Saman Nezlesi Nedir? Saman Nezlesi Belirtileri ve Tedavisi

Saman nezlesi, polen, ev tozu akarları, hayvan kepeği ve küf sporları gibi aeroalerjenlerin tetiklediği IgE aracılı bir üst solunum yolu hastalığıdır. Klinik olarak rinore, nazal tıkanıklık, hapşırma, göz pruriti ve lakrimasyon ile seyreder; belirtiler mevsimsel veya pereniyal olabilir. Tanı, öykü ve fizik muayeneye ek olarak deri prik testi veya serum özgül IgE ölçümü ile desteklenir. Tedavide birinci basamak, alerjen maruziyetini azaltma ve intranazal kortikosteroidler ile ikinci nesil antihistaminiklerdir; seçilmiş olgularda immünoterapi (enjeksiyon veya dil altı tablet) semptomları ve ilaç gereksinimini azaltır. Nazal irrigasyon semptom kontrolüne yardımcıdır. Tedavi edilmediğinde uyku bozukluğu, sinüzit, otitis media ve astım alevlenmeleri gibi komplikasyonlar görülebilir.

Saman Nezlesi (Alerjik Rinit) Nedir?

Saman nezlesi; polen, ev tozu akarları, hayvan kepeği ve küf gibi aeroalerjenlere karşı gelişen bağışıklık tepkisi nedeniyle oluşan, virüs kaynaklı olmayan bir üst solunum yolu hastalığıdır. Burun akıntısı ve tıkanıklığı, hapşırma, gözlerde kaşıntı ve sulanma, geniz akıntısı ile sinüs basıncı en sık görülen yakınmalardır. Şikayetler mevsimsel olabileceği gibi yıl boyunca sürebilir ve uyku düzeni, okul-iş performansı ile yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.

Kimlerde Daha Sık Görülür?

Her yaşta görülebilir; en sık genç erişkinlerde bildirilir. Ailede alerji veya astım öyküsü olanlarda risk artar ve olguların önemli bir kısmında genetik yatkınlık bulunur.

Saman Nezlesi Neden Olur? (Bağışıklık Mekanizması)

Bağışıklık sistemi zararsız aeroalerjenleri tehdit olarak algılayıp IgE antikorları üretir. Aynı alerjenle tekrar karşılaşıldığında mast hücrelerinden histamin ve diğer mediyatörler salınır; bu da burun, göz ve üst hava yollarında tipik belirtilere yol açar.

Risk Faktörleri

Ailede alerji, astım veya atopik dermatit öyküsü
Toz akarları ve hayvan tüy/kepeğine maruziyetin yüksek olduğu ortamlar
Sigara dumanına maruz kalma (ev içi duman dahil)
Hava kirliliği ve şehir yaşamı
İlk çocuk olma ve kapalı ortamda uzun süre kalma

Gelişebilecek Komplikasyonlar

Yaşam ve iş/okul performansında azalma
Uyku kalitesinde bozulma ve gündüz yorgunluğu
Astım belirtilerinde kötüleşme
Sinüzit ve burun etrafı sinüslerde iltihap
Orta kulak enfeksiyonları

Belirtiler

Burun akıntısı, nazal tıkanıklık ve geniz akıntısı
Hapşırma nöbetleri ve öksürük
Gözlerde sulanma, kızarıklık ve kaşıntı
Boğaz ve damakta kaşıntı, basınç hissi, halsizlik
Şiş ve morumsu göz altları

Tanı Yöntemleri

Tanıda öykü ve fizik muayene temel olup, şüpheli durumlarda alerji testleriyle doğrulama yapılır.

Deri testi (prik testi)

Küçük miktarlarda alerjen, kol veya sırta uygulanır ve kısa sürede gelişen kabarıklık-kızarıklık reaksiyonu değerlendirilir.

Kan testi (özgül IgE)

Belirli alerjenlere karşı oluşmuş özgül IgE antikorlarının kandaki düzeyini ölçer.

Alerjen Maruziyetini Azaltma

Alerjenlerden tamamen kaçınmak çoğu zaman mümkün değildir; ancak maruziyeti azaltmak belirtileri belirgin şekilde hafifletebilir.

Polen ve küf için öneriler

Polen yoğun günlerde kapı ve pencereleri kapalı tutun; HEPA filtreli klima tercih edin.
Çamaşırları dışarıda kurutmaktan kaçının; polenler kumaşa tutunabilir.
Sabah erken saatlerde ve rüzgarlı-kuru havalarda açık hava aktivitelerini sınırlayın.
Evde rutubet ve su sızıntılarının bakımını yaptırın; küfü azaltın.

Toz akarları için öneriler

Yatak, yastık ve yorganlarda alerji kılıfları kullanın.
Çarşaf ve nevresimleri en az 60°C’de yıkayın.
Ev içi nemi yaklaşık yüzde 40-50 arasında tutun.

Hayvan tüyleri için öneriler

Mümkünse evcil hayvanı ev dışında konumlandırın; olmazsa yatak odasından uzak tutun.
Düzenli banyo ve tarama yapın; yumuşak yüzeyleri sık temizleyin.

Tedavi Yöntemleri

Tedavi basamaklıdır ve kişiye özgü planlanır. İlk adım, tetikleyicilerden kaçınma ve maruziyeti azaltmadır. İlaçlar hekim önerisiyle kullanılmalı; çocuklarda ve hamilelikte özel değerlendirme gereklidir.

İlaçlar

İkinci nesil antihistaminikler (uyku yapma riski düşük)
İntranazal kortikosteroid spreyler (birinci basamak)
İntranazal antihistaminikler veya kısa süreli dekongestanlar
Lökotrien reseptör antagonistleri ve kromolin gibi seçenekler

Alerji aşıları (immünoterapi)

Uygun olgularda, 3-5 yıl süren düzenli enjeksiyonlarla alerjenlere tolerans gelişmesi hedeflenir ve ilaç gereksinimi azalabilir.

Dil altı tabletleri

Belirli alerjenlere yönelik günlük kullanılan tabletlerdir; enjeksiyona alternatif bir immünoterapi yoludur.

Burun yıkama

İzotonik solüsyonla yapılan düzenli nazal irrigasyon, mukusu ve alerjenleri uzaklaştırarak tıkanıklığı azaltır. Güvenlik için steril veya kaynatılıp soğutulmuş su kullanın.

Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?

Belirtiler şiddetliyse, uzun sürüyorsa veya tedaviye rağmen kontrolsüzse
Astım belirtileri (hışıltı, nefes darlığı) eşlik ediyorsa
Tekrarlayan sinüzit veya kulak enfeksiyonları gelişiyorsa
Çocuklarda, hamilelikte ya da başka kronik hastalıklar varsa