Sakroiliak Eklem (Sakrum ve Koksiks Kemikleri) Nedir? Belirtileri Nelerdir?
Sakroiliak eklem, sakrum ile iliak kemik arasındaki yük aktarıcı, hareketi sınırlı ve güçlü bağlarla desteklenen bir eklemdir. Disfonksiyon; travma, aşırı kullanım, gebelik, skolyoz, dejeneratif ve inflamatuvar hastalıklar ile bacak boyu eşitsizliği gibi nedenlerle ağrı ve hareket kısıtlılığına yol açabilir. Sakroiliak ve sakrum kaynaklı ağrı kalça-dize yayılabilir; ankilozan spondilit genç yaşta inflamatuvar bel ağrısı ve sabah tutukluğuyla seyrederken, osteoartrit ileri yaşta hareketle artan ağrıya neden olur. Tanı öykü, fizik muayene ve görüntüleme ile konur; tedavide dinlenme, sıcak-soğuk, analjezik/antiinflamatuvarlar, fizik tedavi ve dirençli olgularda enjeksiyon veya nadiren cerrahi yer alır. Sakrum ve koksiks kırıkları travma, osteoporoz ve diğer patolojilerle ilişkili olup, eşlik eden pelvis-yumuşak doku yaralanmaları ve kanama açısından dikkat gerektirir. Çoğu kırık konservatif tedaviye iyi yanıt verir, ancak bazı durumlarda cerrahi stabilizasyon gerekebilir.
Sakroiliak Eklem Nedir?
Omurgadaki 24 hareketli omur arasında diskler ve faset eklemler bulunur; ancak sakrumu oluşturan beş omur birbirine kaynaşmıştır ve aralarında disk-faset yapıları yer almaz. Sakroiliak eklem, üçgen şekilli sakrum ile iliak kemiklerin birleşim yerinde sağda ve solda olmak üzere iki tarafta bulunur. Bu eklem, gövde ağırlığının alt ekstremitelere aktarımında ana kavşak görevi görür. Yüksek basınçlara dayanabilmesi için güçlü bağ ve ligamentlerle desteklenmiştir, hareketi sınırlıdır ve pelvisin stabilitesine katkıda bulunur.
Sakroiliak Eklem Disfonksiyonu
Sakroiliak eklemde hareketin artması ya da kısıtlanması sonucu tek veya çift taraflı ağrı ve hareket kısıtlılığı gelişebilir. Aşağıdaki durumlar disfonksiyona zemin hazırlayabilir:
- Travma, düşme veya kırık
- Aşırı kullanım ve tekrarlayan zorlanmalar
- Gebelik ve doğum sürecine bağlı yük artışı
- Skolyoz ve postür bozuklukları
- Romatizmal/otoimmün hastalıklar (ör. sedef, spondiloartritler)
- Gut hastalığı
- İleri yaşa bağlı dejenerasyon
- Bacak boyu eşitsizliği
Sakrum ve Sakroiliak Eklem Ağrısı
Ağrı bel ağrısına benzer şekilde kalça ve dize yayılabilir; akut ya da kronik seyredebilir ve tek/çift taraflı hissedilebilir.
Ankilozan spondilit ve diğer romatizmal hastalıklar
Ankilozan spondilit sıklıkla 40 yaşından önce başlayan, sinsi ilerleyen inflamatuvar bel ağrısına yol açar. Ağrı hareketle azalır, dinlenme ile artar; gecenin ikinci yarısında ve sabaha karşı belirginleşebilir ve sabah tutukluğu (≥30 dk) eşlik edebilir. Romatoid artrit, lupus ve diğer romatolojik hastalıklar da sakroiliak eklemi tutarak ağrıya neden olabilir.
Kireçlenme (osteoartrit) ve spondiloz
Dejeneratif süreçte kıkırdak ve eklem yapıları yıpranır; daha ileri yaşlarda sık görülür. Ağrı dinlenmeyle azalır, hareketle artar.
Koksidini (kuyruk sokumu ağrısı)
Genellikle kalça üzerine düşme ve tekrarlayan minör travmalarla ilişkilidir; daha nadiren enfeksiyon, iltihaplanma veya tümörler rol oynar.
Sakroiliak Eklem Ağrısı Nasıl Geçer?
Tanı; öykü ve fizik muayenenin yanı sıra gerektiğinde röntgen veya MR gibi görüntüleme yöntemleriyle konur. Tedavi, altta yatan nedene göre planlanır:
- Dinlenme ve yük azaltma: Alevlenmelerde kısa süreli aktivite kısıtlaması.
- Sıcak-soğuk uygulamalar: Ağrı ve spazmın hafifletilmesi için bireysel yanıt temelinde uygulanır.
- İlaç tedavisi: Hekim önerisiyle analjezik ve antiinflamatuvarlar.
- Fizik tedavi ve egzersiz: Çevre kasların güçlendirilmesi ve pelvis stabilizasyonu.
Yanıtsız olgularda görüntüleme eşliğinde enjeksiyonlar ve nadiren cerrahi seçenekler değerlendirilebilir.
Sakrum ve Koksiks Kemikleri
Sakrum, beş omurun birleşmesiyle oluşan üçgen kemiktir; koksiks (kuyruk sokumu) ise sakrumun altında yer alan, dört-beş omurun kaynaşmasıyla oluşur. Oturma sırasında destek ve denge sağlarlar; pelvis yapısıyla birlikte doğumda önemli rol üstlenirler.
Sakrum ve Koksiks Kırıkları
Sakrum kırıkları omurga kırıklarının yaklaşık %2’sini oluşturur. Nedenler arasında yüksek/ düşük enerjili travmalar, osteoporoz, tümörler, metabolik hastalıklar, romatolojik hastalıklar ve radyoterapiye bağlı kemik zayıflaması yer alır.
Sakrum ve Koksiks Kırıklarının Tedavisi
Tedavi, kırığın konumu ve sinir yapılarında etkilenim olup olmamasına göre konservatif veya cerrahi olarak planlanır. Sakroiliak eklem yaralanmalarında eklemde açılma gelişebilir; pelvis/karın içi yaralanmalar ve ciddi iç kanama eşlik edebilir. Erken dönemde dıştan fiksatörler veya kemik içine vidalarla stabilizasyon gerekebilir. Dinamik röntgenlerle kuyruk sokumunda aşırı hareket, yer değiştirme ve oturma bölgesinde spikül oluşumu değerlendirilir. Çoğu olgu ağrı kontrolü, uygun oturma aparatları ve aktivite düzenlemesiyle iyileşir; sert zeminde uzun süre oturmaktan kaçınmak önemlidir; cerrahi daha nadiren gereklidir.