Prolaktin (LTH) Nedir? Düşüklüğü ve Yüksekliği Ne Anlama Gelir?
Prolaktin (LTH), hipofizin ön lobundaki laktotrof hücrelerden salınan ve laktasyonu başlatan temel bir peptit hormondur; aynı zamanda üreme, metabolizma ve bağışıklık üzerinde düzenleyici etkilere sahiptir. Düzeyi gebelikte östrojen ve progesteronun etkisiyle artar, doğum sonrası progesteron düşüşüyle süt üretimi başlar. Hiperprolaktinemi kadınlarda adet ve ovülasyon bozuklukları ile infertiliteye, erkeklerde libido azalması ve erektil disfonksiyona yol açabilir; başlıca nedenler prolaktinoma, hipotiroidi, kronik böbrek hastalığı ve ilaçlardır. Hipoprolaktinemi nadirdir; çoğunlukla hipofizer yetersizlik veya dopamin agonistlerine bağlıdır ve özellikle emzirme başarısızlığı ile seyreder. Referans aralıklar laboratuvara göre değişse de genellikle kadınlarda 4–25 ng/mL, erkeklerde 3–20 ng/mL’dir. Klinik değerlendirme, ölçüm zamanı ve eşlik eden ilaçların dikkate alınması tanısal doğruluk için önemlidir.
Prolaktin Nedir?
Prolaktin (LTH), hipofiz bezinin ön lobunda bulunan laktotrof hücrelerden salgılanan, temel görevi süt üretimini başlatmak ve sürdürmek olan bir peptit hormondur. Emzirme dışında da üreme sağlığı, metabolizma ve bağışıklık sistemi üzerinde düzenleyici etkileri bulunur. İnsanlar dahil tüm memelilerde yer alan bu hormonun biyolojik etkileri, özellikle gebelik ve doğum sonrası dönemde belirginleşir. Laktotrof hücreler ön hipofizin anlamlı bir kısmını oluşturur ve prolaktinin molekül ağırlığı yaklaşık 23 kDa’dır.
Prolaktin düzeyi gün içinde değişkenlik gösterir; uyku, stres, egzersiz ve beslenme gibi günlük faktörler ile bazı ilaçlar tarafından etkilenebilir.
Prolaktin Hormonunun Etkileri
Gebelikte östrojen ve progesteronun etkisiyle prolaktin seviyesi belirgin biçimde artar. Bu artış meme bezlerinde süt üreten alveollerin gelişmesini ve süt kanallarının olgunlaşmasını destekler. Doğumdan sonra progesteron seviyesinin düşmesi, prolaktinin laktasyon üzerindeki etkisini ortaya çıkarır ve süt üretimi başlar.
Prolaktin; üreme fonksiyonları, metabolik denge ve immün yanıt üzerinde de dolaylı düzenleyici etkiler yapabilir. Psikolojik durum ve davranışlar üzerinde etkileri olabileceğine ilişkin bulgular mevcuttur.
Yüksek Prolaktin Değerleri Neyi Gösterir?
Prolaktin düzeyinin referans aralıkların üzerinde olması hiperprolaktinemi olarak adlandırılır. Kadınlarda adet düzensizliği, ovülasyon bozukluğu, kısırlık ve galaktore; erkeklerde libido azalması, erektil disfonksiyon, testosteron düşüklüğü ve nadiren galaktore ile seyredebilir.
Yüksek Prolaktin Nedenleri
- Hipofiz bezinde iyi huylu tümör (prolaktinoma)
- Hipotiroidizm
- Kronik böbrek hastalığı
- Polikistik over sendromu (PKOS)
- İlaçlar: Antipsikotikler, bazı antidepresanlar, antiemetikler, verapamil vb.
- Şiddetli stres, yoğun egzersiz veya yakın dönemde gerçekleşen meme uyarısı
Yüksek Prolaktin: Kadınlarda Etkileri
- Oligomenore/amenore ve adet düzensizliği
- Anovülasyon ve kısırlık
- Galaktore (gebelik ve emzirme dışında süt gelmesi)
- Cinsel istekte azalma
Yüksek Prolaktin: Erkeklerde Etkileri
- Libido azalması
- Erektil disfonksiyon
- Testosteron düşüklüğü ve fertilite sorunları
- Nadiren galaktore ve duygu durum etkilenmesi
Düşük Prolaktin Değerleri Neyi Gösterir?
Prolaktin düzeyinin normalin altında olması hipoprolaktinemi olarak adlandırılır ve nadir görülür. Çoğunlukla hipofiz bezinin yetersiz çalışmasına veya dopamin agonisti ilaçların etkisine bağlıdır. Özellikle emzirme döneminde süt üretiminin yetersizliği en belirgin bulgudur.
- Emzirmede süt üretiminin azalması veya olmaması
- Libido kaybı
- Ereksiyon sorunları (erkeklerde)
- Vajinal veya cilt kuruluğu
- Adet düzensizlikleri (kadınlarda)
- Yorgunluk ve baş ağrısı
Düşük Prolaktin Nedenleri
- Hipofiz bezi hastalıkları veya cerrahisi/irradyasyonu
- Dopamin agonistleri ve bazı diğer ilaçlar
- Nadir genetik veya endokrin bozukluklar
Düşük Prolaktin: Kadınlarda Etkileri
- Emzirme başarısızlığı veya yetersiz süt üretimi
- Adet düzensizliği ve cinsel istekte azalma
Düşük Prolaktin: Erkeklerde Etkileri
- Libido azalması
- Erektil fonksiyon bozukluğu
Prolaktin Normal Değerleri
Referans aralıklar laboratuvar ve ölçüm yöntemine göre değişebilir. Genel olarak hamile olmayan kadınlarda 4–25 ng/mL, erkeklerde 3–20 ng/mL kabul edilir. Sonuçların sabah saatlerinde, dinlenik ve mümkünse açken alınan örneklerle değerlendirilmesi önerilir. Değerler bu aralıkların dışındaysa, klinik belirtiler ve kullanılan ilaçlar ile birlikte hekim tarafından yorumlanmalıdır.