Sarı Nokta Hastalığı (Makula Dejenerasyonu): Belirtileri ve Tedavisi

Makula dejenerasyonu, fotoreseptörler ve retinal pigment epitelindeki dejenerasyonla seyreden, merkezi görmeyi bozan bir retina hastalığıdır. Yaşa bağlı tip kuru (drusen ve atrofik değişiklikler) ve yaş (koroidal neovaskülarizasyon) formlara ayrılır; yaş tip daha hızlı ve ağır görme kaybına yol açar. Tanıda oftalmoskopi, OCT ve gerektiğinde flöresein/ICG anjiyografi temel araçlardır; Amsler ızgarası ev içi izlemede yararlıdır. Yaş tipte anti-VEGF intravitreal enjeksiyonlar birinci basamaktır; bazı olgularda fotodinamik tedavi veya sınırlı lazer uygulanabilir. Kuru tipte AREDS2 formülasyonları ve yaşam tarzı düzenlemeleri önerilir; belirli ileri olgularda komplement yolu inhibitörleri progresyonu yavaşlatabilir. Düzenli takip ve düşük görme rehabilitasyonu fonksiyonel sonuçları iyileştirir.

Sarı Nokta Hastalığı (Makula Dejenerasyonu) Nedir?

Sarı nokta hastalığı, retinanın merkezi olan makulada yaşanan hücresel bozulmalar nedeniyle ortaya çıkar ve özellikle merkezi görmeyi etkiler. Çevresel görüş çoğu zaman korunurken, keskinlik ve ayrıntı seçimi azalabilir. Erken tanı ve düzenli takip, görme kaybının hızını azaltmada kritiktir.

Hastalığın gelişiminde yaşlanma başlıca etkendir; bunun yanında genetik yatkınlık, sigara, hipertansiyon, yüksek kolesterol, obezite ve yoğun UV maruziyeti risk artışıyla ilişkilidir. Tam kür sağlayan bir yöntem bulunmasa da etkin tanı ve tedavilerle ilerleme yavaşlatılabilir.

Sarı Nokta Hastalığı (Makula Dejenerasyonu) Belirtileri

Erken dönemde belirti vermeyebilir. İlerledikçe merkezi görmede bulanıklık, düz çizgilerde eğilme-dalgalanma ve okuma güçlüğü öne çıkar.

Merkezi görmede bulanıklık ve keskinlik kaybı
Görüş alanı ortasında karanlık/boş alanlar
Düz çizgilerin eğri veya kırık görünmesi
Renklerde solukluk ve tonları ayırt etmede güçlük
Az ışıkta zorlanma ve artmış parlamaya duyarlılık

Görme Alanında Bozulma

Merkezde bulanıklık, yamulma veya kör nokta gelişebilir; yüz tanıma ve okuma gibi işlevler belirgin şekilde zorlaşır.

Detayları Ayırt Etme Zorluğu

Küçük yazıları okuma ve ince ayrıntıları seçme güçleşir; gözlük numarası değişiklikleri çoğu zaman sorunu tam düzeltmez.

Renk Algısında Değişiklikler

Renkler daha soluk algılanabilir; yakın tonları ayırt etme zorlaşabilir.

Sarı Nokta Hastalığı (Makula Dejenerasyonu) Nedenleri

Yaş, genetik yatkınlık ve çevresel etkenlerin birleşimi riski belirler. Sistemik damar sağlığı ve yaşam tarzı faktörleri de önemlidir.

Yaşlanma
Aile öyküsü ve genetik yatkınlık
Sigara kullanımı
Hipertansiyon ve yüksek kolesterol
Obezite ve sedanter yaşam
Yoğun güneş/UV maruziyeti ve yetersiz beslenme

Genetik Faktörler

Aile öyküsü olanlarda risk artar; bazı gen varyantları hastalık gelişimini ve ilerleme hızını etkileyebilir.

Çevresel Etkenler

Sigara en güçlü değiştirilebilir risk faktörlerinden biridir. UV’den korunma, dengeli beslenme ve düzenli egzersiz koruyucu etki sağlar.

Yaşlanma

Retinal dokuların onarım kapasitesi yaşla azalır ve makula daha hassas hale gelir.

Sarı Nokta Hastalığı (Makula Dejenerasyonu) Türleri

İki ana form vardır: kuru tip ve yaş tip. Klinik seyir, tedavi yaklaşımı ve ilerleme hızı farklıdır.

Kuru Tip Sarı Nokta Hastalığı

En sık görülen formdur ve genellikle yavaş ilerler. Drusen birikimi ve atrofik değişiklikler sonucunda merkezi görme kademeli olarak azalabilir.

Yaş Tip Sarı Nokta Hastalığı

Retina altında anormal damar oluşumu ve sızıntı ile seyreder; görme kaybı daha hızlı ve şiddetlidir. Erken tedavi görmenin korunmasında belirleyicidir.

Sarı Nokta Hastalığı (Makula Dejenerasyonu) Tanısı

Detaylı göz muayenesi ve ileri görüntüleme yöntemleri birlikte kullanılır.

Genişletilmiş pupilla ile göz dibi muayenesi
Optik koherens tomografi (OCT)
Flöresein/ICG anjiyografi (gerekli olgularda)
Amsler ızgarası ile ev içi izlem
Fundus fotoğrafı ve otofloresans görüntüleme

Göz Muayenesi ve Görüntüleme Yöntemleri

OCT retina katmanlarını ayrıntılı gösterir; sızıntı, sıvı birikimi ve atrofi gibi bulguların saptanmasında kritiktir. Anjiyografi, anormal damarları ve sızıntıyı ortaya koyar.

Amsler Testi

Kareli ızgara ile merkezde dalgalanma, boşluk ya da çizgi kırılmalarını fark etmeye yarar; değişiklik saptanırsa hızlıca değerlendirme önerilir.

Sarı Nokta Hastalığı (Makula Dejenerasyonu) Tedavi Yöntemleri

İlaç Tedavisi

Yaş tipte anti-VEGF intravitreal enjeksiyonlar yeni damar oluşumunu ve sızıntıyı baskılayarak görmeyi korumada etkilidir. Bazı ileri kuru tip olgularda komplement yolu inhibitörleri uygun hastalarda progresyonu yavaşlatabilir.

Lazer Tedavisi

Seçilmiş olgularda lazer fotokoagülasyon veya fotodinamik tedavi uygulanabilir; endikasyon ve risk-fayda değerlendirmesi hastaya özeldir.

Beslenme ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Kuru tipte AREDS2 içerikli takviyeler, yeşil yapraklı sebzeler, balık ve antioksidan açısından zengin beslenme önerilir. Sigarayı bırakmak, düzenli egzersiz yapmak, kan basıncı ve lipidleri kontrol etmek ile UV’den korunmak önemlidir.

Düşük Görme Yardımcıları

Büyüteçler, yüksek kontrastlı okuma materyalleri ve elektronik yardımcılar günlük yaşamın sürdürülebilirliğini artırabilir.

Sarı Nokta Hastalığı (Makula Dejenerasyonu) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Sarı nokta hastalığı görme kaybına yol açar mı?

Merkezi görmeyi etkiler ve tedavi edilmezse ilerleyebilir; tamamen körlüğe yol açmaz, çevresel görme genellikle korunur.

Erken belirtiler nelerdir?

Bulanık ve dalgalı görme, küçük yazıları okumada zorlanma ve renklerde solukluk sık görülen erken bulgulardır.

Tedavi yöntemleri nelerdir?

Yaş tipte anti-VEGF enjeksiyonları temel yaklaşımdır; seçilmiş olgularda fotodinamik tedavi/lazer uygulanabilir. Kuru tipte AREDS2 takviyeleri ve yaşam tarzı düzenlemeleri önerilir.

Önlemek mümkün mü?

Tam önleme mümkün değildir; ancak sigarayı bırakmak, sağlıklı beslenmek, UV’den korunmak ve düzenli göz muayeneleri riski ve ilerleyişi azaltır.

Kimler daha fazla risk altındadır?

50 yaş üzeri bireyler, aile öyküsü olanlar, sigara kullananlar ve kardiyometabolik risk faktörleri bulunan kişilerde daha sık görülür.