Pnömotoraks (Akciğer Sönmesi): Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri
Pnömotoraks, plevral boşluğa hava kaçışı sonucu akciğerin kollabe olmasıyla seyreden, acil değerlendirme gerektiren bir klinik tablodur. Etiyoloji travmatik, iatrojenik, altta yatan akciğer hastalıklarına bağlı sekonder ve belirgin tetikleyicisi olmayan primer spontan tipleri içerir. Tanıda fizik muayene bulguları (azalmış solunum sesleri, hipersonorite, cilt altı amfizemi) yol göstericidir; doğrulama ve boyut/komplikasyon değerlendirmesinde göğüs grafisi temel, BT daha hassas, ultrason ise hızlı yatak başı alternatiftir. Yönetimde amaç plevral havayı uzaklaştırmak ve akciğer ekspansiyonunu sağlamak olup; gözlem ve oksijen tedavisinden kapalı su altı drenajı ve nüksü önlemeye yönelik VATS/pleurodeze kadar değişen seçenekler uygulanır. Sigaranın bırakılması, basınç değişikliklerinden kaçınma ve altta yatan patolojilerin tedavisi nüks riskini azaltır.
Pnömotoraks Nedir?
Pnömotoraks, akciğer ile göğüs duvarı arasında yer alan plevral boşluğa hava kaçması nedeniyle akciğerin kısmen ya da tamamen çökmesiyle oluşur. Hava birikimi akciğerin genişlemesini engeller ve solunum işlevini bozar. Durum, boyutuna ve altta yatan nedene göre hafiften yaşamı tehdit edici tabloya kadar değişebilir ve acil değerlendirme gerektirir.
Pnömotoraksın Belirtileri
Belirtiler genellikle aniden başlar ve şiddeti pnömotoraksın büyüklüğüne bağlıdır.
- Ani ve batıcı göğüs ağrısı
- Nefes darlığı ve hızlı solunum
- Ciltte morarma (siyanoz)
- Kuru öksürük, çarpıntı
- Omuz veya sırt bölgesine yayılan ağrı
Pnömotoraksın Nedenleri
Pnömotoraks; travma, altta yatan akciğer hastalıkları, tıbbi işlemler veya belirgin bir tetikleyici olmaksızın gelişebilir.
Göğüs travmaları
Trafik kazaları, spor yaralanmaları, yüksekten düşme ve penetran yaralanmalar akciğer zarında yırtığa yol açarak plevral boşluğa hava girişine neden olabilir. Kaburga kırıkları eşlik ettiğinde risk artar.
Altta yatan akciğer hastalıkları
KOAH, amfizem ve tüberküloz gibi hastalıklarda doku zayıflığı ve bleb/bül oluşumu hava kaçağını kolaylaştırır. Enfeksiyonlar sonrası dokuda hasar gelişmesi de pnömotoraks riskini artırır.
Tıbbi müdahale kaynaklı pnömotoraks
Akciğer biyopsisi, mekanik ventilasyon veya santral venöz kateter yerleştirme gibi işlemler sırasında iatrojenik hava kaçağı oluşabilir.
Spontan pnömotoraks
Belirgin bir neden olmaksızın ortaya çıkar; uzun boylu, zayıf genç erkeklerde ve sigara içenlerde daha sık görülür. Nüks etme eğilimi vardır.
Tanı Nasıl Konulur?
Fizik muayene
Muayenede etkilenen tarafta solunum sesleri azalır veya kaybolur; perküsyonda hipersonor ses alınabilir. Cilt altı amfizemi saptanabilir.
Görüntüleme yöntemleri
Göğüs röntgeni tanıda ilk basamaktır ve plevral hava ile kollabe akciğer alanını gösterir. BT, küçük pnömotoraksları ve altta yatan lezyonları belirlemede daha hassastır. Acil ve yatak başı değerlendirmelerde ultrason hızlı ve etkilidir.
Tedavi Yöntemleri
Amaç plevral boşluktaki havayı uzaklaştırmak ve akciğerin yeniden genişlemesini sağlamaktır; yaklaşım pnömotoraksın boyutu, semptomlar ve altta yatan nedenlere göre seçilir.
Oksijen tedavisi
Küçük ve semptomsuz olgularda yüksek akımlı oksijen, plevral havanın daha hızlı rezorbe olmasına yardımcı olur ve yakın izlemle uygulanır.
Göğüs tüpü ile drenaj
Orta-ağır pnömotoraksda lokal anestezi altında plevral boşluğa yerleştirilen tüp ile hava sürekli olarak boşaltılır; akciğer ekspansiyonu sağlanana kadar tüp sistemde kalır.
Cerrahi tedavi
Nüks eden veya komplike olgularda VATS ile bleb/bül eksizyonu yapılabilir; pleurodez uygulanarak nüks riski azaltılabilir.
Korunma Önerileri
- Sigara ve tütün ürünlerini bırakmak
- Derin dalış ve yüksek irtifa gibi basınç değişikliği yaratan aktivitelerden kaçınmak
- Altta yatan akciğer hastalıklarını zamanında tedavi ettirmek
- Doktor kontrol ve önerilerine düzenli uymak; nüks riski yüksek olgularda cerrahi önleyici yaklaşımları değerlendirmek
Sıkça Sorulan Sorular
Akciğer sönmesi nedir?
Pnömotoraksın halk arasındaki adıdır; plevral boşluğa hava kaçağıyla akciğerin kısmen/tamamen çökmesidir.
Pnömotoraks olduğunu nasıl anlarım?
Ani göğüs ağrısı, nefes darlığı, hızlı solunum, morarma ve kuru öksürük uyarıcıdır; bu belirtilerde acil değerlendirme gerekir.
Pnömotoraks düzelir mi?
Uygun tedaviyle çoğu olgu tamamen iyileşir; küçük olgular izlemle düzelebilir, ağır olgular drenaj veya cerrahi gerektirebilir.
İyileşme ne kadar sürer?
Şiddete ve tedaviye bağlı olarak birkaç günden haftalara değişir; küçük pnömotorakslar genellikle 1–2 haftada toparlar.
Tanı nasıl konur?
Fizik muayene bulguları ve görüntüleme (göğüs röntgeni, gerekirse BT/ultrason) ile doğrulanır.
Kimlerde daha sık görülür?
Uzun boylu-zayıf genç erkeklerde, sigara içenlerde, akciğer hastalığı olanlarda ve travma/cerrahi sonrası risk yüksektir.