Pulmoner Hipertansiyon Nedenleri, Tanı ve Tedavi Yöntemleri

Pulmoner hipertansiyon, akciğer arteriyollerinde daralma ve sertleşme sonucu gelişen, sağ ventrikül yükünü artırarak zamanla sağ kalp yetmezliğine ilerleyebilen bir tablodur. Tanı çoğu zaman ekokardiyografi ile desteklenir; kesin tanı ve hemodinamik değerlendirme sağ kalp kateterizasyonu ile yapılır. Risk profili; KOAH, obstrüktif uyku apnesi ile birlikteliği olan obezite, bağ dokusu hastalıkları, pulmoner tromboemboli, interstisyel akciğer hastalıkları, sarkoidoz ve orak hücre hastalığını içerir. Tedavi; altta yatan nedenin düzeltilmesi, vazodilatörler ve kalp destek tedavileri, oksijen ve yaşam tarzı düzenlemeleri ile başlar. İlerlemiş olgularda nakil ve sınırlı seçilmiş vakalarda atriyal septostomi değerlendirilebilir. Doğurganlık çağındaki kadınlarda gebelik, yüksek mortalite riski nedeniyle titiz danışmanlık gerektirir.

Pulmoner Hipertansiyon Nedir?

Pulmoner hipertansiyon, akciğer damarlarında (özellikle arteriyoller ve kılcal damarlar) basıncın anormal yükselmesiyle seyreden ve kalbin sağ tarafını zorlayan ilerleyici bir hastalıktır. Normal dolaşımda oksijenden fakir kan sağ atriyumdan sağ ventriküle geçer ve pulmoner arter aracılığıyla akciğerlere pompalanır. Damar duvarlarında kalınlaşma ve elastikiyet kaybı geliştiğinde kanın akışı zorlaşır, basınç yükselir ve sağ ventrikül daha fazla çalışmak zorunda kalır; bu süreç uzun vadede sağ kalp yetmezliğine yol açabilir.

Nedenler ve Risk Faktörleri

Pulmoner hipertansiyon farklı hastalık ve durumların sonucu gelişebilir. Bazı bireylerde belirgin bir neden saptanamazken, aşağıdaki risk faktörleri ve eşlik eden durumlar hastalığa yatkınlığı artırır:

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH)
Ailede pulmoner hipertansiyon öyküsü
Obezite ile birlikte görülen obstrüktif uyku apnesi
Cinsiyet: İdiyopatik olgularda kadınlarda daha sık
Bağ dokusu hastalıkları (romatolojik hastalıklar)
Sol kalp diyastolik disfonksiyonu
İnterstisyel akciğer hastalığı
Pulmoner tromboemboli
Sarkoidoz (akciğer tutulumu ile)
Orak hücre hastalığı

Tanı Yöntemleri

Erken tanı güç olabilir çünkü yakınmalar sıklıkla diğer kalp ve akciğer hastalıklarıyla benzerlik gösterir. Değerlendirme; öykü, fizik muayene ve uygun görülen testlerin kombinasyonuna dayanır.

Elektrokardiyogram (EKG)

Kalbin elektriksel aktivitesini kaydeder; sağ kalp yüklenmesi ve ritim bozukluklarına ilişkin ipuçları verebilir.

Akciğer Röntgeni

Genişlemiş ana pulmoner arterler, incelen periferik damar görünümü ve kalp gölge genişlemesi gibi bulguları gösterebilir.

Ekokardiyografi

Ultrason ile kalbin yapısal ve işlevsel değerlendirmesini sağlar; sağ kalp basınçlarını tahmin eder ve kapak, duvar hareketleri ile doğumsal anomaliler hakkında bilgi verir.

Kan Testleri

Olası pulmoner tromboemboli için D-dimer; sağ kalp gerilimini değerlendirmede BNP gibi belirteçler tanı ve tedavi takibinde yardımcı olabilir.

Solunum Fonksiyon Testleri

Hava akımı ve akciğer hacimlerini ölçerek altta yatan akciğer hastalıkları hakkında bilgi sağlar.

Akciğer Tomografisi

Bilgisayarlı tomografi; kalp ve akciğer yapılarını ayrıntılı gösterir, pulmoner arterlerde pıhtı varlığını değerlendirmede kullanılır.

Egzersiz Testleri

6 Dakika Yürüme Testi: Fonksiyonel kapasite ve tedavi yanıtının takibinde kullanılır.
Efor Testi: Egzersiz toleransını değerlendirir.
Kardiyopulmoner Egzersiz Testi: Oksijen tüketimi ve kalp debisi yeterliliği gibi parametreleri ortaya koyar.

Kardiyak Kateterizasyon

Kasık veya bilek damarından ilerletilen kateter ile kalp odacık basınçlarının doğrudan ölçülmesini sağlar; pulmoner hipertansiyon tanısını kesinleştiren altın standarttır.

Tedavi ve Yönetim

Altta Yatan Nedenin Tedavisi

Pulmoner hipertansiyona yol açan durumun hedefe yönelik tedavisi (örneğin tromboemboli, sol kalp hastalığı veya akciğer hastalıkları) esastır.

İlaç Tedavileri

Vazodilatör ajanlar, sağ kalp fonksiyonunu destekleyen tedaviler ve uygun hastalarda diüretik ile antikoagülanlar tekli veya kombine rejimlerle kullanılabilir.

Oksijen ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Hipoksemisi olan hastalarda oksijen tedavisi düşünülebilir. Beslenme düzeni, tuz kısıtlaması ve kontrollü egzersiz gibi yaşam tarzı müdahaleleri önerilir.

İleri Girişimler ve Nakil

Tıbbi tedaviye dirençli seçilmiş olgularda akciğer veya kalp-akciğer nakli değerlendirilebilir. Atriyal septostomi, semptomları hafifletmek için bazı hastalarda uygulanabilen ancak önemli riskler barındıran bir seçenektir.

Gebelik ve Aile Planlaması

Doğurganlık çağındaki kadınlarda pulmoner hipertansiyon gebelikte ciddi riskler taşıyabilir; bu nedenle aile planlaması ve uzman görüşü mutlaka alınmalıdır.