Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Nedir, Belirtileri Nelerdir?

Romatoid artrit, sinovyumda kronik iltihap ve pannus oluşumu ile eklem kıkırdak ve kemiğinde hasara yol açan, sistemik tutulum gösterebilen otoimmün bir hastalıktır. Klinik olarak simetrik küçük eklem tutulumu, sabah sertliği, ağrı ve şişlik ön plandadır; yorgunluk ve düşük dereceli ateş gibi sistemik belirtiler eşlik edebilir. Tanıda öykü ve muayeneye ek olarak RF ve anti-CCP antikorları, ESR/CRP ve görüntüleme yöntemleri kullanılır; 2010 ACR/EULAR sınıflama kriterleri yol göstericidir. Tedavide erken ve hedefe yönelik yaklaşım esastır: metotreksat başta olmak üzere DMARD’lar, biyolojik ajanlar ve JAK inhibitörleri ile inflamasyon kontrol altına alınır; fizik tedavi ve yaşam tarzı düzenlemeleri sonuçları iyileştirir. İleri hasarda sinovektomi, artrodez veya total eklem protezi düşünülebilir. Gebelikte ilaç güvenliği ve alevlenme yönetimi için multidisipliner izlem, çocuklarda ise JIA açısından pediatrik romatoloji takibi gereklidir.

Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Nedir?

Romatoid artrit (RA), bağışıklık sisteminin eklem zarına (sinovyum) karşı yanılgılı bir yanıt vererek kronik iltihap oluşturduğu otoimmün bir hastalıktır. En sık eller ve ayakların küçük eklemlerini simetrik biçimde tutar; ağrı, şişlik, kızarıklık ve bir saatten uzun süren sabah sertliğiyle seyreder. Zamanında ve etkili tedavi uygulanmazsa kıkırdak ve kemikte hasar, eklemde şekil bozukluğu ve fonksiyon kaybı gelişebilir. Hastalık sistemik nitelikte olup kalp, akciğer, göz ve damarlar gibi organları da etkileyebilir.

Romatoid Artrit Neden Olur?

RA'nın gelişimi çok etkenlidir. Genetik yatkınlık (ör. HLA-DRB1 alelleri), çevresel tetikleyiciler (özellikle sigara), hormonal etkiler ve muhtemel enfeksiyöz uyarılar bağışıklık sisteminin toleransını bozabilir. Sonuçta sinovyum kalınlaşır, pannus adı verilen iltihaplı doku kıkırdak ve kemiğe zarar verir. Hastalık genellikle evreler halinde ilerler: erken evrede kalıcı hasar yokken, orta ve ileri evrelerde kıkırdak ve kemik tutulumu belirginleşir; son evrede deformiteler kalıcı hale gelir.

Romatoid Artrit Belirtileri

Belirtiler çoğunlukla sinsi başlar ve simetriktir. Sabah sertliği, istirahat sonrası eklem tutukluğu, ağrı ve şişlik ön plandadır; sistemik yakınmalar da olabilir.

Simetrik eklem ağrısı, hassasiyet ve şişlik
Bir saatten uzun süren sabah tutukluğu
Hareket kısıtlılığı ve ısı artışı
Yorgunluk, iştahsızlık, kilo kaybı, düşük dereceli ateş
İleri dönemde eklem deformiteleri ve romatoid nodüller
Eklem dışı tutulum: göz, akciğer, kalp-damar sistemi gibi

Romatoid Artrit Risk Faktörleri

Ailede RA öyküsü ve genetik yatkınlık
Kadın cinsiyet ve hormonal değişimler (doğum sonrası, menopoz)
40–60 yaş aralığında başlama riskinde artış
Sigara kullanımı ve hava kirliliği gibi çevresel maruziyetler
Fazla kilo/obezite ve düşük fiziksel aktivite
Uzun süreli stres, D vitamini eksikliği

Romatoid Artrit Tanısı ve Uygulanan Testler

Tanı; ayrıntılı öykü, fizik muayene ve laboratuvar–görüntüleme bulgularının birlikte değerlendirilmesiyle konur. 2010 ACR/EULAR sınıflama kriterleri klinisyene yol gösterir.

Laboratuvar: Romatoid Faktör (RF), anti-CCP antikorları, ESR ve CRP, tam kan sayımı, karaciğer–böbrek fonksiyonları
Görüntüleme: Röntgen ile erozyonlar; ultrason ve MRG ile sinovit, efüzyon ve erken değişiklikler
Gerekli olgularda eklem sıvısı analizi ve ayırıcı tanı

Romatoid Artrit Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavide hedefe yönelik ve erken başlangıç esastır. Amaç; iltihabı kontrol altına almak, eklem hasarını önlemek ve işlevselliği korumaktır. Yakın izlemle tedavi hedefi (remisyon veya düşük hastalık aktivitesi) doğrultusunda ilaçlar ve destekleyici yaklaşımlar bireyselleştirilir.

İlaç Tedavisi

Semptom kontrolünde NSAID ve kısa süreli düşük doz kortikosteroidler kullanılabilir; esas hastalık modifiye edici tedavi DMARD’lar ile yürütülür. İlk seçenek çoğunlukla metotreksattır; uygun değilse sülfasalazin veya hidroksiklorokin tercih edilebilir. Yetersiz yanıtta biyolojik ajanlar (ör. TNF, IL-6 inhibitörleri, abatasept, rituksimab) veya JAK inhibitörleri eklenebilir. Tedavi süresince yan etki izlemi, aşılamalar ve düzenli laboratuvar kontrolü gereklidir.

Fizik Tedavi ve Egzersiz

Esneklik, güç ve dayanıklılığı artıran programlar eklem yükünü azaltır ve ağrı yönetimini destekler.

Düşük etkili aerobik (yürüme, yüzme, bisiklet)
Eklem hareket açıklığı ve esneme
Kas güçlendirme, denge-koordinasyon çalışmaları
Eklem koruma teknikleri, postür eğitimi
Sıcak-soğuk uygulamalar, uygun ortez ve yardımcı cihazlar

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Sigarayı bırakma, alkolü sınırlama
Kilo kontrolü ve düzenli fiziksel aktivite
Yeterli uyku, stres yönetimi (meditasyon, nefes egzersizleri)
İş–ev ergonomisi ve ekleme dost aktiviteler

Psikolojik Destek

Kronik ağrı ve işlev kaybı anksiyete/depresyonu tetikleyebilir. Psikolojik danışmanlık, bilişsel-davranışçı yaklaşımlar ve hasta–yakın eğitimleri tedaviye uyumu ve yaşam kalitesini artırır.

Cerrahi Müdahale

İleri hasar ve kontrolsüz ağrıda cerrahi seçenekler gündeme gelir: sinovektomi, tendon onarımı, artrodez veya total eklem protezi. Ameliyat sonrası rehabilitasyon, fonksiyon kazanımını hızlandırır.

Romatoid Artrit Ameliyatı Nasıl Olur?

Cerrahi yaklaşım, hasarlı dokunun çıkarılması veya eklemin onarımı/değişimiyle ağrıyı azaltmayı ve işlevi artırmayı hedefler. Ekleme göre sinovektomi, tendon onarımı, eklem füzyonu (artrodez) ya da total eklem protezi uygulanabilir. Karar, hastanın yaşı, aktivite düzeyi, eşlik eden hastalıklar ve görüntüleme bulguları birlikte değerlendirilerek verilir.

Romatoid Artrit Beslenmesi Nasıl Olur?

Antiinflamatuar beslenme yaklaşımı önerilir: sebze–meyve, tam tahıl, zeytinyağı, kuruyemiş ve yağlı balıkların öne çıktığı Akdeniz tipi diyet, omega‑3 alımı, yeterli D vitamini düzeyi ve yeterli su tüketimi önemlidir. Aşırı işlenmiş gıda, rafine şeker, trans/doymuş yağ ve aşırı tuzdan kaçınmak; alkolü sınırlamak gerekir. Takviye kullanımı bireyselleştirilmeli ve hekim kontrolünde olmalıdır.

Romatoid Artrit Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kontrolsüz iltihap eklem erozyonlarına, kalıcı deformitelere, ciddi hareket kısıtlılığına ve iş gücü kaybına yol açabilir. Ayrıca kardiyovasküler hastalık riski, osteoporoz, anemi ve akciğer tutulumu artabilir. Erken tanı ve hedefe yönelik tedavi bu sonuçları belirgin biçimde azaltır.

Hamilelikte Romatoid Artrit Tehlikeli mi?

RA, gebelikte bazı kişilerde hafifleyebilir; ancak alevlenmeler ve doğum sonrası artışlar da görülebilir. İlaç planı gebelik ve emzirme açısından güvenli seçeneklerle (ör. hidroksiklorokin, sülfasalazin, belirli biyolojikler) yeniden düzenlenir; metotreksat ve leflunomid gibi ilaçlar kontrendikedir. Kadın doğum–romatoloji iş birliğiyle yakın izlem önerilir.

Çocuklarda Romatoid Artrit Olur mu?

Çocuklarda erişkin tip RA’dan ziyade juvenil idiyopatik artrit (JIA) görülür. Uzun süren eklem şişliği/sertliği, topallama ve hareket kısıtlılığı uyarıcıdır. Tanı ve tedavi için çocuk romatoloji uzmanına başvurulmalı; fizik tedavi, ilaç tedavisi ve göz taramaları düzenli yapılmalıdır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

RA bulaşıcı mıdır? Hayır. Otoimmün bir süreçtir, kişiden kişiye geçmez.
RA ile osteoartrit arasındaki fark nedir? RA iltihap kaynaklı ve genellikle simetriktir; osteoartrit ise dejeneratiftir ve çoğunlukla yük taşıyan eklemleri etkiler.
Egzersiz ağrıyı artırır mı? Uygun programlarla yapılan düşük etkili egzersizler ağrıyı azaltır ve eklem fonksiyonunu korur.
Sigara neden sakıncalıdır? Sigara RA riskini artırır, hastalık aktivitesini ve ilaçlara direnç olasılığını yükseltir.
Hangi doktora başvurmalıyım? Tanı ve tedavi için romatoloji uzmanına başvurulmalıdır.