Pankreas Kanseri Nedir? Pankreas Kanseri Belirtileri ve Tedavisi
Pankreas kanseri çoğunlukla ekzokrin duktal adenokarsinom olarak ortaya çıkar ve genellikle geç dönemde belirti verdiği için ileri evrede tanı alır. Başlıca belirtiler iştahsızlık, istemsiz kilo kaybı, epigastrik-sırt ağrısı, sarılık ve dışkı/idrarda renk değişiklikleridir. Risk artışı genetik yatkınlık, sigara, obezite, uzun süren diyabet ve kronik pankreatit ile ilişkilidir. Tanı; CA 19-9 gibi belirteçler ve BT, MR/MRCP, PET ile görüntüleme yanında doku tanısı ile konur ve TNM’ye göre evrelenir. Tedavide rezeke edilebilir olgularda cerrahi temel yaklaşım olup, kemoterapi ve gerektiğinde radyoterapi ile tamamlanır; ileri evrede sistemik ve palyatif tedaviler ön plandadır. Multidisipliner değerlendirme ve düzenli takip, prognoz ve yaşam kalitesini iyileştirmede belirleyicidir.
Pankreas Kanseri Nedir?
Pankreas kanseri, pankreastaki hücrelerin kontrolsüz çoğalmasıyla gelişen ve çoğu zaman hızlı ilerleyen bir hastalıktır. Vakaların büyük kısmını, pankreasın salgı kanallarından köken alan ekzokrin duktal adenokarsinom oluşturur. Pankreasın sindirim enzimleri ve kan şekeri düzenleyici hormonlar üretmesi nedeniyle, bu organdaki bir tümör çok sayıda sistemi etkileyebilir.
Hastalık erken dönemde genellikle belirti vermez; bu nedenle tanı çoğu hastada ileri evrede konur. Yayılım (metastaz) özellikle karaciğer ve akciğer gibi organlara olabilir. Tedavi, tümörün yayılımına ve çıkarılabilir (rezektabl) olup olmamasına göre planlanır.
Pankreas Kanseri Türleri
Ekzokrin Tümörler
Ekzokrin tümörler pankreasın sindirim enzimlerini üreten hücrelerinden gelişir ve pankreas kanserlerinin yaklaşık tamamına yakını bu gruptadır. En yaygın tip duktal adenokarsinomdur; hızlı büyüyüp çevre dokulara ve uzak organlara yayılabilir.
Endokrin Tümörler
Endokrin (nöroendokrin) tümörler pankreasın hormon salgılayan hücrelerinden kaynaklanır. Daha nadirdir ve bazı alt tipleri yavaş seyreder. Fonksiyonel olanlar hormon fazlalığına bağlı özgül yakınmalara yol açabilirken, non-fonksiyonel olanlar geç fark edilebilir.
Pankreas Kanserinin Evreleri
Evreleme genellikle TNM sistemine dayanır ve tedavi stratejisinin belirlenmesinde yol göstericidir. Erken evrelerde tümör pankreasla sınırlıyken, ileri evrelerde damar tutulumu, lenf düğümü yayılımı ve uzak metastaz görülebilir.
Pankreas Kanseri 1. Evre (IA)
Tümör pankreasla sınırlıdır ve boyutu 2 cm’den küçüktür. Cerrahi ile kür şansı en yüksek evrelerden biridir.
Pankreas Kanseri 1. Evre (IB)
Tümör hâlâ pankreas içindedir ancak 2–4 cm aralığına ulaşmıştır. Uygun hastalarda cerrahi temel tedavidir.
Pankreas Kanseri 2. Evre
Tümör çevre dokulara ve/veya bölgesel lenf düğümlerine yayılabilir fakat uzak metastaz yoktur. Multimodal tedavi (cerrahi + sistemik tedavi) planlanabilir.
Pankreas Kanseri 3. Evre
Büyük damar tutulumu ve daha geniş lenf düğümü yayılımı söz konusudur; uzak metastaz yoktur. Cerrahi çoğu kez zordur, sistemik tedavi ve/veya radyoterapi ön plana çıkar.
Pankreas Kanseri 4. Evre
Uzak organ metastazı vardır (ör. karaciğer, akciğer). Tedavi semptom kontrolü ve yaşam süresini uzatmaya yönelik sistemik ve palyatif yaklaşımlara odaklanır.
Pankreas Kanseri Neden Olur?
Risk; genetik yatkınlık, tütün kullanımı, obezite, uzun süreli diyabet, kronik pankreatit, ileri yaş ve bazı kimyasal/toksin maruziyetleri ile artar. Sağlıklı beslenme, sigarayı bırakma ve düzenli hekim kontrolü riski azaltmaya yardımcı olabilir.
- Genetik yatkınlık ve ailesel sendromlar (ör. BRCA2, Lynch)
- Sigara ve tütün ürünleri
- Obezite, sağlıksız beslenme ve sedanter yaşam
- Uzun süreli diyabet
- Kronik pankreatit
- İleri yaş ve bazı mesleki maruziyetler
Genetik Faktörler ve Pankreas Kanseri
Aile öyküsü ve belirli kalıtsal mutasyonlar pankreas kanseri riskini yükseltir. Ailesel öyküsü olan kişilerde tarama ve genetik danışmanlık gerekebilir.
Sigara Kullanımı ve Pankreas Kanseri
Sigara, pankreas kanseri riskini belirgin şekilde artırır. Bırakıldıktan sonra risk zamanla azalır.
Yaşam Tarzı Faktörleri: Obezite ve Diyet
Aşırı kilo ve rafine karbonhidrat/yağ ağırlıklı diyetler riski artırabilir. Dengeli beslenme ve aktif yaşam koruyucu etki sağlar.
Pankreas İltihabı ve Diyabet
Uzun süreli kronik pankreatit ve iyi kontrol edilmeyen diyabet, pankreas dokusunda hasarı artırarak kansere zemin hazırlayabilir.
Kronik Pankreatit
Alkol ve tütün başta olmak üzere çeşitli nedenlerle gelişebilen kronik pankreatit, zamanla kanser riskini yükseltir; uygun tedavi ve izlem önemlidir.
Pankreas Kanseri Belirtileri
Erken evrede bulgular siliktir; hastalık büyüyüp safra yollarını veya çevre dokuları etkiledikçe belirtiler belirginleşir. Semptomlar başka hastalıklarla karışabildiğinden, özellikle riskli kişilerde kalıcı yakınmalarda değerlendirme gereklidir.
- İştahsızlık ve istemsiz kilo kaybı
- Üst karın ve sırta vuran ağrı
- Sarılık, ciltte kaşıntı
- Koyu idrar, açık/yağlı dışkı
- Bulantı, kusma ve hazımsızlık
- Belirgin yorgunluk
- Yeni başlayan diyabet veya mevcut diyabetin kötüleşmesi
Pankreas Kanseri 1. Evre Belirtileri
- Hafif ve belirsiz karın rahatsızlığı
- İştah azalması, hafif kilo kaybı
- Hazımsızlık, şişkinlik
Pankreas Kanseri 2. Evre Belirtileri
- Karın/sırta vuran ağrıda artış
- Belirgin kilo kaybı ve iştahsızlık
- Sarılık, koyu idrar ve açık renkli dışkı
- Bulantı, kusma, şişkinlik
Pankreas Kanseri 3. Evre Belirtileri
- Şiddetli karın ve sırt ağrısı
- İleri derecede kilo kaybı, bitkinlik
- Sarılık ve ciltte kaşıntı
- Sindirim güçlüğü, dışkı renginde kalıcı değişiklik
- Karında şişlik, sıvı birikimi
Pankreas Kanseri 4. Evre Belirtileri
- Sürekli, yoğun karın/sırt ağrısı
- Hızlı kilo ve kas kaybı
- İnatçı iştahsızlık, bulantı ve kusma
- Sarılık, yaygın kaşıntı
- Karında belirgin şişlik (asit), genel durumda bozulma
Pankreas Kanseri Tanısı Nasıl Konur?
Tanı, klinik değerlendirme, laboratuvar testleri ve görüntüleme bulgularının birlikte yorumlanmasına dayanır. Kesin tanı için çoğu zaman doku örneklemesi gerekir.
- Öykü ve fizik muayene
- Kan testleri: CA 19-9, CEA ve karaciğer fonksiyon testleri
- Ultrasonografi ve/veya endoskopik ultrason ile detaylı inceleme ve biyopsi
- BT ve MR/MRCP ile evreleme ve rezektabilite değerlendirmesi
- Gerektiğinde PET görüntüleme
- Laparoskopi eşliğinde biyopsi
Pankreas Kanseri Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi, tümörün evresi, hastanın genel durumu ve moleküler özelliklere göre kişiselleştirilir. Multidisipliner ekip yaklaşımı başarıyı artırır.
- Cerrahi (Whipple, distal pankreatektomi)
- Kemoterapi ve neoadjuvan/adjuvan yaklaşımlar
- Radyoterapi
- Hedefe yönelik tedaviler ve uygun hastalarda immünoterapi
- Endoskopik stentler, palyatif bakım ve ağrı yönetimi
- Beslenme desteği, rehabilitasyon ve psikososyal destek
- Klinik araştırmalar
Cerrahi Tedavi
Rezektabl olgularda cerrahi kür şansı sunar. Pankreas başı tümörlerinde Whipple, gövde/kuyruk tümörlerinde distal pankreatektomi uygulanabilir. Ameliyat öncesi/sonrası sistemik tedaviler sonuçları iyileştirebilir.
Kemoterapi
Cerrahiye uygun olmayan veya ileri evre hastalarda temel tedavidir; tümörü küçültmek veya ameliyat sonrası nüks riskini azaltmak için de kullanılır.
Radyoterapi
Seçilmiş olgularda tümörü küçültmek ya da mikroskobik hastalığı kontrol etmek amacıyla uygulanabilir; modern teknikler sağlıklı dokuyu korumayı hedefler.
Hedefe Yönelik Tedaviler
Tümörün genetik/moleküler özelliklerini hedef alan ilaçlar belirli alt gruplarda yarar sağlayabilir. Uygunluk moleküler testlerle belirlenir.
Pankreas Kanseri Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Pankreas Nedir?
Pankreas, mide arkasında yer alan; sindirim enzimleri ve kan şekerini düzenleyen hormonları üreten bir organdır.
Pankreas Kanseri Nasıl Anlaşılır?
Erken evrede çoğu kez belirti vermez; ilerledikçe iştahsızlık, kilo kaybı, karın-sırt ağrısı ve sarılık görülebilir. Tanı için görüntüleme ve gerekirse biyopsi gerekir.
Whipple Ameliyatı Nedir?
Pankreas başı tümörlerinde uygulanan cerrahi prosedürdür; pankreasın bir kısmı, duodenum, safra yolları ve seçilmiş durumlarda midenin bir bölümü çıkarılır.
Pankreas Kanseri 4. Evre Ne Kadar Yaşar?
Yaşam süresi hastalığın biyolojisi, tedaviye yanıt ve hastanın genel durumuna göre değişir; amaç yaşam kalitesini artırmak ve süreyi uzatmaktır.
Pankreas Kanserinin İlk Belirtileri Nelerdir?
Belirsiz karın rahatsızlığı, iştah azalması, nedeni açıklanamayan kilo kaybı ve zaman zaman hazımsızlık erken dönemde görülebilir.