ve seçili vakalarda MR nörografi tanıyı destekleyebilir ancak spesifiklikleri sınırlıdır. Birinci basamak tedavi fizyoterapi, germe-güçlendirme egzersizleri ve antiinflamatuvar yaklaşımlardır; dirençli olgularda steroid veya botulinum toksini enjeksiyonları ve kuru iğneleme düşünülebilir. Cerrahi dekompresyon, konservatif tedaviye yanıt vermeyen ve ilerleyici defisiti olan az sayıdaki hastada minimal invaziv tekniklerle uygulanabilir. Prognoz çoğunlukla iyidir; tedaviye uyum ve biyomekanik düzenlemeler nüksü azaltır.
Piriformis, gluteal bölgede yer alan, armut biçimli derin bir kastır. Sakrumun ön yüzünden başlayıp büyük siyatik çentikten geçerek femurun büyük trokanterine tutunur. Derin gluteal kaslar arasında kalın ve yüzeyel konumdadır ve siyatik sinirle komşuluğu nedeniyle klinik açıdan önem taşır.
Piriformis sendromu, piriformis kasının spazmı, hipertrofisi, travma sonrası şişliği veya anatomik varyasyonları nedeniyle siyatik sinirin sıkışmasına yol açan, kalça ve bacağa yayılan ağrıyla karakterize bir durumdur. Ağrı çoğu zaman oturmakla artar, hareketle tetiklenebilir ve günlük aktiviteleri kısıtlayabilir.
- Piriformis kas hipertrofisi (özellikle sporcularda)
- Uzun süre oturma ve kötü postür/biyomekanik
- Kas spazmı, komşu yapıların (sakroiliak eklem/kalça) irritasyonu
- Anatomik varyasyonlar (piriformis kasının bifid seyri, siyatik sinirin anormal dallanması)
- Travma sonrası ödem veya kas içi kanama
- Nadiren tümöral yayılım ya da alt gluteal arter anevrizması
- Kalça merkezli, oturmakla artan ve hareketle kötüleşebilen ağrı
- Uyluk arkasına ve bazen bacağa (L5/S1 dermatomları) yayılan ağrı
- Uzun süre oturamama, yataktan kalkarken zorlanma
- Pudendal sinir basısına bağlı kasık/peredinal ağrı
- Kalça bölgesinde hassasiyet ve gerginlik hissi
Tanı öncelikle klinik değerlendirme ve ayırıcı tanıya dayanır. Lomber disk hernisi, spinal stenoz, faset artropatisi ve kas gerginliği dışlanmalıdır. Fizik muayenede piriformisi geren/provokatif testler semptomları yeniden oluşturabilir:
- Freiberg: Uyluğun güçlü iç rotasyonu ile ağrı provokasyonu
- Pace: Dirençli abdüksiyon ve dış rotasyonda ağrı/zaaf
- Beatty: Yan yatışta dizin masa/zeminden kaldırılmasıyla derin kalça ağrısı
- FAIR: Fleksiyon, adduksiyon ve iç rotasyonla semptom provokasyonu
Ultrason, MRI, BT ve EMG destekleyici olabilir. Seçili olgularda MR nörografi siyatik sinir iritasyonunu gösterebilir.
Tedavi çok bileşenli bir yaklaşımla planlanır ve çoğu hastada cerrahi dışı yöntemlerle başarılı sonuçlar elde edilir:
- Egzersiz ve germe: Piriformis ve çevre kasların esnetilmesi, kalça-çekirdek kaslarının güçlendirilmesi
- Fizyoterapi: Postür-biyomekanik eğitimi, manuel terapi, progresif yükleme
- İlaçlar: NSAİİ’ler ve kas gevşeticiler, kısa süreli ağrı kontrolü
- Enjeksiyonlar: Lokal steroid veya botulinum toksini ile hedefe yönelik inflamasyon/ spazm kontrolü
- Kuru iğneleme: Seçilmiş olgularda miyofasyal bileşene yönelik destek
Konservatif tedaviye dirençli ve ilerleyici nörolojik bulguları olan az sayıdaki hastada, siyatik sinir üzerindeki basıyı azaltmaya yönelik açık veya minimal invaziv (endoskopik) cerrahi uygulanabilir. Minimal invaziv yaklaşımlar daha az doku hasarı ve daha hızlı iyileşme sağlayabilir.
- Kanama ve hematom
- Enfeksiyon veya apse
- Sinir hasarı (geçici ya da kalıcı)
- Yara izi ve yapışıklık, uzayan iyileşme
İyileşme süresi girişimin kapsamı, hastanın genel durumu ve rehabilitasyon programına bağlı olarak haftalar ila aylar sürebilir.
Tek ve herkese uyan bir “kesin çözüm” yoktur. Çoğu olguda düzenli egzersiz-fizyoterapi, biyomekanik düzenlemeler ve gerektiğinde enjeksiyonlar semptomları belirgin azaltır. Ağır ve dirençli durumlarda cerrahi düşünülebilir.
Program; esneme, güçlendirme ve aerobik bileşenlerden oluşur. Aşağıdaki örnekler, sağlık profesyoneli rehberliğinde kişiye özel olarak uyarlanmalıdır.
- Sırtüstü uzanın, bacaklar düz.
- Sağ dizi yukarı çekin, sol elinizle sağ ayak bileğini kavrayın.
- Alt sırtı zemine temas ettirerek sağ dizi gövdenin karşı tarafına doğru nazikçe çekin.
- Kalçada esneme hissedince 30 saniye bekleyin, yavaşça bırakın. Her iki taraf için 3 set uygulayın.
Köprü Egzersizi (Güçlendirme)
- Dizler bükülü, ayaklar yere düz basacak şekilde sırtüstü pozisyon alın.
- Kollar yanda, avuç içleri yerde; karın ve kalça kaslarını aktive ederek kalçayı kaldırın.
- Omuzdan dize düz bir çizgi oluşturacak yükseklikte 5 saniye tutun, indirin.
- Zamanla 30 saniyeye ilerleyin; günde 3 set uygulanabilir.
Yürüme (Aerobik)
- Düşük-orta tempoyla başlayın, süre ve yoğunluğu kademeli artırın.
- Kalça ve bacak kaslarının dayanıklılığını artırır, gerginliği azaltır.
Piriformis Sendromu Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Piriformis sendromu kendiliğinden geçer mi?
Hafif olgular dinlenme ve basit konservatif önlemlerle birkaç gün-hafta içinde düzelebilir; ancak çoğu hastada egzersiz ve fizyoterapiye ihtiyaç vardır.
Piriformis sendromu iyileşme süresi ne kadar?
Şiddete göre değişir. Hafif vakalar haftalar içinde toparlanabilir; daha ağır olgularda tedavi ve rehabilitasyon süreci aylar sürebilir.
Piriformis sendromu nasıl geçer?
NSAİİ’ler ve kas gevşeticiler kısa süreli rahatlama sağlayabilir; kalıcı düzelme genellikle fizyoterapi, düzenli germe-güçlendirme egzersizleri ve gerektiğinde hedefe yönelik enjeksiyonlarla elde edilir.
Piriformis sendromuna hangi doktor bakar?
İlk değerlendirme ortopedi veya nöroloji tarafından yapılabilir; tedavi sürecinde fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanları ile fizyoterapistler rol alır. Gerekli durumlarda cerrahi ortopedi/omurga cerrahisi tarafından uygulanır.
Küçük pelvisin arka duvarında başlar, büyük siyatik çentikten geçerek femurun büyük trokanterine yapışır; kalça ekleminin arka kompartmanında yer alır.
Sırtüstü pozisyonda diz göğse doğru nazikçe çekilerek ve karşı tarafa doğru geçirilerek kalça dış rotatörleri esnetilir; her iki taraf için ağrısız sınırlar içinde 20-30 saniye tutulur, birkaç kez tekrarlanır.
Oturunca artan kalça ağrısı neden olur?
Uzun süre oturma, kötü postür ve basınç artışı gibi mekanik nedenler sık görülür; ayrıca kas-iskelet sistemi kaynaklı sorunlar ve sinir sıkışmaları da benzer yakınmalara yol açabilir.
Sol kalçadan bacağa vuran ağrının nedenleri nelerdir?
Lomber veya sakral sinir kökü irritasyonu, sakroiliak eklem disfonksiyonu ve piriformis sendromu gibi durumlar siyatik benzeri ağrıya neden olabilir; ayırıcı tanı klinik ve gerekirse görüntüleme ile yapılır.