Plasenta Nedir? Oluşumu, Görevleri ve Önemi

Plasenta, anne ve fetus arasında gaz, besin ve atık değişimini sağlayan, aynı zamanda hCG, progesteron ve östrojen gibi hormonları üreterek gebeliği sürdüren geçici bir organdır. Koryon villusları geniş bir değişim yüzeyi oluştururken maternal ve fetal dolaşım birbirine karışmaz. Plasentanın yapısal veya işlevsel bozuklukları fetal büyüme geriliği, erken doğum ve perinatal morbidite riskini artırır. Klinik izlemde ultrason ve doppler değerlendirmeleriyle konum, yapısal bütünlük ve uteroplasental kan akımı takip edilir. Plasenta previa, dekolman ve akreta spektrumu başlıca komplikasyonlardır ve kanama varlığında acil yönetim gerekir. Doğumdan sonra plasentanın eksiksiz ayrılması postpartum komplikasyonların önlenmesi için önemlidir.

Plasenta Nedir?

Plasenta, gebelik boyunca rahim içinde gelişen ve anne ile fetüs arasında hayati bir köprü oluşturan geçici bir organdır. Koryon villusları sayesinde geniş bir temas yüzeyi sağlayarak oksijen ve besinlerin fetüse geçişini, karbondioksit ve atıkların ise anne dolaşımına geri taşınmasını düzenler. Bu süreçte anne ve bebek kanı birbirine karışmaz; değişim, ince bir bariyer üzerinden gerçekleşir. Plasenta fetüse kordon bağı ile bağlanır; maternal yüzü rahim duvarına tutunur.

Erken gebelikte implantasyonla birlikte plasental doku şekillenmeye başlar ve ilk trimesterin sonunda büyük ölçüde işlevsel hale gelir. Plasenta aynı zamanda hCG, progesteron, östrojen ve hPL gibi hormonları üreterek rahim kan akımını ve gebeliğin devamlılığını destekler; bazı maternal antikorların fetüse geçişine aracılık ederek kısmi enfeksiyon koruması sağlar.

Plasentanın Görevleri

Oksijen ve temel besinlerin fetüse taşınmasını sağlamak
Karbondioksit ve metabolik atıkların anne dolaşımına aktarılmasını düzenlemek
hCG, progesteron, östrojen ve hPL başta olmak üzere gebelik hormonlarını üretmek
Anne ile bebek arasında kan akımını ve değişim yüzeyini optimize etmek
Maternal antikorların pasif geçişiyle kısmi bağışıklık desteği sağlamak
Amniyotik çevrenin ve sıvı dengesinin korunmasına dolaylı katkı sunmak
Bazı zararlı maddelerin geçişini sınırlamak (tüm toksinleri engellemez)

Plasentanın Gebelikteki Önemi

Sağlıklı bir plasenta, fetüsün büyümesi, organ gelişimi ve gebeliğin sürdürülebilmesi için kritik önemdedir. Plasental işlev bozuklukları; fetal büyüme geriliği, düşük doğum ağırlığı, oligohidramniyos/hiperhidramniyos ilişkili sorunlar, erken doğum ve fetal distres riskini artırabilir. Düzenli doğum öncesi takiplerde ultrason ve doppler ile plasentanın konumu, kalınlığı, yapısı ve uteroplasental kan akımı değerlendirilir.

Fetüsün enerji ve oksijen gereksinimlerinin karşılanması
Atık ürünlerin güvenli şekilde uzaklaştırılması
Pasif antikor geçişi ile yenidoğanın erken bağışıklık desteği
Hormon üretimiyle gebeliğin sürdürülmesi ve rahim kan akımının düzenlenmesi

Plasenta ile İlgili Yaygın Sorunlar

Plasentaya ilişkin bazı sorunlar anne ve bebek için ciddi sonuçlar doğurabilir. Aşağıdaki durumlar düzenli takip ve kimi zaman acil müdahale gerektirir:

Plasenta previa: Plasentanın rahim ağzını kısmen veya tamamen kapatacak şekilde aşağı yerleşmesi
Plasenta dekolmanı: Doğumdan önce plasentanın rahim duvarından ayrılması
Plasenta akreta spektrumu: Plasentanın rahim duvarına anormal derecede yapışması (akreta, inkreta, percreta)
Plasental yetmezlik: Besin ve oksijen iletiminde yetersizlik
Plasenta enfarktüsü/kalsifikasyon: Kan akımının bozulmasına bağlı doku hasarı veya erken yaşlanma
Kistler ve nadir tümörler: Çoğu iyi huylu olmakla birlikte izlem gerektirir

Plasenta Previa Nedir?

Plasenta previa, plasentanın rahim ağzına yakın veya onun üzerine yerleşmesidir. Genellikle üçüncü trimesterde ağrısız vajinal kanama ile belirti verir. Tanı ultrasonla konur; kanama şiddetine ve plasentanın yerleşimine göre aktivite kısıtlaması, hastane izlemi ve çoğu vakada sezaryen doğum planlanabilir.

Plasenta Dekolmanı Nedir?

Plasenta dekolmanı, doğum öncesinde plasentanın rahim duvarından kısmi ya da tam ayrılmasıdır. Şiddetli karın/sırt ağrısı, rahimde sertleşme ve vajinal kanama görülebilir. Fetus için oksijen ve besin akışı hızla bozulabileceğinden acil değerlendirme ve durumun ağırlığına göre erken doğum gerekebilir.

Plasentanın Erken Yaşlanması

Erken kalsifikasyon veya yapısal yaşlanma, özellikle geç üçüncü trimesterde ultrasonla saptanabilir. Plasental akımda azalma, fetüsün büyüme hızını etkileyebilir; yakın takip, doppler ölçümleri ve gerekli durumlarda zamanında doğum planlaması önerilir.

Plasenta Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Plasenta Normalde Ne Zaman Oluşur?

Plasental doku implantasyonla birlikte erken gebelik haftalarında şekillenmeye başlar ve ilk trimester boyunca olgunlaşmasını sürdürür.

Plasenta Hangi Hafta Tam Gelişmiş Olur?

Yaklaşık 10–12. haftalarda hormonal işlevlerin büyük kısmını üstlenir ve ikinci trimesterde yapısal/işlevsel olgunluğu artar.

Plasentanın Sağlıklı Olup Olmadığı Nasıl Anlaşılır?

Rutin ultrason ve doppler ile konum, kalınlık ve kan akımı değerlendirilir; gerektiğinde anne kan testleri, fetal büyüme ölçümleri ve ek takipler yapılır.

Plasenta Anomalileri Nelerdir?

Previa, akreta spektrumu (akreta/inkreta/percreta), dekolman, plasental yetmezlik ve enfarktüs/kalsifikasyon başlıca anomalilerdir.

Doğumdan Sonra Plasenta Ne Yapılır?

Doğumun üçüncü evresinde plasenta ayrılır. Sağlık ekibi plasentanın eksiksiz çıktığını kontrol eder; gerekirse patolojiye gönderilir ve uygun şekilde imha edilir.

Plasenta, Bebekte Hangi Durumları Etkileyebilir?

Plasental sorunlar fetal büyüme geriliği, düşük doğum ağırlığı, erken doğum ve oksijenlenme bozukluklarına yol açabilir. Ani kanama, şiddetli ağrı veya hareketlerde azalma gibi bulgularda acil başvuru önemlidir.