Romatizma Nedir? Romatizma Hastalıkları Belirtileri ve Nedenleri
Romatizma, kas-iskelet sistemini etkileyen ve çoğunlukla otoimmün mekanizmalarla ilişkili heterojen bir hastalık grubudur. Klinik tablo; eklem ağrısı, şişlik, sabah tutukluğu ve hareket kısıtlılığının yanı sıra yorgunluk ve sistemik belirtilerle şekillenir. Tanı; öykü, fizik muayene, laboratuvar (CRP, sedimentasyon, RF, anti-CCP, ANA vb.), gerektiğinde eklem sıvı analizi ve görüntüleme (röntgen, USG, MR) sonuçlarının bütüncül değerlendirilmesine dayanır. Tedavi, semptom kontrolü ve yapısal hasarın önlenmesini hedefler; NSAİİ, kortikosteroid, DMARD ve biyolojik/targete yönelik ajanlar bireyselleştirilerek kullanılır. Fizik tedavi, egzersiz ve yaşam tarzı düzenlemeleri klinik sonuçları iyileştirir; ilerlemiş eklem hasarında cerrahi seçenekler değerlendirilebilir.
Romatizma Nedir?
Romatizma, eklemler, kaslar ve bağ dokusunu etkileyen; ağrı, şişlik, sertlik ve hareket kısıtlılığına yol açabilen geniş bir hastalık grubudur. Otoimmün yanıtlar, genetik yatkınlık, enfeksiyonlar ve çevresel etkenler gelişimde rol oynayabilir. Şikayetler kronik, alevlenme ve durulma dönemleriyle seyredebilir ve yaşam kalitesini etkileyebilir.
Romatizmal hastalıkların yönetiminde romatoloji ana branştır; ortopedi ve travmatoloji, fiziksel tıp ve rehabilitasyon, dermatoloji ve iç hastalıklarıyla multidisipliner yaklaşım sıklıkla gereklidir.
Romatizma Hastalıkları Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler hastalığın tipine göre değişmekle birlikte, aşağıdakiler sık görülür:
- Eklemlerde ağrı, şişlik, ısı artışı ve kızarıklık
- Sabah tutukluğu ve gün içinde hareketle açılma
- Hareket kısıtlılığı ve eklemde hassasiyet
- Yorgunluk, halsizlik ve kas güçsüzlüğü
- Cilt döküntüleri, tırnak değişiklikleri veya nodüller
- Ateş, kilo kaybı veya gece terlemesi gibi sistemik bulgular
Romatizma Neden Olur?
Tek bir neden yoktur; genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi belirgindir. Sık ilişkilendirilen unsurlar şunlardır:
- Genetik yatkınlık ve aile öyküsü
- Bağışıklık sisteminde düzensizlik (otoimmün reaksiyonlar)
- Viral veya bakteriyel enfeksiyonlar ve enfeksiyon sonrası süreçler
- Travma, ekleme aşırı yüklenme veya tekrarlayıcı zorlanmalar
- Hormonal etmenler
- Çevresel faktörler (sigara, hava kirliliği, bazı toksinler)
- Stres ve fiziksel inaktivite gibi yaşam tarzı etkenleri
- Yaşlanma ve dejeneratif süreçler
- D vitamini eksikliği
- Metabolik bozukluklar (örneğin hiperürisemi ve gut)
Romatizma ve Romatizmal Hastalıklar Nedir?
Romatizma belirli tek bir hastalığı değil, 200’den fazla farklı romatizmal durumu kapsayan bir şemsiye terimdir. Bu hastalıklar eklem içi ve eklem dışı tutulumlarla ağrı, iltihap ve fonksiyon kaybına neden olabilir.
Romatoid Artrit (RA)
RA, bağışıklık sisteminin eklem zarına saldırdığı kronik bir otoimmün hastalıktır. Özellikle el ve ayak küçük eklemlerinde ağrı, şişlik, sabah tutukluğu ve ilerleyen olgularda deformiteye yol açabilir.
Osteoartrit
Osteoartrit, eklem kıkırdağının yıpranmasına bağlı dejeneratif eklem hastalığıdır. Yaş, obezite, ekleme aşırı yüklenme ve travma risk faktörleridir; diz, kalça ve omurgada sık görülür.
Ankilozan Spondilit
Omurga ve sakroiliak eklemleri tutan iltihaplı bir hastalıktır. Genç erişkin dönemde bel ağrısı ve sabah tutukluğu ile başlar; ilerledikçe omurga hareketliliğinde kısıtlılığa yol açabilir.
Sistemik Lupus Eritematozus (SLE)
SLE, eklemlerin yanı sıra cilt, böbrek, kalp ve sinir sistemi gibi organları etkileyebilen otoimmün bir hastalıktır. Döküntüler, eklem ağrısı, yorgunluk ve ateşle seyredebilir.
Gut Hastalığı
Hiperürisemiye bağlı ürik asit kristallerinin eklemlerde birikmesiyle ani ve şiddetli ağrı atakları gelişir. En sık ayak başparmağı etkilenir; alkol ve pürinden zengin beslenme gibi etmenler atakları tetikleyebilir.
Fibromiyalji
Yaygın kas-iskelet ağrısı, yorgunluk, uyku bozukluğu ve duyarlılık noktaları ile karakterizedir. Eklemlerde iltihap olmaksızın ağrı ve yaşam kalitesinde azalma görülebilir.
Psoriatik Artrit
Sedef hastalığı ile ilişkili eklem iltihabıdır. Eklemlerde ağrı, şişlik ve sertliğe ek olarak tırnak değişiklikleri ve cilt lezyonları eşlik edebilir.
Romatizma Hastalıklarında Tanı ve Uygulanan Testler
Tanı; ayrıntılı öykü ve fizik muayene ile başlar, laboratuvar ve görüntüleme yöntemleriyle desteklenir.
- Laboratuvar: CRP ve sedimentasyon, RF ve anti-CCP, ANA ve ilgili otoantikorlar, ürik asit; gerekli durumlarda HLA-B27.
- Görüntüleme: Röntgen, ultrason ve manyetik rezonans ile eklem ve yumuşak doku değerlendirmesi.
- Eklem sıvı analizi: Enfeksiyon veya kristal artropatisi (ör. gut) şüphesinde tanı için yararlıdır.
Romatizma Hastalıklarında Tedavi Yöntemleri
Tedavinin hedefi ağrıyı azaltmak, iltihabı kontrol altına almak, eklem fonksiyonlarını korumak ve alevlenmeleri önlemektir. Yaklaşım hastalığın tipine ve şiddetine göre kişiselleştirilir.
- İlaçlar: NSAİİ, analjezikler, kortikosteroidler; DMARD ve biyolojik/hekete yönelik ajanlar (uygun endikasyonlarda).
- Fizik tedavi ve rehabilitasyon: Eklem hareket açıklığını koruyan egzersizler, kas güçlendirme ve postür eğitimi.
- Yaşam tarzı: Kilo kontrolü, düzenli egzersiz, sigarayı bırakma, dengeli beslenme ve yeterli uyku.
- Cerrahi: İleri eklem hasarında protez veya düzeltici cerrahi seçenekleri.
Düzenli doktor takibi ve tedaviye uyum, uzun dönem sonuçları belirgin şekilde iyileştirir.